Dirae

Battare, cycneas repetamus carmine voces:
divisas iterum sedes et rura canamus,
rura quibus diras indiximus, impia vota.
ante lupos rapient haedi, vituli ante leones,
delphini fugient pisces, aquilae ante columbas
et conversa retro rerum discordia gliscet -
multa prius fient quam non mea libera avena:
montibus et silvis dicam tua facta, Lycurge.
Impia Trinacriae sterilescant gaudia vobis
nec fecunda, senis nostri felicia rura,
semina parturiant segetes, non pascua colles,
non arbusta novas fruges, non pampinus uvas,
ipsae non silvae frondes, non flumina montes.
rursus et hoc iterum repetamus, Battare, carmen:
effetas Cereris sulcis condatis avenas,
pallida flavescant aestu sitientia prata,
immatura cadant ramis pendentia mala,
desint et silvis frondes et fontibus umor,
nec desit nostris devotum carmen avenis.
haec Veneris vario florentia serta decore,
purpureo campos quae pingunt verna colore
(hinc aurae dulces, hinc suavis spiritus agri),
mutent pestiferos aestus et taetra venena;
dulcia non oculis, non auribus ulla ferantur.
sic precor, et nostris superent haec carmina votis:
+ludimus+ et multum nostris cantata libellis,
optima silvarum, formosis densa virectis,
+tondemus+ virides umbras, nec laeta comantis
iactabis mollis ramos inflantibus auris
(nec mihi saepe meum resonabit, Battare, carmen),
militis impia cum succedet dextera ferro
formosaeque cadent umbrae, formosior illis
ipsa cades, veteris domini felicia ligna -
nequiquam: nostris potius devota libellis
ignibus aetheriis flagrabit. Iuppiter (ipse
Iuppiter hanc aluit), cinis haec tibi fiat oportet.
Thraecis tum Boreae spirent immania vires,
Eurus agat mixtam furva caligine nubem,
Africus immineat nimbis minitantibus imbrem,
cum tu, cyaneo resplendens aethere, silva,
non iterum dices crebro +tua lydia dixti.
vicinas flammae rapiant ex ordine vitis,
pascantur segetes, diffusis ignibus auras
transvolet, arboribus coniungat et ardor aristas.
pertica qua nostros metata est impia agellos,
qua nostri fines olim, cinis omnia fiat.
sic precor, et nostris superent haec carmina votis:
undae, quae vestris pulsatis litora lymphis,
litora, quae dulcis auras diffunditis agris,
accipite has voces: migret Neptunus in arva
fluctibus et spissa campos perfundat harena;
qua Vulcanus agros pastus Iovis ignibus arcet,
barbara dicatur Libycae soror altera Syrtis.
tristius hoc, memini, revocasti, Battare, carmen:
nigro multa mari dicunt portenta natare,
monstra repentinis terrentia saepe figuris,
cum subito emersere furenti corpora ponto;
haec agat infesto Neptunus caeca tridenti
atrum convertens aestum maris undique ventis
et fuscum cinerem canis exhauriat undis.
dicantur mea rura ferum mare (nauta caveto),
rura quibus diras indiximus, impia vota.
si minus haec, Neptune, tuas infundimus auris,
Battare, fluminibus tu nostros trade dolores:
nam tibi sunt fontes, tibi semper flumina amica.
[nil est quod perdam ulterius: merita omnia ditis.]
flectite currentis lymphas, vaga flumina, retro,
flectite et adversis rursum diffundite campis;
incurrant amnes passim rimantibus undis
nec nostros servire sinant erronibus agros.
dulcius hoc, memini, revocasti, Battare, carmen:
emanent subito sicca tellure paludes,
et metat hic iuncos, spicas ubi legimus olim,
+coculet+ arguti grylli cava garrula rana.
tristius hoc rursum dicit mea fistula carmen:
praecipitent altis fumantes montibus imbres
et late teneant diffuso gurgite campos,
qui dominis infesta minantes stagna relinquant.
cum delapsa meos agros pervenerit unda,
piscetur nostris in finibus advena arator,
advena, civili qui semper crimine crevit.
o male devoti, praetorum crimina, agelli,
tuque inimica tui semper Discordia civis,
exsul ego indemnatus egens mea rura reliqui,
miles ut accipiat funesti praemia belli?
hinc ego de tumulo mea rura novissima visam,
hinc ibo in silvas: obstabunt iam mihi colles,
obstabunt montes, campos audire licebit:
«dulcia rura valete et Lydia dulcior illis
et casti fontes et, felix nomen, agelli.»
tardius, a, miserae descendite monte capellae
(mollia non iterum carpetis pabula nota)
tuque resiste pater: +et prima novissima nobis.
intueor campos: longum manet esse sine illis.
rura valete iterum tuque, optima Lydia, salve.
+sive eris et si non mecum morieris utrumque.
extremum carmen revocemus, Battare, avena:
dulcia amara prius fient et mollia dura,
candida nigra oculi cernent et dextera laeva,
migrabunt casus aliena in corpora rerum,
quam tua de nostris emigret cura medullis.
quamvis ignis eris, quamvis aqua, semper amabo:
gaudia semper enim tua me meminisse licebit.
Invideo vobis, agri formosaque prata,
hoc formosa magis, mea quod formosa puella
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
et vobis tacite nostrum suspirat amorem;
vos nunc illa videt, vobis mea Lydia ludit,
vos nunc alloquitur, vos nunc arridet ocellis,
et mea submissa meditatur carmina voce,
cantat et interea, mihi quae cantabat in aurem.
invideo vobis, agri: discetis amare.
o fortunati nimium multumque beati,
in quibus illa pedis nivei vestigia ponet
aut roseis viridem digitis decerpserit uvam
(dulci namque tumet nondum vitecula Baccho)
aut inter varios, Veneris stipendia, flores
membra reclinarit teneramque illiserit herbam
et secreta meos furtim narrabit amores.
gaudebunt silvae, gaudebunt mollia prata
et gelidi fontes, aviumque silentia fient,
tardabunt rivi +labentes currite lymphae,
dum mea iucundas exponat cura querelas.
invideo vobis, agri: mea gaudia habetis,
et vobis nunc est mea quae fuit ante voluptas.
at male tabescunt morientia membra dolore
et calor infuso decedit frigore mortis,
quod mea non mecum domina est: non ulla puella
doctior in terris fuit aut formosior, ac, si
fabula non vana est, tauro Iove digna vel auro
(Iuppiter, avertas aurem) mea sola puella est.
felix taure, pater magni gregis et decus, a te
vaccula non umquam secreta cubilia captans
frustra te patitur silvis mugire dolorem.
et pater haedorum felix semperque beate,
sive petis montes praeruptos saxa pererrans
sive tibi silvis nova pabula fastidire
sive libet campis: tecum tua laeta capella est.
et mas quodcumque est, illi sua femina iuncta
interpellatos numquam ploravit amores.
cur non et nobis facilis, natura, fuisti?
cur ego crudelem patior tam saepe dolorem?
sidera per viridem redeunt cum pallida mundum
inque vicem +phoebe currens atque aureus orbis,
Luna, tuus tecum est: cur non est et mea mecum?
Luna, dolor nosti quid sit: miserere dolentis.
Phoebe, recens in te laurus celebravit amorem,
et quae pompa deum (+nisi silvis fama locuta est,
+omnia vos estis+) secum sua gaudia gestat
aut inspersa videt mundo; quae dicere longum est.
aurea quin etiam cum saecula volvebantur,
condicio similis fuerat mortalibus illis.
haec quoque praetereo: notum Minoidos astrum
quaeque virum virgo sicut captiva secuta est.
laedere, caelicolae, potuit vos nostra quid aetas,
condicio nobis vitae quo durior esset?
ausus egon primus castos violare pudores
sacratamque meae vittam temptare puellae
immatura mea cogor nece solvere fata?
istius atque utinam facti mea culpa magistra
prima foret! letum vita mihi dulcius esset.
non mea, non ullo moreretur tempore fama,
dulcia cum Veneris furatus gaudia primus
dicerer atque ex me dulcis foret orta voluptas.
nunc mihi non tantum tribuerunt +impia vota
auctor ut occulti noster foret error amoris:
Iuppiter ante, sui semper mendacia factus,
cum Iunone, prius coniunx quam dictus uterque est,
gaudia libavit dulcem furatus amorem.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
et moechum tenera gavisa est laedere in herba
purpureos flores, quos insuper accumbebat,
+grandia+ formoso supponens +gaudia+ collo
(tum, credo, fuerat Mavors distentus in armis,
nam certe Vulcanus opus faciebat, et illi
tristi turpabat malas fuligine +barbam).
non Aurora novos etiam ploravit amores
atque rubens oculos roseo celavit amictu?
talia caelicolae. numquid minus aurea proles?
ergo quod deus atque heros, cur non minor aetas?
infelix ego, non illo qui tempore natus,
quo facilis natura fuit. sors o mea laeva
nascendi miserumque genus, quo sera libido est.
+tantum vita meae cordis+ fecere rapinam,
ut maneam quod vix oculis cognoscere possis.