I.
1.
Dareus, tanti modo exercitus
rex, qui triumphantis magis quam dimicantis more curru sublimis inierat
proelium, per loca, quae prope inmensis agminibus inpleverat, iam inania et
ingenti solitudine vasta, fugiebat. Pauci regem sequebantur: nam nec eodem
omnes fugam intenderant, et deficientibus equis cursum eorum, quos rex subinde
mutabat, aequare non poterant. Onchas deinde pervenit, ubi excepere eum
Graecorum quattuor milia. Iam rectius tum ad Euphraten contendit, id demum
credens fore ipsius, quod celeritate praecipere potuisset.
2. At Alexander Parmenionem, per
quem apud Damascum recepta erat praeda, iussum eam ipsam et captivos diligenti
adservare custodia, Syriae, quam Coelen vocant, praefecit. Novum imperium Syri,
nondum belli cladibus satis domiti, aspernabantur: sed celeriter subacti
oboedienter imperata fecerunt. Aradus quoque insula deditur regi. Maritimam tum
oram et pleraque longius etiam a mari recedentia rex eius insulae Strato
possidebat: quo in fidem accepto, castra movit ad urbem Marathon. Ibi illi
litterae a Dareo redduntur, quibus ut superbe scriptis vehementer offensus est:
praecipue eum movit, quod Dareus sibi regis titulum nec eundem Alexandri nomini
adsciverat. Postulabat autem magis quam petebat, ut, accepta pecunia
quantamcumque tota Macedonia caperet, matrem sibi ac coniugem liberosque
restitueret, de regno aequo, si vellet, Marte contenderet: "si saniora
consilia tandem pati potuisset, contentus patrio cederet alieni imperii finibus,
socius amicusque esset. In ea se fidem et dare paratum et accipere."
Contra Alexander in hunc maxime modum rescripsit: "Rex Alexander Dareo S.
Cuius nomen sumpsisti, Dareus Graecos, qui oram Hellesponti tenent, coloniasque
Graecorum Ionias omni clade vastavit, cum magno deinde exercitu mare traiecit,
inlato Macedoniae et Graeciae bello. Rursus Xerxes, gentis eiusdem, ad
oppugnandos nos cum inmanium Barbarorum copiis venit; qui, navali proelio
victus, Mardonium tamen reliquit in Graecia, ut absens quoque popularetur
urbes, agros ureret. Philippum vero parentem meum quis ignorat ab iis
interfectum esse, quos ingentis pecuniae spe sollicitaverant vestri? inpia enim
bella suscipitis, et, cum habeatis arma, licemini hostium capita, sicut tu
proxime talentis mille, tanti exercitus rex, percussorem in me emere voluisti.
Repello igitur bellum non infero. Et di quoque pro meliore stantes causa:
magnam partem Asiae in dicionem redegi meam, te ipsum acie vici. Quem etsi
nihil a me inpetrare oportebat, utpote qui ne belli quidem in me iura
servaveris, tamen, si veneris supplex, et matrem et coniugem et liberos sine
pretio recepturum esse promitto: et vincere et consulere victis scio. Quod si
te committere nobis times, dabimus fidem inpune venturum. De cetero cum mihi
scribes, memento non solum regi te, sed etiam tuo scribere." Ad
hanc perferendam Thersippus est missus.
3. In
Phoenicen inde descendit et oppidum Byblon traditum recepit. Inde ad Sidona
ventum est, urbem vetustate famaque conditorum inclitam. Regnabat in ea Strato,
Darei opibus adiutus; sed, quia deditionem magis popularium quam sua sponte
fecerat, regno visus indignus, Hephaestionique permissum ut, quem eo fastigio e
Sidoniis dignissimum arbitraretur, constitueret regem. Erant Hephaestioni duo
hospites, clari inter suos iuvenes, qui facta ipsis potestate regnandi
negaverunt quemquam patrio more in id fastigium recipi nisi regia stirpe ortum.
Admiratus Hephaestion magnitudinem animi spernentis quod alii per ignes
ferrumque peterent: "Vos quidem macte virtute" inquit, "estote,
qui primi intellexistis quanto maius esset regnum fastidire, quam accipere. Ceterum date
aliquem regiae stirpis, qui meminerit a vobis acceptum habere se regnum."
Atque illi, cum multos imminere tantae spei cernerent, singulis amicorum
Alexandri iam ob nimiam regni cupiditatem adulantis, statuunt neminem esse
potiorem quam Abdalonymum quendam, longa quidem cognatione stirpi regiae
adnexum, sed ob inopiam suburbanum hortum exigua colentem stipe. Causa ei
paupertatis sicut plerisque probitas erat. Intentusque operi diurno strepitum
armorum, qui totam Asiam concusserat, non exaudiebat. subito deinde, de quibus
ante dictum est, cum regiae vestis insignibus hortum intrant, quem forte
steriles herbas eligens Abdalonymus repurgabat. Tum rege eo salutato, alter ex
his: "Habitus", inquit, "hic vestis quem cernis in meis manibus,
cum isto squalore permutandus tibi est. Ablue corpus inluvie aeternisque
sordibus squalidum: cape regis animum, et in eam fortunam, qua dignus es, istam
continentiam perfer. Et cum in regali solio residebis vitae necisque omnium
civium dominus, cave obliviscaris habitus, in quo accipis regnum, immo hercule,
propter quem." Somnio similis res Abdalonymo videbatur; interdum, satisne
sani essent qui tam proterve sibi inluderent, percontabatur. Sed ut cunctanti
squalor ablutus est et iniecta vestis purpura auroque distincta et fides a
iurantibus facta, serio iam rex, iisdem comitantibus, in regiam pervenit. Fama,
deinde ut solet, strenue tota urbe discurrit. Aliorum studium, aliorum indignatio
eminebat; divitissimus quisque humilitatem inopiamque eius apud amicos
Alexandri criminabatur. Admitti eum rex protinus iussit diuque contemplatus:
"Corporis", inquit, "habitus famae generis non repugnat, sed
libet scire inopiam qua patientia tuleris?" Tum ille: "Utinam",
inquit, "eodem animo regnum pati possim! hae manus suffecere desiderio
meo; nihil habenti nihil defuit." Magnae indolis specimen ex hoc sermone
Abdalonymi cepit; itaque non Stratonis modo regiam supellectilem attribui ei
iussit, sed pleraque etiam ex persica praeda, regionem quoque urbi adpositam
dicioni eius adiecit.
4.
Interea Amyntas, quem ad Persas ab Alexandro transfugisse diximus, cum quattuor
milibus Graecorum ipsius ex acie persecutis fugam Tripolin pervenit. Inde, in
naves militibus inpositis, Cyprum transmisit, et, cum in illo statu rerum id
quemque, quod occupasset, habiturum arbitraretur velut certo iure possessum,
Aegyptum petere decrevit, utrique regi hostis, et semper ex ancipiti mutatione
temporum pendens. Hortatusque milites ad spem tantae rei, docet Sabacen
praetorem Aegypti cecidisse in acie, Persarum praesidium et sine duce esse et
invalidum, Aegyptios, semper praetoribus eorum infestos, pro sociis ipsos non
pro hostibus aestimaturos. Omnia experiri necessitas cogebat: quippe cum primas
spes fortuna destituit, futura praesentibus videntur esse potiora. Igitur
conclamant duceret quo videretur. Atque ille utendum animis, dum spe calerent,
ratus ad Pelusii ostium penetrat, simulans a Dareo se esse praemissum. Potitus
ergo Pelusii, Memphim copias promovit; ad cuius famam Aegyptii, vana gens et
novandis quam gerendis aptior rebus, ex suis quisque vicis urbibusque hoc ipsum
concurrunt ad delenda praesidia Persarum. Qui
territi tamen spem retinendi Aegyptum non omiserunt. Sed eos Amyntas
proelio superatos in urbem conpellit; castrisque positis victores ad populandos
agros. Velut in medio positis bonis hostium, cuncta agebantur.
5. Itaque
Mazaces, quamquam infelici proelio suorum animos territos esse cognoverat,
tamen palantes et victoriae fiducia incautos ostentans perpulit ne dubitarent
ex urbe erumpere et res amissas reciperare. Id consilium non ratione
prudentius, quam eventu felicius fuit: ad unum omnes cum ipso duce occisi sunt.
Has poenas Amyntas utrique regi dedit, nihilo magis ei, ad quem transfugerat,
fidus quam illi, quem deseruerat.
6. Darei
praetores, qui proelio apud Isson superfuerant, cum omni manu, quae fugientes
secuta erat, adsumpta etiam Cappadocum et Paphlagonum iuventute Lydiam
recuperare temptabant. Antigonus, praetor Alexandri, Lydiae praeerat: qui,
quamquam plerosque militum ex praesidiis ad regem dimiserat, tamen barbaris
spretis in aciem suos eduxit. Eadem
illic quoque fortuna partium fuit: tribus proeliis alia atque alia regione
commissis, Persae funduntur.
7. Eodem tempore classis
Macedonum ex Graecia accita Aristomene, qui ad Hellesponti oram reciperandam a
Dareo erat missus, captis eius aut eversis navibus superat. A Milesiis deinde
Pharnabazus, praefectus persicae classis, pecunia exacta et praesidio in urbem
Chium introducto, centum navibus Andrum et inde Siphnum petiit. Has quoque
insulas praesidiis occupat, pecunia multat.
8. Magnitudo belli, quod ab
opulentissimis Europae Asiaeque regibus in spem totius orbis occupandi
gerebatur, Graeciae quoque et Cretae arma commoverat. Agis, Lacedaemoniorum
rex, octo milibus Graecorum, qui ex Cilicia profugi domos repetierant,
contractis bellum Antipatro, Macedoniae praefecto, moliebatur. Cretenses has
aut illas partes secuti nunc Sparanorum, nunc Macedonum praesidiis occupabantur.
Sed leviora inter illos fuere discrimina, unum certamen, ex quo cetera
pendebant, intuente fortuna.
1.
Iam tota Syria, iam Phoenice
quoque excepta Tyro Macedonum erat, habebatque rex castra in continenti, a qua
urbem angustum fretum dirimit. Tyros, et magnitudine et claritate ante omnes urbes
Syriae Phoenicesque memorabilis, facilius societatem Alexandri acceptura
videbatur quam imperium. Coronam igitur auream donum legati adferebant,
commeatusque large et hospitaliter ex oppido advexerant. Ille dona ut ab amicis
accipi iussit, benigneque legatos adlocutus Herculi, quem praecipue Tyrii
colerent, sacrificare velle se dixit: "Macedonum reges credere ab illo deo
ipsos genus ducere, se vero ut id faceret etiam oraculo monitum." Legati
respondent esse templum Herculis extra urbem in ea sede quam Palaetyron ipsi
vocent: ibi regem deo sacrum rite facturum. Non tenuit iram Alexander, cuius
alioqui potens non erat. Itaque: "Vos quidem", inquit, "fiducia
loci, quod insulam incolitis, pedestrem hunc exercitum spernitis, sed brevi
ostendam in continenti vos esse. Proinde sciatis licet aut intraturum me urbem
aut oppugnaturum." Cum hoc responso dimissi suos monere coeperunt, ut
regem quem Syria, quem Phoenice recepisset, ipsi quoque urbem intrare paterentur.
At illi loco satis fisi
obsidionem ferre decreverant. Namque urbem a continenti quattuor stadiorum
fretum dividit. Africo maxime obiectum, crebros ex alto fluctus in litus
evolvit, nec accipiendo operi, quo Macedones continenti insulam iungere
parabant, quicquam magis quam ille ventus obstabat. Quippe vix leni et
tranquillo mari moles agi possunt; Africus vero prima quaeque congesta, pulsu
inlisa mari subruit, nec ulla tam firma moles est, quam non exedant undae et
per nexus operum manantes et, ubi acrior flatus existit, summi operis fastigio
superfusae. Praeter hanc difficultatem haud minor alia erat: muros turresque
urbis praealtum mare ambiebat; non tormenta, nisi e navibus procul excussa
mitti, non scalae moenibus adplicari poterant; praeceps in salum murus pedestre
interceperat iter; naves nec habebat rex et, si admovisset, pendentes et
instabiles missilibus arceri poterant. Inter quae parva dictu res Tyriorum
fiduciam accendit. Carthaginiensium legati ad celebrandum sacrum anniversarium
more patrio tunc venerant: quippe Carthaginem Tyrii condiderunt, semper
parentum loco culti. Hortari ergo Poeni coeperunt, ut obsidionem forti animo
paterentur: brevi Carthagine auxilia ventura. Namque ea tempestate magna ex
parte punicis classibus maria obsidebantur. Igitur bello decreto per muros
turresque tormenta disponunt, arma iunioribus dividunt, opifices quorum copia
urbs abundabat in officinas distribuunt. Omnia belli apparatu strepunt. Ferreae
quoque manus, harpagonas vocant, quas operibus hostium inicerent, corvique et
alia tuendis urbibus excogitata praeparabantur. Sed cum fornacibus ferrum, quod
excudi oportebat, inpositum esset admotisque follibus ignem flatu accenderent,
sanguinis rivi sub ipsis flammis exstitisse dicuntur: idque omen in Macedonum
malum verterunt Tyrii. Apud Macedonas quoque cum forte panem quidam militum
frangerent, manantis sanguinis guttas notaverunt, territoque rege Aristander
peritissimus vatum, si extrinsecus cruor fluxisset, Macedonibus id triste
futurum ait: contra, cum ab interiore parte manaverat, urbi, quam obsidere
destinassent, exitium portendere. Alexander cum et classem procul haberet, et
longam obsidionem magno sibi ad cetera inpedimento videret fore, caduceatores,
qui ad pacem eos conpellerent, misit; quos Tyrii contra ius gentium occisos
praecipitaverunt in altum. Atque ille, suorum tam indigna morte commotus, urbem
obsidere statuit. Sed ante iacienda moles erat, quae continenti urbem
committeret. Ingens ergo animis militum desperatio incessit, cernentibus
profundum mare, quod vix divina ope posset inpleri: quae saxa tam vasta, quas
tam proceras arbores posse reperiri? exhauriendas esse regiones, ut illud
spatium exaggeraretur; exaestuare semper fretum, quoque artius volutetur inter
insulam et continentem, hoc acrius furere. At ille, haudquaquam rudis
pertractandi militares animos, speciem sibi Herculis in somno oblatam esse
pronuntiat dextram porrigentis: illo duce, illo aperiente in urbem intrare se
visum. Inter haec, caduceatores interfectos, gentium iura violata, referebat: unam
esse urbem, quae cursum victoris morari ausa esset. Ducibus deinde
negotium datur, ut suos quisque castiget; satisque omnibus stimulatis, opus
orsus est. Magna vis saxorum ad manum erat, Tyro vetere praebente; materies ex
Libano monte ratibus et turribus faciendis advehebatur. Iamque a fundo maris in
altitudinem modicam opus creverat, nondum tamen aquae fastigium aequabat, cum
Tyrii parvis navigiis admotis per ludibrium exprobrabant illos armis inclitos
dorso sicut iumenta onera gestare: interrogabant etiam, num maior Neptuno
Alexander esset. Haec ipsa insectatio alacritatem militum accendit. Iamque
paulum moles aqua eminebat, et simul aggeris latitudo crescebat urbique
admovebatur, cum Tyrii magnitudine molis, cuius incrementum eos antea
fefellerat, conspecta levibus navigiis nondum commissum opus circumire
coeperunt, missilibus eos quoque qui pro opere stabant incessere. Multis ergo
inpune vulneratis, cum et removere et adpellere scaphas in expedito esset, ad
curam semet ipsos tuendi ab opere converterant, et quo longius moles agebatur a
litore, hoc magis quidquid ingerebatur praealtum absorbebat mare. Igitur rex
munientibus coria velaque iussit obtendi, ut extra teli iactum essent, duasque
turres ex capite molis erexit, e quibus in subeuntes scaphas tela ingeri
possent. Contra Tyrii navigia procul a conspectu hostium litori adpellunt,
expositisque militibus eos qui saxa gestabant obtruncant. In Libano quoque Arabum agrestes,
incompositos Macedonas adorti XXX fere interficiunt, paucioribus captis.
1.
Ea res Alexandrum dividere
copias coegit, et, ne segniter adsidere uni urbi videretur, operi Perdiccan
Crateronque praefecit; ipse cum expedita manu Arabiam petiit. Inter haec Tyrii
navem magnitudine eximia saxis arenaque a puppi oneratam, ita ut multum prora
emineret, bitumine ac sulphure inlitam remis concitaverunt, et, cum magnam vim
venti vela quoque concepissent, celeriter ad molem successit. Tum prora eius
accensa remiges desiluere in scaphas, quae ad hoc ipsum praeparatae
sequebantur; navis autem, igne concepto, latius fundere incendium coepit, quod,
priusquam posset occurri, turres et cetera opera in capite molis posita
conprehendit. At qui desiluerant in parva navigia, faces et quidquid alendo
igni aptum erat in eadem opera ingerunt. Iamque non imae modo Macedonum turres,
sed etiam summa tabulata conceperant ignem, cum ii, qui in turribus erant,
partim haurirentur incendio, partim armis omissis in mare semetipsi
inmitterent. At Tyrii, qui capere eos quam interficere mallent, natantium manus
stipitibus saxisque lacerabant, donec debilitati inpune navigiis excipi
possent. Nec incendio solum opera consumpta, sed forte eodem die vehementior
ventus motum ex profundo mare inlisit in molem, crebrisque fluctibus conpages
operis verberatae laxavere, saxaque interfluens unda medium opus rupit.
Prorutis igitur lapidum cumulis, quibus iniecta terra sustinebatur, praeceps in
profundum ruit, tantaeque molis vix ulla vestigia invenit Arabia rediens
Alexander. Hic, quod in adversis rebus solet fieri, alius in alium culpam
referebant, cum omnes verius de saevitia maris queri possent. Rex, novi operis
molem orsus, in adversum ventum non latere sed recta fronte direxit; ea cetera
opera velut sub ipsa latentia tuebatur: latitudinem quoque aggeri adiecit, ut
turres in medio excitatae procul teli iactu abessent. Totas autem arbores cum
ingentibus ramis in altum iaciebant, deinde saxis onerabant, rursusque cumulo
eorum alias arbores iniciebant, tum humus aggerebatur; superque alia strue
saxorum arborumque cumulata, velut quodam nexu continens opus iunxerant. Nec
Tyrii, quidquid ad inpediendam molem excogitari poterat, segniter
exsequebantur. Praecipuum auxilium erat, qui procul hostium conspectu subibant
aquam occultoque lapsu ad molem usque penetrabant, falcibus palmites arborum
eminentium ad se trahentes; quae ubi secutae erant, pleraque secum in profundum
dabant; tum levatos onere stipites truncosque arborum haud aegre moliebantur,
deinde totum opus, quod stipitibus fuerat innixum, fundamento lapso sequebatur.
Aegro animi Alexandro nec perseveraret an abiret satis certo classis
Cypro advenit, eodemque tempore Cleander cum Graecis militibus in Asiam nuper
advectis. C et XC navigia in duo dividit cornua: laevum Pnytagoras, rex
Cypriorum, cum Cratero tuebatur; Alexandrum in dextro quinqueremis regia
vehebat. Nec Tyrii, quamquam classem habebant, ausi navale inire certamen, tris
omnino ante ipsa moenia opposuerunt; quibus rex invectus ipsas demersit.
2. Postera
die, classe ad moenia admota undique tormentis et maxime arietum pulsu muros
quatit: quos Tyrii raptim obstructis saxis refecerunt, interiorem quoque murum,
ut, si prior fefellisset, illo se tuerentur, undique orsi. Sed undique
vis mali urguebat: moles intra teli iactum erat, classis moenia circumibat,
terrestri simul navalique clade obruebantur. Quippe binas quadriremes Macedones
inter se ita iunxerant, ut prorae cohaererent, puppes intervallo, quantum
capere possent, distarent; hoc puppium intervallum antemnis asseribusque
validis deligatis superque eos pontibus stratis, qui militem sustinerent,
inpleverant. Sic instructas quadriremes ad urbem agebant: inde missilia in
propugnantes ingerebantur tuto, quia proris miles tegebatur. Media nox erat,
cum classem sic uti dictum est paratam circumire muros iubet; iamque naves urbi
undique admovebantur, et Tyrii desperatione torpebant, cum subito spissae nubes
intendere se coelo, et, quidquid lucis internitebat, offusa caligine extinctum
est. Tum inhorrescens mare
paulatim levari, deinde acriore vento concitatum fluctus ciere et inter se navigia
conlidere. Iamque scindi coeperant vincula quibus conexae quadriremes erant,
ruere tabulata et cum ingenti fragore in profundum secum milites trahere. Neque
enim conserta navigia ulla ope in turbido regi poterant: miles ministeria
nautarum, remex militis officia turbabat, et, quod in eiusmodi casu accidit,
periti ignaris parebant: quippe gubernatores, alias imperare soliti, tum metu
mortis iussa exsequebantur. Tandem remis pertinacius everberatum mare veluti
eripientibus navigia classicis cessit, adpulsaque sunt litori, lacerata
pleraque. Isdem forte diebus Carthaginiensium legati XXX superveniunt, magis
obsessis solacium quam auxilium; quippe domestico bello Poenos inpediri, nec de
imperio sed pro salute dimicare nuntiabant. Syracusani tum Africam urebant et
haud procul Carthaginis muris locaverant castra. Non tamen defecere animis
Tyrii, quamquam ab ingenti spe destituti erant; sed coniuges liberosque
devehendos Carthaginem tradiderunt, fortius quidquid accideret laturi, si
carissimam sui partem extra sortem communis periculi habuissent. Cumque unus e
civibus in contione indicasset, oblatam esse per somnum sibi speciem Apollinis,
quem eximia religione colerent, urbem deserentis molemque a Macedonibus in salo
iactam in silvestrem saltum esse mutatam, quamquam auctor levis erat, tamen ad
deteriora credenda proni metu aurea catena devinxere simulacrum, araeque
Herculis, cuius numini urbem dicaverant, inseruere vinculum, quasi illo deo
Apollinem retenturo. Syracusis id simulacrum devexerant Poeni, et in maiore
locaverant patria multisque aliis spoliis urbium a semet captarum non
Carthaginem magis quam Tyrum ornaverant. Sacrum quoque, quod equidem dis minime
cordi esse crediderim, multis saeculis intermissum repetendi auctores quidam
erant, ut ingenuus puer Saturno immolaretur, - quod sacrilegium verius quam
sacrum Carthaginienses a conditoribus traditum usque ad excidium urbis suae
fecisse dicuntur, - ac, nisi seniores obstitissent, quorum consilio cuncta
agebantur, humanitatem dira superstitio vicisset. Ceterum, efficacior omni arte
necessitas non usitata modo praesidia, sed quaedam etiam nova admovit. Namque
ad inplicanda navigia, quae muros subibant, validis asseribus harpagonas
inligaverant, ut, cum romento asseres promovissent, subito laxatis funibus inicerent.
Unci quoque et falces ex isdem asseribus dependentes aut propugnatores aut
ipsa navigia lacerabant. Clipeos
vero aereos multo igne torrebant, quos repletos fervida arena caenoque decocto
e muris subito devolvebant. Nec ulla pestis magis timebatur: quippe, ubi
loricam corpusque fervens arena penetraverat, nec ulla vi excuti poterat, et
quidquid attigerat perurebat, iacientesque arma laceratis omnibus, quis protegi
poterant, vulneribus inulti patebant. Corvi vero et ferreae manus tormento
remissae plerosque rapiebant.
1. Hic rex fatigatus
statuerat soluta obsidione Aegyptum petere. Quippe cum Asiam ingenti velocitate
percucurrisset, circa muros unius urbis haerebat, tot maximarum rerum
opportunitate dimissa. Ceterum, tam discedere inritum quam morari pudebat,
famam quoque, qua plura quam armis everterat, ratus leviorem fore, si Tyrum
quasi testem se posse vinci reliquisset. Igitur ne quid inexpertum omitteret,
plures naves admoveri iubet, delectosque militum inponi. Et forte belua
inusitatae magnitudinis, super ipsos fluctus dorso eminens, ad molem quam
Macedones iecerant ingens corpus adplicuit, diverberatisque fluctibus adlevans
semet utrimque conspecta est: deinde a capite molis rursus alto se mersit, ac,
modo super undas eminens magna sui parte, modo superfusis fluctibus condita,
haud procul munimentis urbis se mersit. Utrisque laetus fuit beluae aspectus:
Macedones iter iaciendo operi monstrasse eam augurabantur, Tyrii Neptunum,
occupati maris vindicem, abripuisse beluam, ac molem brevi profecto ruituram;
laetique omine eo ad epulas dilapsi oneravere se vino; quo graves, orto sole
navigia conscendunt redimita floribus coronisque. Adeo victoriae non omen modo, sed etiam
gratulationem praeceperant! Forte rex classem in diversam partem agi iusserat,
XXX minoribus navigiis relictis in litore; e quibus Tyrii duobus captis cetera
ingenti terruerunt metu, donec suorum clamore audito Alexander classem litori,
a quo fremitus acciderant, admovit. Prima e Macedonum navibus quinqueremis
velocitate inter ceteras eminens occurrit; quam ut conspexere Tyriae, duae ex
diverso in latera eius invectae sunt, in quarum alteram quinqueremis eadem
concitata, et ipsa rostro icta est, et illam invicem tenuit. Iamque ea, quae
non cohaerebat, libero impetu evecta in aliud quinqueremis latus invehebatur,
cum opportunitate mira triremis e classe Alexandri in eam ipsam, quae
quinqueremi inminebat, tanta vi ruit, ut Tyrius gubernator in mare excuteretur
e puppi. Plures deinde Macedonum naves superveniunt, et rex quoque aderat, cum Tyrii
inhibentes remis aegre evellere navem quae haerebat, portumque omnia simul
navigia repetunt. Confestim rex insecutus portum quidem intrare non potuit, cum
procul e muris missilibus summoveretur, naves autem omnes fere aut demersit aut
cepit.
2. Biduo deinde ad quietem dato
militibus iussique et classem et machinas pariter admovere, ut undique territis
instaret, ipse in altissimam turrem ascendit ingenti animo, periculo maiore;
quippe regio insigni et armis fulgentibus conspicuus, unus praecipue telis petebatur;
et digna prorsus spectaculo edidit: multos e muris propugnantes hasta
transfixit, quosdam etiam comminus gladio clipeoque inpulsos praecipitavit:
quippe turris, ex qua dimicabat, muris hostium propemodum cohaerebat. Iamque
crebris arietibus saxorum conpage laxata munimenta defecerant et classis
intraverat portum et quidam Macedonum in turres hostium desertas evaserant, cum
Tyrii, tot simul malis victi, alii supplices in templa confugiunt, alii foribus
aedium obseratis occupant liberum mortis arbitrium, nonnulli ruunt in hostem,
haud inulti tamen perituri, magna pars summa tectorum obtinebat saxa, et,
quidquid fors in manus dederat, ingerentes subeuntibus.
3.
Alexander, exceptis qui in templa confugerant, omnes interfici ignemque tectis
inici iubet. His per praecones pronuntiatis, nemo tamen armatus opem a dis
petere sustinuit; pueri virginesque templa conpleverant, viri in vestibulo
suarum quisque aedium stabant, parata saevientibus turba. Multis tamen saluti fuere Sidonii, qui
intra Macedonum praesidia erant. Hi urbem quidem inter victores intraverant;
sed cognationis cum Tyriis memores, - quippe utramque urbem Agenorem condidisse
credebant, - multos Tyriorum clam protegentes, ad sua perduxere navigia; quibus
occultati, Sidona devecti sunt. XV milia hoc furto subducta saevitiae sunt.
Quantumque sanguinis fusum sit, vel ex hoc existimari potest, quod intra
munimenta urbis VI milia armatorum trucidata sunt. Triste deinde spectaculum
victoribus ira praebuit regis: duo milia, in quibus occidendis defecerat rabies,
crucibus adfixi per ingens litoris spatium pependerunt. Carthaginiensium
legatis pepercit, addita denuntiatione belli, quod praesentium rerum necessitas
moraretur.
4. Tyrus septimo mense, quam
oppugnari coepta erat, capta est, urbs et vetustate originis, et crebra
fortunae varietate ad memoriam posteritatis insignis. Condita ab Agenore, diu
mare non vicinum modo, sed, quidcumque classes eius adierunt, dicionis suae
fecit; et, si famae libet credere, haec gens litteras prima aut docuit, aut
didicit. Coloniae certe eius paene orbe toto diffusae sunt: Carthago in Africa,
in Boeotia Thebae, Gades ad Oceanum. Credo libero commeantes mari saepiusque
adeundo ceteris incognitas terras elegisse sedes iuventuti, qua tunc
abundabant, seu quia crebris motibus terrae, - nam hoc quoque traditur, -
cultores eius fatigati nova et externa domicilia armis sibimet quaerere
cogebantur. Multis ergo casibus defuncta, et post excidium renata, nunc tandem
longa pace cuncta refovente sub tutela romanae mansuetudinis adquiescit.
|