|
1.
Sogdiana regio maiore ex
parte deserta est. Octingenta fere stadia in latitudinem vastae solitudines
tenent. Ingens spatium rectae regionis est, per quam amnis, - Polytimetum
vocant incolae, - fertur. Torrentem eum ripae in tenuem alveum cogunt; deinde
caverna accipit et sub terram rapit. Cursus absconditi indicium est aquae
meantis sonus, cum ipsum solum, sub quo tantus amnis fluit, ne modico quidem
resudet humore.
2. Ex captivis Sogdianorum ad
regem XXX nobilissimi corporum robore eximio perducti erant. Qui ut per
interpretem cognoverunt iussu regis ipsos ad supplicium trahi, carmen
laetantium modo canere, tripudiisque et lasciviori corporis motu gaudium
quoddam animi ostentare coeperunt. Admiratus est rex tanta magnitudine animi
oppetere mortem, revocari eos iussit, causam tam effusae laetitiae, cum
supplicium ante oculos haberent, requirens. Illi, si ab alio occiderentur,
tristes morituros fuisse respondent; nunc a tanto rege, victore omnium gentium,
maioribus suis redditos honestam mortem, quam fortes viri voto quoque
expeterent, carminibus sui moris laetitiaque celebrare. Tum rex admiratus
magnitudinem animi: "Quaero", inquit, "an vivere velitis non
inimici mihi, cuius beneficio victuri estis?" Illi nunquam se inimicos ei,
sed bello lacessitos se inimicos hosti fuisse respondent: si quis ipsos
beneficio quam iniuria experiri maluisset, certaturos fuisse, ne vincerentur
officio. Interrogantique, quo pignore fidem obligaturi essent, vitam quam
acciperent pignori futuram esse dixerunt; reddituros quandoque repetisset. Nec
promissum fefellerunt. Nam, qui remissi domos erant, fide continuere populares;
quattuor inter custodes corporis retenti nulli Macedonum in regem caritate
cesserunt.
3. In Sogdianis Peucolao cum III
milibus peditum, - neque enim maiore praesidio indigebat, - relicto Bactra
pervenit. Inde Bessum Ecbatana duci iussit interfecto Dareo poenas capite
persoluturum. Isdem fere diebus Ptolomaeus et Maenidas peditum IIII milia et
equites M adduxerunt mercede militaturos. Asander quoque ex Lycia cum pari
numero peditum et D equitibus venit. Totidem ex Syria Asclepiodorum
sequebantur; Antipater Graecorum VIII milia, in quis DC equites erant, miserat.
Itaque exercitu aucto ad ea, quae defectione turbata erant, conponenda processit,
interfectisque consternationis auctoribus quarto die ad flumen Oxum perventum
est. Hic, quia limum vehit, turbidus semper, insalubris est potui. Itaque
puteos miles coeperat fodere. Nec tamen, humo alte egesta, existebat humor;
tandem in ipso tabernaculo regis conspectus est fons; quem quia tarde
notaverant, subito extitisse finxerunt; rexque ipse credi voluit deum donum id
fuisse. Superatis deinde
amnibus Ocho et Oxo, ad urbem Margianam pervenit. Circa eam VI oppidis
condendis electa sedes est. Duo ad meridiem versa, IIII spectantia orientem;
modicis inter se spatiis distabant, ne procul repetendum esset mutuum auxilium.
Haec omnia sita sunt in editis collibus: tum velut freni domitarum gentium,
nunc originis suae oblita serviunt quibus imperaverunt.
1.
Et cetera quidem pacaverat rex. Una erat petra, quam Arimazes Sogdianus cum
XXX milibus armatorum obtinebat alimentis ante congestis, quae tantae
multitudini vel per biennium suppeterent. Petra in altitudinem XXX eminet
stadia; circuitu C et L conplectitur; undique abscisa et abrupta semita
perangusta aditur. In medio altitudinis spatio habet specum, cuius os artum et
obscurum est; paulatim deinde ulteriora panduntur: ultima etiam altos recessus
habent; fontes per totum fere specum manant, e quibus collatae aquae per prona
montis flumen emittunt. Rex
loci difficultate spectata statuerat inde abire; cupido deinde incessit animo
naturam quoque fatigandi. Prius tamen quam fortunam obsidionis experiretur,
Cophen, - Artabazi hic filius erat, - misit ad Barbaros, qui suaderet ut
dederent rupem. Arimazes loco fretus superbe multa respondit, ad ultimum, an
Alexander etiam volare posset, interrogat. Quae nuntiata regi sic accendere
animum, ut, adhibitis cum quibus consultare erat solitus, indicaret insolentiam
Barbari eludentis ipsos, quia pinnas non haberent: se autem proxima nocte
effecturum ut crederet Macedones etiam volare. "CCC", inquit,
"pernicissimos iuvenes ex suis quisque copiis perducite ad me, qui per
calles et paene invias rupes domi pecora agere consueverant." Illi
praestantes et levitate corporum et ardore animorum strenue adducunt; quos
intuens rex: "Vobiscum", inquit, "o iuvenes, et mei aequales,
urbium invictarum ante me munimenta superavi, montium iuga perenni nive obruta
emensus sum, angustias Ciliciae intravi, Indiae sine lassitudine vim frigoris
sum perpessus: et mei documenta vobis dedi, et vestra habeo. Petra, quam
videtis, unum aditum habet, quem Barbari obsident; cetera neglegunt: nullae
vigiliae sunt, nisi quae castra nostra spectant.
2. Invenietis viam, si sollerter
rimati fueritis aditus ferentis ad cacumen. Nihil tam alte natura constituit,
quo virtus non possit eniti. Experiendo quae ceteri desperaverint, Asiam
habemus in potestate. Evadite in cacumen; quod cum ceperitis, candidis velis
signum mihi dabitis; ego copiis admotis hostem in nos a vobis convertam.
Praemium erit ei, qui primus occupaverit verticem, talenta X; uno minus
accipiet qui proximus ei venerit; eademque ad decem homines servabitur portio.
Certum autem habeo vos non tam liberalitatem intueri meam quam
voluntatem." His animis regem audierunt ut iam cepisse verticem
viderentur; dimissique ferreos cuneos, quos inter saxa defigerent, validosque
funes parabant. Rex circumvectus petram, qua minime asper ac praeruptus aditus
videbatur, secunda vigilia, quod bene verteret, ingredi iubet. Illi alimentis
in biduum sumptis gladiis modo atque hastis armati subire coeperunt. Ac primo
pedibus ingressi sunt; deinde, ut in praerupta perventum est, alii manibus
eminentia saxa conplexi levavere semet, alii adiectis funium laqueis evasere;
quidam, cum cuneos inter saxa defigerent ut gradus, subinde quis insisterent. Diem inter
metum laboremque consumpserunt. Per
aspera nisis duriora restabant, et crescere altitudo petrae videbatur. Illa vero
miserabilis erat facies, cum ii, quos instabilis gradus fefellerat, ex
praecipiti devolverentur; mox eadem in se patienda alieni casus ostendebat
exemplum. Per has tamen difficultates enituntur in verticem montis, omnes fatigatione
continuati laboris adfecti; quidam mulcati parte membrorum; pariterque eos et
nox et somnus oppressit. Stratis passim corporibus in inviis et asperis saxorum
periculi instantis obliti in lucem quieverunt. Tandemque velut ex alto sopore
excitati occultas subiectasque ipsis valles rimantes, ignari in qua parte
petrae tanta vis hostium condita esset, fumum specu infra se ipsos evolutum
notaverunt. Ex quo intellectum illam hostium latebram esse. Itaque hastis
inposuere, quos convenerat signum; totoque e numero II et XXX in ascensu interisse
adgnoscunt. Rex, non cupidine magis potiundi loci quam vice eorum, quos ad tam
manifestum periculum miserat, sollicitus toto die cacumina montis intuens
restitit: noctu demum, cum obscuritas conspectum oculorum ademisset, ad
curandum corpus recessit. Postero die nondum satis clara luce primus vela,
signum capti verticis, conspexit. Sed, ne falleretur acies, dubitare cogebat
varietas caeli, nunc internitente lucis fulgore nunc condito. Verum, ut
liquidior lux adparuit caelo, dubitatio exempta est; vocatumque Cophen, per
quem Barbarorum animos temptaverat, mittit ad eos qui moneret nunc saltem
salubrius consilium inirent; sin autem fiducia loci perseverarent, ostendi a
tergo iussit qui ceperant verticem.
3.
Cophes admissus suadere coepit Arimazi petram tradere, gratiam regis inituro,
si tantas res molientem in unius rupis obsidione haerere non coegisset. Ille
ferocius superbiusque quam antea locutus abire Cophen iubet. At is
prensum manu Barbarum rogat, ut secum extra specum prodeat. Quo inpetrato
invenes in cacumine ostendit; eius superbiae haud inmerito inludens, pinnas
habere ait milites Alexandri. Iamque e Macedonum castris signorum concentus et totius
exercitus clamor audiebatur. Ea
res, sicut pleraque belli vana et inania, Barbaros ad deditionem traxit; quippe
occupati metu paucitatem eorum qui a tergo erant aestimare non poterant. Itaque
Cophen, - nam trepidantes reliquerat, - strenue revocant, et cum eo XXX
principes mittunt, qui petram tradant et, ut incolumibus abire liceat,
paciscantur. Ille quanquam verebatur, ne conspecta iuvenum paucitate
deturbarent eos Barbari, tamen et fortunae suae confisus et Arimazi superbiae
infensus nullam se condicionem deditionis accipere respondit. Arimazes,
desperatis magis quam perditis rebus, cum propinquis nobilissimisque gentis
suae descendit in castra; quos omnis verberibus adfectos sub ipsi radicibus
petrae crucibus iussit adfigi. Multitudo
deditorum incolis novarum urbium cum pecunia capta dono data est. Artabazus in
petrae regionisque, quae adposita esset ei, tutela relictus.
|