|
1. Haec,
Marcelle Vitori, ex tua voluntate maxime ingressus, tum si qua ex nobis ad
iuvenes bonos pervenire posset utilitas, novissime paene etiam necessitate
quadam officii delegati mihi sedulo laborabam, respiciens tamen illam curam
meae voluptatis, quod filio, cuius eminens ingenium sollicitam quoque parentis
diligentiam merebatur, hanc optimam partem relicturus hereditatis videbar, ut,
si me, quod aecum et optabile fuit, fata intercepissent, praeceptore tamen
patre uteretur.
2. At me
fortuna id agentem diebus ac noctibus festinantemque metu meae mortalitatis ita
subito prostravit ut laboris mei fructus ad neminem minus quam ad me
pertineret. Illum enim de quo summa conceperam, et in quo spem unicam
senectutis reponebam, repetito vulnere orbitatis amisi.
3. Quid nunc
agam? aut quem ultra esse usum mei dis repugnantibus credam? Nam ita forte
accidit ut eum quoque librum quem de causis corruptae eloquentiae emisi iam
scribere adgressus ictu simili ferirer. Unum igitur optimum fuit, infaustum
opus et quidquid hoc est in me infelicium litterarum super inmaturum funus
consumpturis viscera mea flammis inicere neque hanc impiam vivacitatem novis
insuper curis fatigare.
4. Quis enim
mihi bonus parens ignoscat si studere amplius possum, ac non oderit hanc animi
mei firmitatem si quis in me alius usus vocis quam ut incusem deos superstes
omnium meorum, nullam in terras despicere providentiam tester? - si non meo
casu, cui tamen nihil obici nisi quod vivam potest, at illorum certe quos
utique inmeritos mors acerba damnavit, erepta prius mihi matre eorundem, quae
nondum expleto aetatis undevicesimo anno duos enixa filios, quamvis
acerbissimis rapta fatis,(non) infelix decessit.
5. Ego vel hoc
uno malo sic eram adflictus ut me iam nulla fortuna posset efficere felicem.
Nam cum, omni virtute quae in feminas cadit functa, insanabilem attulit marito
dolorem, tum aetate tam puellari, praesertim meae comparata, potest et ipsa
numerari inter vulnera orbitatis.
6. Liberis
tamen superstitibus et - quod nefas erat [sera] sed optabat ipsa - me salvo,
maximos cruciatus praecipiti via effugit. Mihi filius minor
quintum egressus annum prior alterum ex duobus eruit lumen.
7. Non sum ambitiosus in malis
nec augere lacrimarum causas volo, utinamque esset ratio minuendi: sed
dissimulare qui possum quid ille gratiae in vultu, quid iucunditatis in
sermone, quos ingenii igniculos, quam substantiam placidae et (quod scio vix
posse credi) iam tum altae mentis ostenderit: qualis amorem quicumque alienus
infans mereretur.
8. Illud vero insidiantis quo
me validius cruciaret fortunae fuit, ut ille mihi blandissimus me suis
nutricibus, me aviae educanti, me omnibus qui sollicitare illas aetates solent
anteferret.
9. Quapropter
illi dolori quem ex matre optima atque omnem laudem supergressa paucos ante
menses ceperam gratulor. Minus enim est quod flendum meo nomine quam quod illius
gaudendum est. Una post haec Quintiliani mei spe ac voluptate nitebar, et
poterat sufficere solacio.
10. Non enim flosculos, sicut
prior, sed iam decimum aetatis ingressus annum certos ac deformatos fructus
ostenderat. Iuro per mala mea, per infelicem conscientiam, per illos manes,
numina mei doloris, has me in illo vidisse virtutes, non ingenii modo ad
percipiendas disciplinas, quo nihil praestantius cognovi plurima expertus,
studiique iam tum non coacti (sciunt praeceptores), sed probitatis pietatis
humanitatis liberalitatis, ut prorsus posset hinc esse tanti fulminis metus,
quod observatum fere est celerius occidere festinatam maturitatem, et esse
nescio quam quae spes tantas decerpat invidiam, ne videlicet ultra quam homini
datum est nostra provehantur.
11. Etiam illa fortuita aderant
omnia, vocis iucunditas claritasque, oris suavitas et in utracumque lingua,
tamquam ad eam demum natus esset, expressa proprietas omnium litterarum. Sed
hae spes adhuc: illa matura, constantia, gravitas, contra dolores etiam ac
metus robur. Nam quo ille animo, qua medicorum admiratione mensum octo
valetudinem tulit! Ut me in supremis consolatus est! Quam etiam deficiens
iamque non noster ipsum illum alienatae mentis errorem circa scholas, litteras
habuit!
12. tuosne ego, o meae spes
inanes, labentis oculos, tuum fugientem spiritum vidi? tuum corpus frigidum
exsangue complexus, animam recipere auramque communem haurire amplius potui,
dignus his cruciatibus quos fero, dignus his cogitationibus?
13. Tene consulari nuper
adoptione ad omnium spes honorum propius admotum, te avunculo praetori generum
destinatum, te [omnium spes] avitae eloquentiae candidatum, superstes parens
tantum in, poenas: et si non cupido lucis, certe patientia vindicet te reliqua
mea aetate; nam frustra mala omnia ad crimen fortunae relegamus. Nemo nisi sua culpa diu dolet.
14. Sed vivimus
et aliqua vivendi ratio quaerenda est, credendumque doctissimis hominibus, qui
unicum adversorum solacium litteras putaverunt. Si quando tamen ita resederit
praesens impetus ut aliqua tot luctibus alia cogitatio inseri possit, non
iniuste petierim morae veniam. Quis enim dilata studia miretur quae potius non
abrupta esse mirandum est?
15. tum si qua
fuerint minus effecta iis quae levius adhuc adflicti coeperamus, imperitanti
fortunae remittantur, quae si quid mediocrium alioqui in nostro ingenio virium
fuit, ut non extinxerit, debilitavit tamen. Sed vel propter hoc
nos contumacius erigamus, quod illam ut perferre nobis difficile est, ita
facile contemnere. Nihil enim sibi adversus me reliquit, et infelicem quidem
sed certissimam tamen attulit mihi ex his malis securitatem.
16. Boni autem consulere
nostrum laborem vel propter hoc aequum est, quod in nullum iam proprium usum
perseveramus, sed omnis haec cura alienas utilitates, si modo quid utile
scribi, spectat. Nos miseri sicut facultates patrimonii nostri, ita hoc opus
aliis praeparabamus, aliis relinquemus.
|