|
1. Proximum est de legibus
contrariis dicere, quia inter omnes artium scriptores constitit in antinomia
duos esse scripti et voluntatis status: neque inmerito, quia, cum lex legi
obstat, utrimque contra scriptum dicitur et quaestio est de voluntate; in
utraque id ambigitur, an utique illa lege sit utendum. Omnibus autem manifestum
est numquam esse legem legi contrariam iure ipso, quia, si diversum ius esset,
alterum altero abrogaretur, sed eas casu collidi et eventu.
2. Colliduntur autem aut pares
inter se, ut si optio tyrannicidae et viri fortis comparentur, utrique data
quod velit petendi potestate: hic meritorum temporis praemii conlatio est: aut
secum ipsae, ut duorum fortium, duorum tyrannicidarum, duarum raptarum, in
quibus non potest esse alia quaestio quam temporis, utra prior sit, aut
qualitatis, utra iustior sit petitio. Diversae quoque leges confligunt aut
similes aut inpares. Similium
aliae quibus etiam citra adversam legem contradici possit, ut in hac
controversia: "Magistratus ab arce ne discedat. Vir fortis * vel alia
nulla obstante quaeri potest an quidquid optarit accipere debeat, et in
magistratus multa dicentur quibus scriptum expugnatur, si incendium in arce
fuerit, si in hostis decurrendum. Aliae contra quas nihil opponi potest nisi
lex altera: "Tyrannicidae imago in gymnasio ponatur. Mulieris imago in
gymnasio ne ponatur. Mulier tyrannum occidit". Nam neque mulieris imago
ullo alio casu poni potest nec tyrannicidae ullo alio casu summoveri.
3. Inpares
sunt cum alteri multa quae opponi possunt, alteri [si] nihil nisi quod in lite
est, ut cum vir fortis inpunitatem desertoris petit. Nam contra legem viri
fortis, ut supra ostendi, multa dicuntur, adversus desertores scripta non
potest nisi optione subuerti.
4. Item aut
confessum ex utraque parte ius est aut dubium. Si confessum est, haec fere
quaeruntur: utra lex potentior, ad deos pertineat an ad homines, rem publicam
an privatos, de honore an de poena, de magnis rebus an de parvis, permittat an
vetet an imperet.
5. Solet
tractari et utra sit antiquior: sed velut potentissimum utra minus perdat, ut
in desertore et viro forti, quod illo non occiso lex tota tollatur, occiso sit
reliqua viro forti alia optio. Plurimum tamen est in hoc, utrum fieri sit
melius atque aequius: de quo nihil praecipi nisi proposita materia potest.
6. Si dubium,
aut alteri aut invicem utrique de iure fit controversia, ut in re tali:
"patri in filium, patrono in libertum manus iniectio sit, liberti heredem
sequantur: liberti filium quidam fecit heredem: invicem petitur manus
iniectio"; et pater * negat ius patris illi fuisse, quia ipse in manu
patroni fuerit.
7. duplices
leges sicut duae colliduntur, ut "nothus ante legitimum natus legitimus
sit, post legitimum tantum civis". Quod de legibus, idem de senatus
consultis dictum sit. Quae aut inter se pugnent aut obstent legibus: non tamen
aliud sit eius status nomen.
|