|
1.
Ars dicta est vel APO THS
ARETHS, id est a virtute, quam Graeci unius cuiusque rei scientiam vocant; vel
certe ideo ars dicitur, quod artis praeceptis cuncta concludat, id est angustis
et brevibus. Plerique artem scribentes a litterarum tractatu
inchoaverunt, plerique a voce, plerique a definitione artis grammaticae. Sed
omnes videntur errasse. Non enim propriam rem officii sui tractaverunt, sed
communem et cum oratoribus et cum philosophis. Nam de litteris tractare et
orator potest; de voce nemo magis quam philosophi tractant; definitio etiam
Aristotelicorum est.
2.
Unde proprie Donatus et doctius, qui ab octo partibus inchoavit. Quae specialiter ad grammaticos
pertinent. Nomen dictum est eo, quod res nobis efficit notas; pronomen, quia
fungitur officio nominis, ut siquis dicat 'Virgilius fecit bucolica, ipse
scripsit georgica'. Verbum dictum est eo, quod verberato aere motu linguae haec
pars orationis inventa sit, et licet omnes orationes cum hac oratione
misceantur, tamen speciale sibi haec pars hoc nomen efficit eo, quod hac
frequenter utamur in elocutione, in tantum ut dicamus 'verba fecit apud populum
Tullius', 'verba fecit Tullius in senatu'. Adverbium dictum est, quia numquam
recedit a verbo: sive enim dicam 'cras facio', 'hodie dico', invenias adverbia
verbis cohaerentia. Participium vocatur, quoniam partem tenet nominis, partem
verbi, quasi particapium. Nam a nomine habet genera <et casus>, a verbo
<tempora et> significationes, ab utroque numerum et figuram. Coniunctio
dicta est, quia coniungit elocutiones, ut 'ego et tu eamus'. Praepositio dicitur, quoniam in loquendo
praeponitur: dicimus enim 'ante templum est', non 'templum ante est'.
Interiectio dicta est, quia interponitur ad exprimendos animi affectus, ut puta
'heu mortuus est'. In his autem octo partibus naturalis est ordo. Rite enim
nomen primum ponitur, quod ex ipso omnium rerum notitia procreatur. Post hoc
debet sequi pronomen, quia nominis officio fungitur nec debet ab eius
significatione divelli. Inde sequitur verbum, quo diximus nos frequenter uti.
Inde adverbium, quod a verbo numquam recedit. Participium autem
rite post nomen et verbum ponitur, quod ex partibus utriusque natum est.
Praepositio cum vel verbo vel nomini praeponitur, et ipsa iuste hoc loco posita
est, illis iam ante praedictis, quibus praeponitur. similiter coniunctio, quae
coniungit omnia, non debet primum locum tenere. Primo enim debemus scire, quae res coniungantur, tunc unde
coniungantur. Interiectio ideo ultima posita est, quod nihil aliud exprimit
nisi affectus animi, qui raro interponuntur.
|