|
1.
Probus autem pronomen in quattuor partes dividendum putavit, id est
pronomen finitum infinitum minus quam finitum et possessivum; quod non videtur
habere rationem. Unde Donatus
melius, qui in duas partes in primo divisit. Nam si ea sunt finita pronomina,
quae recipiunt personas, alia omnia, quae non recipiunt personas, infinita
dicenda sunt. Unde apparet quod infinita et minus quam finita sunt et
possessiva: in illis enim non accidit certa persona. Cuias et nostras vel
cuiates et nostrates (nam utrumque dicimus secundum Plauti auctoritatem) gentem
significant, id est 'cuius gentis', [optimas] 'nostrae gentis'. Plerique
accentum in ultima syllaba ponunt, quando dicimus cuias; sed prave. Nam nulla
pars orationis est Latina absque praedictis, quae potest in ultima accentum
tenere. Sunt aliqua pronomina quae casibus crescunt: nominativo, ut quis vel
qui, genetivo singulari, ut mei vel mis, tui vel tis, ablativo singulari, ut a quo
vel a qui; plurali dativo et ablativo, ut a quis vel a quibus. Qua ratione
fiant, superius diximus. Sunt e contrario quae casibus decrescunt: nam
aliquando vocativus non invenitur, ut in pronomine ego; aliquando nominativus
et vocativus, ut in pronomine sui sibi se a se; aliquando tantum accusativus,
ut eccum eccam ellum ellam; aliquando tantum genetivus, ut cuia et cuium. Quod
autem dicimus sui aliud esse pronomen, verum est: non enim de possessivo
nascitur, cuius nominativus est suus. Nam si inde nasceretur, dativum in o
mitteret, suo, non in i, sibi. Praeterea est alia differentia, quod hoc
pronomen, sui vel sibi, utriusque numeri est; illud vero possessivum, suus, et
singularem habet numerum et pluralem. Quaesitum est apud Graecos, an o
vocativi casus esset articulus, et probatur non esse. Omnes enim articuli, cum
de numero singulari ad pluralem transeunt, varie proferuntur, ut hic et hi,
huius et horum et reliqui. Quando
autem dicimus o docte et o docti, in utroque numero eundem articulum ponimus.
Qua re non articulus videtur, quia non mutatur in numero plurali, sed potius
adverbium vocantis, ut, quem ad modum dicimus 'heus vos docti', sic dicamus 'o
tu docte' et 'o vos docti'. Inter articulos et pronomen hoc interest, quod pronomina
tunc sunt, cum sine nominibus sunt et absentium nominum videntur explere
personas, ut hic haec hoc. Quando
autem dico hic Aeneas huius Aeneae, iam non possunt pronomina dici, cum non
fungantur eorum nominum, quae praesentia sunt, officio: ipsa enim nomina per se
significationem inplent. Neuter uter alius et reliqua constat esse nomina,
quoniam Probus viginti et unum dicit esse pronomina, in quibus ista non
conputantur. Ea pronomina, quae utraque parte nominativum habent, secundum
formam nominum declinantur. Nam utraque parte sic declinamus quisquis, quem ad
modum praetor urbanus; sic autem priore parte non declinamus aliquis, quem ad
modum nec iuris peritus; sic posteriore parte non declinamus quispiam, quem ad
modum nec tribunus militum.
|