Table of Contents | Words: Alphabetical - Frequency - Inverse - Length - Statistics | Help | IntraText Library
Marius Honoratus Servius
Explanatio in artem Donati

IntraText CT - Text

  • DE PARTIBUS ORATIONIS.
    • De soloecismorum generibus.
Previous - Next

Click here to hide the links to concordance

De soloecismorum generibus.

1. Soloecismorum genera centum dicit esse Lucilius. Plane constat brevius et melius posuisse Donatum, qui dixit duo esse genera principalia, reliqua specialia. Principalia autem genera soloecismorum sunt, cum fiunt aut per partes orationis aut per accidentia partibus orationis. <Per partes orationis,> si aut aliae pro aliis ponantur, ut 'torvumque repente clamat', id est torve; nomen pro adverbio posuit. Quae elocutio sic hodie crebra est, ut figura putetur. Nam omnes dicunt 'pulchrum legit', 'delicatum loquitur', cum utique nomina sint ista posita pro adverbiis, quod in arte grammatica vitium iudicatur. Item fit soloecismus per partes orationis, si ipsae per se malo ordine ponantur, ut 'intus eo' pro intro.

2. Nam cum et intus et intro adverbia sint, tamen malo ordine posita vitium fecerunt. Per accidentia vero partium orationis tot modis fiunt soloecismi, quot sunt cuiusque partis accidentia. In nomine fiunt, si proprium pro appellativo ponatur, ut

hauriat hunc oculis ignem crudelis ab alto
Dardanus:

Dardanus ait, cum Dardanius dicere debuerit; usus est principali pro derivativo: per genera fit, ut 'amarae cortices', cum omnes fere et frequenter corticem genere masculino dicamus: per numeros, ut 'pars in frusta secant' pro 'pars secat' et cetera, quae illic in arte planissime cum exemplis suis tenentur. Plane sciendum est quoniam, si in prosa oratione fiat hoc vitium, tunc soloecismus vocatur; in poemate schema dicitur. Quaesitum est apud Plinium Secundum, quid interesset inter figuras et vitia. Nam cum figurae ad ornatum adhibeantur, vitia vitentur, eadem autem inveniantur exempla tam in figuris quam in vitiis, debet aliqua esse discretio. Quidquid ergo scientes facimus novitatis cupidi, quod tamen idoneorum auctorum firmatur exemplis, figura dicitur. Quidquid autem ignorantes ponimus, vitium putatur. Nam sicut superius diximus, <si> sciens quis dicat 'pars in frusta secant' et causa varietatis hoc dicat, figuram facit; si autem nescius, cum aliud velit dicere, incongrue inter se numeros iunxerit, soloecismum fecisse iudicatur.

3. Cum barbarismo et soloecismo duodecim vitia putantur, quae in arte sunt scripta. Inter quae et cacenphaton posuit, quod dixit fieri aut in uno sermone aut in pluribus. Illud non adiecit, fieri cacenphaton etiam in sensu. In quo reprehenditur Salustius dicens nam res ista si cogitetur, obscena est. Et cum dicat Virgilius 'coniugis infusus gremio', et hic cacenphaton est in sensu. Pleonasmos in verbis tantum fit, perissologia in sensu tantum, acyrologia in utroque. Cetera vero expresse sunt posita. Inter metaplasmos et schemata et tropos hoc interest, quod metaplasmi tantum necessitate excusantur, schemata ad ornatum adhibentur, tropi ad utrumque: ut cum dicimus tetulit, si in metro non poterat dici tulit, erit metaplasmus, quoniam necessitatis causa dictum est tetulit; si autem tulit poterat in metro dici, schema fecit ille qui dixit tetulit: nam soli servit ornatui [nominativis]. Si autem et metri ratio exegit, et cupidus alioqui novitatis hoc dixerit, tropum videtur fecisse. Quare diutius lectionem debemus considerare, ut, si metri necessitas aliqua facit novitatem, tunc dicamus esse metaplasmum; si autem scriptor ornatui tantum studuerit, tunc schema vocitemus; si in uno utrumque factum est, ut et subveniretur necessitati et adhiberetur omni modo <ornatus>, tropos efficitur.

4. Metaplasmi autem quattuordecim sunt. Sed primi septem aliis contrarii sunt. Nam nullus est metaplasmus, qui non habeat contrarium: PROSQESIS EPENQESIS PARAGWGH, qui fiunt per additionem, contrarii sunt illis qui fiunt per detractionem, id est AFAIRESIS SUGKOPH APOKOPH; et extra ordinem qui secuntur omnes statim contrarios habent. Schematum vero et troporum exemplaria in arte planissime sunt posita.

5. Plane sciendum est quoniam schema in sermone factum ad grammaticos pertinet, in sensu factum ad oratores. Nam cum dico 'pars in frusta secant', quoniam in verbis est quaestio, figura grammaticalis est; quando autem dicit Virgilius

quid memorem infandas caedes,

id est cum dicit se non dicturum facta Mezentii et nihilo minus dicit, quoniam in sensu res est, ad oratores pertinet haec figura. Praeterea hyperbaton <et> allegoria non in omnibus locis dicitur. Nam generales sunt: quisquis enim dixerit hyperbaton, simul quinque tropos ponit; quisquis allegoriam, simul septem. Quare debemus non ipsis uti principalibus nominibus, sed potius nominibus subdivisionis, sicut in arte dispositum est.

6. Inter parabolen et paradigma hoc interest, quod parabole rerum dissimilium conparatio est, ut cum virum fortem Turnum aequiperamus leoni; paradigma autem est rerum similium conparatio, ut cum puta hominem homini conparamus. De his autem rebus, id est figuris, quaedam praelibamenta posuerunt grammatici. Nam <sunt> ipsi auctores, qui specialiter opus inmensum de hac re multorumque librorum fecerunt.




Previous - Next

Table of Contents | Words: Alphabetical - Frequency - Inverse - Length - Statistics | Help | IntraText Library

Best viewed with any browser at 800x600 or 768x1024 on Tablet PC
IntraText® (V89) - Some rights reserved by EuloTech SRL - 1996-2007. Content in this page is licensed under a Creative Commons License