|
1. Condiciones agrorum per totam
Italiam diversas esse plerisque etiam remotis a professione nostra hominibus
notum est; quod etiam in provinciis frequenter invenimus. accidit autem, ut ex
similibus causis similes haberent condiciones. Civitates enim, quarum condiciones
aliae sunt, coloniae dicuntur, municipia, quaedam praefecturae: habent
vocabulorum differentias: quare vero non liceat earum diversas esse
condiciones? Regiones autem dicimus, intra quarum fines singularum coloniarum
aut municipiorum magistratibus iuris dicendi cohercendique est libera potestas.
Ergo haec vocabula non sine causa acciderunt. Quidam enim populi pertinaciter
adversus Romanos bella gesserunt, quidam experti virtutem eorum servaverunt
pacem, quidam cognita fide et iustitia eorum se eis addixerunt et frequenter
adversus hostes eorum arma tulerunt. Leges itaque pro suo quisque merito
acceperunt: neque enim erat iustum, ut his, qui totiens ammisso periurio rupere
pacem ac bellum intulere Romanis, idem praestari quod fidelibus populis. Primum ergo
referendum est, appellationes ut fierent coloniae aut praefecturae.
2.
Municipia quidam putant a munitionibus dicta; alii a munificentia, eo quod
munificae essent civitates. Coloniae autem inde dictae sunt, quod [populi]
Romani in ea municipia miserint colonos, vel ad ipsos priores municipiorum
populos cohercendos, vel ad hostium incursus repellendos. Colonias autem omnes
maritimas appellaverunt, vel quod mari in his deduceretur, vel, quod pluribus
placet, maritimas appellari existimant ideo, quod Italia ab Alpibus in mare
porrigatur ac tribus lateribus exteras gentes intueatur. A Sicilia usque ad
Galliam omne litus Africae est contrarium: rursus a Leucopetra pars, quae ad
mare attingit Macedoniae, ad aliquam Epiri partem spectat: Hadriaticum vero
litus Illyricum contra se habet. In his ergo litoribus Romani colonos miserunt,
ut supra diximus, qui oras Italiae tuerentur.
3.
Aliae deinde causae creverunt, Graccus colonos dare municipiis vel ad
supplendum civium numerum, vel, ut supra dictum est, ad cohercendos tumultus
qui subinde movebantur. Praeterea legem tulit, nequis in Italia amplius quam
ducenta iugera possideret: intellegebat enim contrarium esse morem, maiorem
modum possidere quam qui ab ipso possidente coli possit. Ut vero Romani omnium gentium potiti
sunt, agros ex hoste captos in victorem populum partiti sunt. Alios vero agros
vendiderunt, ut Sabinorum ager qui dicitur quaestorius, eum limitibus actis
diviserunt, et denis [quibusdam] quibusque actibus laterculis quinquagena
iugera incluserunt, atque ita per quaestores populi Romani vendiderunt.
Postquam ergo maiores regiones ex hoste captae vacare coeperunt, alios agros
diviserunt adsignaverunt: alii ita remanserunt, ut tamen populi Romani territoria
essent; ut est in Piceno, in regione Reatina, in quibus regionibus montes
Romani appellantur. nam sunt populi Romani territoria, quorum vectigal ad
aerarium pertinet.
|