|
19.
Viae autem si finem faciunt, adtendendum erit quales viae et quomodo. Nam et
saepe incidunt in finibus, et saepe trans viam aliquas possessores particulas
habent. Quaedam ergo viae aliquando fines transeunt possessionum. quarum tamen
non omnium una eademque est condicio. nam sunt viae publicae [regales], quae
publice muniuntur et auctorum nomina optinent. Nam et curatores accipiunt, et
per redemptores muniuntur. Nam
et in quarundam tutelam a possessoribus per tempora summa certa exigitur.
Vicinales autem [viae], de publicis quae devertuntur in agris et saepe ipsae ad
alteras publicas perveniunt, aliter muniuntur, per pagos, id est per magistros
pagorum, qui operas a possessoribus ad eas tuendas exigere soliti sunt. Aut, ut
comperimus, uni cuique possessori per singulos agros certa spatia adsignantur,
quae suis inpensis tueantur. Etiam titulos finitis spatiis positos habent, qui
indicent, cuius agri quis dominus quod spatium tueatur. Ad omnes autem agros
semper iter liberum est. Nam aliquando deficientibus vicinalibus viis per agros
alienos iter praestatur. Quidam etiam conveniunt specialiter uti servitutem
praestent his agris, ad quos necesse habent transmittere per suum. Nam et his
verbis conprehenditur ITA UT OPTIMUS MAXIMUSQUE EST. Nam et aquarum ductus solent per alienos
agros iure transmittere. Itaque, ut diximus, viae saepe necessario per alienos
agros transeunt; quae non universo populo itinera praestari videntur, sed eis
ad quorum agros per eas vias pervenire necesse est. Hae ergo de vicinalibus
solent nasci. Nam et communes viae [quae] ex vicinalibus nascuntur; quae
aliquando inter binos possessores in extremis finibus, pari utrimque modo
sumpto, communique inpensa, iter praestant. Privatae itaque viae ad finitiones
agrorum non pertinent, sed ad itinera eis praestanda: quae sub exceptione nominari
in emptionibus agrorum solent. Ergo viae publicae et vicinales et communes in
finibus incidunt: non enim finium causa diriguntur, sed itinerum. Ita tam fas
est finem facere quam et transire viam. Vepres si finem facient, videndum
quales, et <an> tantum modo in extremis finibus sint, quoniam per
neglegentiam colentium et in mediis agris solent esse vepres; et [ut] an manu
satae sint. Nam etsi regio quaedam virgulta non habeat, quae tutelam vineis aut
hortis praestent, adferuntur ex peregrinis regionibus et seruntur. Et arbores
in vepribus solent ante missae inveniri.
20.
Si fossis fines observabuntur, inspiciendum utique in omnibus, regionum quae
sit consuetudo, et videndum quales fossae, ne, siquis agrorum siccandorum causa
fossas fecerit, finales esse videantur. Nam et intellegi potest aliquando ex
ipsarum fossarum positione, utrum propriae an finales sint, quoniam transversae
quaedam aut obliquae a finibus recedunt. Ita ut supra dictum est, ex ipsorum
locorum necessitate et ex ipsorum positione colligi debebit, quae sint finales.
Aliae tamen quae finales sunt, cum videntur esse communes, inspiciendum erit an
ita sit. Nam quidam in extremis finibus in solo suo faciunt fossas et ex
superioribus vicinisque agris defluentes aquas excipiunt, ne inferiores terrae
laborent. Ita quod in solo
suo quis fecerit, non statim communes sed circa fines esse videbuntur. Respiciendum
<hoc> quoque erit. Nam et in aliis lateribus similiter fines
observabuntur. Sed et proprias qui faciunt ad expediendas aquas, aliquid soli
sui extra fossam solent relinquere. Aliquando etiam terminos extra fossam
positos invenimus, qui et ipsas fossas et soli relicti partes decernant cuius
domini sint. Quidam vero etiam arbores ante missas finales extra fossas habent,
et in controversiam saepe deducuntur, quod credatur fossas finem facere debere.
Propter quod, sicut in aliis generibus finitionum, sic et in hoc quoque
consuetudines regionum intuendae erunt. Etenim dum terminis aut arboribus fines
observari consuetudo sit, non oportere fossas, quae prope fines erunt, finales
observari; si vero substructionibus et maceriis finientur agri, videre quales
substructiones et maceriae, quoniam quidam congestionibus lapidum, ripis,
substructionibus terras, ne dilabantur, excipiunt. Ita si ad tutelam terrarum
extruantur, videndum an et finitiones praestare debeant. Nam quidam transversas
et obliquas macerias ripis substructionibus factas volunt videri finales. Quod
ex ipsa facie aliquando intellegitur, si [enim] proprias quis faciat in terris
suis ad sustinendos servandosque agros suos, non posse eos esse finales; nam
quaedam, quae fines praestant, maiori opere extructae inveniuntur quam eae,
quae privatae sunt.
21. Nihilo minus
et in hoc genere finitionum consuetudines regionum intuendae erunt. Sed et ex ipsorum
locorum <qualitate> aliquando aliquid colligi potest. Si enim non expetent terrae, quarum
sustinendarum causa videatur maceria esse facta, poterit finalis videri. Sed in
planis locis si saxuosus sit ager, repurgatur, et ex congestione maceriae
fiunt. Ita et ex ipsius loci
qualitate aliquid colligi potest. Si enim non sit ager saxuosus, cuius
repurgandi causa congestio in speciem maceriae facta videatur, poterit videri
finalis. Ergo, ut saepe diximus, quaedam ex consuetudine regionum, quaedam ex
natura loci colligi possunt.
|