|
1.
Divisi et assignati agri <non> unius sunt condicionis. Nam et dividuntur
sine assignatione et redduntur sine divisione. Dividuntur ergo agri limitibus
institutis per centurias, assignantur viritim nominibus. Ergo agrorum
divisorum, qui institutis limitibus divisi sunt, formae varias appellationes
accipiunt. Quidam <in> arboreis tabulis, alii in aenis, alii in membranis
scripserunt. Et quamvis una res sit forma, alii dicunt perticam,
alii centuriationem, alii metationem, alii limitationem, alii cancellationem,
alii typon, quod, ut supra diximus, una res est, forma. Quidam formas, quorum
mentio habita est, in aere scalpserunt, id est in aereis tabulis scripserunt.
Hi tamen quidquid instituerunt curandum erit ut fide aestimetur, nequis
voluntario finem proferat <aut> illa tantum fides videatur, quae aereis
tabulis manifestata est. Quod si quis contra dicat, sanctuarium Caesaris
respici solet. Omnium enim agrorum et divisorum et assignatorum formas, sed et
divisionum et <assignationum> commentarios, et principatus in sanctuario
habet. Qualescumque enim formae fuerint, si ambigatur de earum fide, ad
sanctuarium principis revertendum erit.
2. Causam autem
dividendorum agrorum bella fecerunt. Captus enim ager ex hoste victori
militi veteranoque [est] assignatus hostibus pulsis aequalis in modo manipuli
datus est. Nec tamen omnibus personis victis ablati sunt agri; nam quorundam
dignitas aut gratia aut amicitia victorem ducem movit, ut eis concederet agros
suos. Itaque limitibus actis cum centuriae eximerentur, eorum, quorum nomina
continent, agri notabantur, quantum in quaque centuria haberent. Inscriptiones
itaque in centuriis sunt tales: DEXTRA aut SINISTRA DECIMANUM TOTUM, ULTRA
CITRA CARDINEM TOTUM ASSIGNATUM ILLI TANTUM; inde suscriptum est nomen, cui
concessum est, inscriptione tali, REDDITUM ILLI TANTUM. praeterea scriptum est
et REDDITUM ET COMMUTATUM PRO SUO. Quod ideo fit, quoniam particulas quasdam
agrorum in diversis locis habentes duo, quibus agri reddebantur, ut continuam
possessionem haberent, modum pro modo secundum bonitatem taxabant; et in locum
eius, quod in diverso erat, maiorem partem accepit itaque, sicut supra diximus,
qui hanc inscriptionem accepit, id est REDDITUM COMMUTATUM PRO SUO.
3.
Inscriptiones ergo diligenti cura intuendae erunt, ut sciamus quantum dati
assignati sint, quantum redditi, et quantum commutati, qua computatione facta
quanto minus fuerit, quam centuriae modus esse debet, subsecivum vocatur. Subsecivorum vero genera sunt duo.
|