|
7. [Mensurae
aguntur generibus duodecim. Digitis. Digitus est in pede pars XVI. Unciis.
Uncia est in pede pars XII. Palmis. Palmus IIII. Sextantibus. Sextans, quae eadem dodrans
appellatur, habet uncias VIIII, digitos XII. Pedibus. Pes palmos IIII.
Cubitis. Cubitus pedem semis. Gradibus. Gradus habet pedes II. Passibus. Passus
habet pedes V. Decempedis. Decempeda pedes X. Actibus. Actus habet pedes CXX.
Stadiis. Stadium habet pedes DCXXV. Miliariis. Miliarium habet p. V. Pes
prostratus sic observabitur. Ducis
longitudinem per latitudinem: facit embadon. Pes quadratus sic
observabitur. Longitudinem
per latitudinem metiemur, deinde per crassitudinem: et sic efficit pedes
solidos. Pes quadratus concavus capit amforam trimodiam. In centuria agri
iugera CC, modii DC. In circuitu ped. VIIIIDC habet. In ea pedum IICCCC per IICCCC, passus
CCCCLXXX per CCCCLXXX, actus XX per XX, cubita DC per DC. Pedes ut in cubitos
redigamus, semper duco octies, et sumo partem XII: erunt cubita. Cubita vero ut
in pedes redigamus, semper duco duodecies, et sumo partem octavam: erunt
pedes.]
8. Mensurae aguntur generibus tribus,
per longitudinem et latitudinem et altitudinem. Hoc est rectum planum solidum.
rectum est cuius longitudinem sine latitudine metimur, ut lineas, porticus,
stadia, miliaria, fluminum longitudines, et his similia. Planum est quod Greci
epipedon appellant, nos constratos pedes; in quo longitudinem et latitudinem habemus;
per quae metimur agros, aedificiorum sola, ex quibus altitudo aut crassitudo
non proponitur, ut opera tectoria, inauraturas, tabulas, et his similia.
Solidum est quod Graeci stereon appellant, nos quadratos pedes appellamus;
cuius longitudinem et latitudinem et crassitudinem metimur, ut parietum
structuras, pilarum pyramidum aut lapidum materias, et his similia.
9.
Omnis autem mensurarum observatio et oritur et desinit signo. Signum est cuius
pars nulla est. Haec est omnium extremitatium finitima contemplatio. Signum autem sine parte est initium, a
quo omnia incipiunt. Extremitas est quo usque uni cuique possidendi ius
concessum est, aut quo usque quisque suum servat. Extremitatium
genera sunt duo, unum quod per rigorem observatur, alterum quod per flexus.
Rigor est quidquid inter duo signa veluti in modum lineae rectum perspicitur;
per flexus, quidquid secundum locorum naturam curvatur, ut in agris archifiniis
solet. Decumanus est longitudo rationalis, itemque cardo, constitutis in unum
binis rigoribus, singulis spatio itineris interveniente.
|