Capp. VII-IX

7. [Mensurae aguntur generibus duodecim. Digitis. Digitus est in pede pars XVI. Unciis. Uncia est in pede pars XII. Palmis. Palmus IIII. Sextantibus. Sextans, quae eadem dodrans appellatur, habet uncias VIIII, digitos XII. Pedibus. Pes palmos IIII. Cubitis. Cubitus pedem semis. Gradibus. Gradus habet pedes II. Passibus. Passus habet pedes V. Decempedis. Decempeda pedes X. Actibus. Actus habet pedes CXX. Stadiis. Stadium habet pedes DCXXV. Miliariis. Miliarium habet p. V. Pes prostratus sic observabitur. Ducis longitudinem per latitudinem: facit embadon. Pes quadratus sic observabitur. Longitudinem per latitudinem metiemur, deinde per crassitudinem: et sic efficit pedes solidos. Pes quadratus concavus capit amforam trimodiam. In centuria agri iugera CC, modii DC. In circuitu ped. VIIIIDC habet. In ea pedum IICCCC per IICCCC, passus CCCCLXXX per CCCCLXXX, actus XX per XX, cubita DC per DC. Pedes ut in cubitos redigamus, semper duco octies, et sumo partem XII: erunt cubita. Cubita vero ut in pedes redigamus, semper duco duodecies, et sumo partem octavam: erunt pedes.]

8. Mensurae aguntur generibus tribus, per longitudinem et latitudinem et altitudinem. Hoc est rectum planum solidum. rectum est cuius longitudinem sine latitudine metimur, ut lineas, porticus, stadia, miliaria, fluminum longitudines, et his similia. Planum est quod Greci epipedon appellant, nos constratos pedes; in quo longitudinem et latitudinem habemus; per quae metimur agros, aedificiorum sola, ex quibus altitudo aut crassitudo non proponitur, ut opera tectoria, inauraturas, tabulas, et his similia. Solidum est quod Graeci stereon appellant, nos quadratos pedes appellamus; cuius longitudinem et latitudinem et crassitudinem metimur, ut parietum structuras, pilarum pyramidum aut lapidum materias, et his similia.

9. Omnis autem mensurarum observatio et oritur et desinit signo. Signum est cuius pars nulla est. Haec est omnium extremitatium finitima contemplatio. Signum autem sine parte est initium, a quo omnia incipiunt. Extremitas est quo usque uni cuique possidendi ius concessum est, aut quo usque quisque suum servat. Extremitatium genera sunt duo, unum quod per rigorem observatur, alterum quod per flexus. Rigor est quidquid inter duo signa veluti in modum lineae rectum perspicitur; per flexus, quidquid secundum locorum naturam curvatur, ut in agris archifiniis solet. Decumanus est longitudo rationalis, itemque cardo, constitutis in unum binis rigoribus, singulis spatio itineris interveniente.