Cap.
1 1 | quod illi orbem terrarum in duas partes secundum solis
2 2 | lineam duxerunt a meridiano in septentrionem, et a media
3 2 | constituerunt: unum, qui ab oriente in occidentem dirigeret. Hunc
4 2 | duocimanum ideo, quod terram in duas partes dividat et ab
5 2 | angustiores, et qui spectabant in orientem prorsos, qui ad
6 3 | limites linearii appellantur, in Italia subruncivi. Actuarii
7 3 | legem Mamiliam accipiunt. In Italia etiam itineri publico
8 3 | non omnis agrorum mensura in orientem potius quam in
9 3 | in orientem potius quam in occidentem spectat. In orientem
10 3 | quam in occidentem spectat. In orientem sicut aedes sacrae.
11 3 | Nam antiqui architecti in occidentem templa recte
12 3 | inluminatur. sic et limites in orientem constituuntur. ~
13 4 | ortum conprehenderunt, et in utramque partem limites
14 4 | emiserunt, quibus kardo in horam sextam non convenerit.
15 4 | fecerunt decimanum. quidam in totum converterunt, et fecerunt
16 4 | converterunt, et fecerunt decimanum in meridianum et kardinem in
17 4 | in meridianum et kardinem in orientem, sicut in agro
18 4 | kardinem in orientem, sicut in agro Campano qui est circa
19 4 | agri amplitudinem dederunt; in Italia triumviri iugerum
20 4 | iugerum CCX; divus Augustus in Veturia Emeritae iugerum
21 4 | actus XX, decimanus est in orientem. ~5.
22 5 | praefecturae continentur. In Emeritensium finibus aliquae
23 5 | praefecturae, quarum decimani aeque in orientem diriguntur, kardines
24 5 | orientem diriguntur, kardines in meridianum: sed in praefecturis
25 5 | kardines in meridianum: sed in praefecturis Mullicensis
26 5 | kardines actus XL. Nam et in alia praefectura aliter
27 5 | sunt limites, ut habeant in aeris inscriptionibus inter
28 5 | appellant divus Augustus in adsignationibus suis numero
29 6 | centuriarum, sic quem ad modum qui in lateribus inscripserunt.
30 6 | lateribus inscripserunt. Vel in vertice lapides sic inscripserunt,
31 6 | inscripserunt, quem ad modum in decimano maximo et in kardine
32 6 | modum in decimano maximo et in kardine solet: sic et ulteriores
33 6 | obscura est. Lapis autem in regione s. Et u. Hac ratione
34 6 | talis inscriptio s.D.V.K. In regione dextra et ultra
35 6 | sic inscribuntur. [Sic et] in regione sinistra et citra,
36 6 | regione sinistra et citra, in regione dextra et citra
37 6 | nunc omnes quattuor lapides in unum, et intueamur eorum
38 6 | quartas partes vacantes, quae in suis regionibus centurias
39 6 | litteris intra cludunt. Sic et in suo intervallo distantes
40 6 | ampliores numeros capiunt; nam [in] verticibus inscribi non
41 6 | Multos limitum constitutiones in errorem deducunt, dum aut
42 8 | Eandem observationem et in reliqua limitum parte esse
43 10| Aeque divus Augustus [in] adsignata orbi terrarum
44 10| milites colonos fecit, alios in Italia, alios in provinciis:
45 10| alios in Italia, alios in provinciis: quibusdam deletis
46 10| urbes constituit, quosdam in veteribus oppidis deduxit
47 10| antiquae mensurae actus in diversum novis limitibus
48 10| lapides adhuc parent. Sicut in Campania finibus Minturnensium;
49 11| Nam in proximo esse debent, immo,
50 11| sed quom vetusta municipia in ius coloniae transferuntur,
51 11| fines sunt adtributi, et in optimo solo decimanus maximus
52 11| kardo constituti; sicut in Umbria finibus Spellatium. ~
53 12| coloniam contineret; sicut in Campania coloniae Axurnati.
54 12| rupibus continetur, terminata in extremitate more arcifinio
55 12| postea constitutis, sicut in Africa Admederae, decimanus
56 12| oriuntur et per quattuor portas in morem castrorum ut viae
57 12| omni parte aequale. Sic et in castris groma ponitur in
58 12| in castris groma ponitur in tetrantem, qua velut ad
59 12| et cum sit colonia ipsa in litore, fines a decimano
60 12| decimano maximo et kardine in omnes quattuor partes aequaliter
61 13| pertica non potest dividi, sed in alteram partem tota limitum
62 14| nominetur, quare ab oriente in occidentem dirigatur, nulla
63 14| tamen rationem, et ab eo in eam partem qua defecerit
64 15| ferramentum ponatur; quod in qua parte sit scire difficile
65 15| scire difficile est, quoniam in diversis orbis terrarum
66 15| eisdem ipsis adhuc campis in ulteriore parte resplendeat?
67 16| inluminari diem, noctem esse in dimidium ipsius terrae obumbrationem.
68 16| quinque circulis dividunt in sex partes. Sicut ait Vergilius: ~
69 16| dividit, aequinoctialem, quod in eum sol diei et noctis horas
70 17| conscendit, umbras omnium rerum in hoc nostro tetartemorio
71 18| media terra quidquid est in oriente, ultra cursum solis
72 18| et quidquid a media terra in occidente inter brumalem
73 18| quoniam omnibus terris in hac parte in occidentem
74 18| omnibus terris in hac parte in occidentem spectantibus
75 18| occidentem spectantibus umbras in dextrum emittit, exceptis
76 18| et alias gentes. Apud hos in occidentem spectantibus
77 18| occidentem spectantibus umbrae in sinistrum emittuntur; ex
78 18| vobis, Arabes, venistis in orbem, umbras mirati nemorum
79 19| Primum scribemus circulum in loco plano in terra, et
80 19| scribemus circulum in loco plano in terra, et in puncto eius
81 19| loco plano in terra, et in puncto eius sciotherum ponemus,
82 19| dirigemus, et ab ea normaliter in rectum decimanos emittemus:
83 20| pro portione ad multipedam in tabula describemus, et sic
84 20| tabula describemus, et sic in terra servabimus. Sit ergo
85 20| Tollamus umbram maximam et in planitia notemus signo C:
86 20| signo C: secundam similiter in planitia notemus signo D;
87 20| tertiam signo E; ut sint in basi pro portione longitudinis
88 20| Eiciamus hypotenusas ex C in A et ex D in A. Nunc puncto
89 20| hypotenusas ex C in A et ex D in A. Nunc puncto A et intervallo
90 20| est planitiae, eiciamus in cathetum ex praecisuris
91 20| et circumferentiae, ex F in G et ex I in K. Longissimam
92 20| circumferentiae, ex F in G et ex I in K. Longissimam deinde lineam
93 20| ortus et occasus. Ex hac in rectum rectam lineam eiciemus,
94 20| tempore convenit. Si locus, in quo colonia constituitur,
95 20| fuerit, vana contemplatio in uno quintario statim paret
96 20| perpetuos limites egerunt et in illa operis perseveratione
97 20| perseveratione peccaverunt, sicut in veterum coloniarum finibus
98 20| finibus invenimus, frequentius in provinciis, ubi ferramento
99 20| latitudines dabimus, et aperiri in perpetuum cogemus. Plurimum
100 20| servabimus. Prensis tamen in conspectu longinquo signis
101 20| limitem agemus. Si vero in propinquo sint duo signa
102 21| iterum exiguum ferramento in signum F, signum conspiciemus
103 21| notabimus H, et ex hoc signo in B rectam lineam iniungemus,
104 21| inchoari non poterint, tunc in ea regione, ubi adsignaturi
105 21| VIII. [Limitibus omnibus] in mediis tetrantibus lapides
106 21| aut ne deteriore, politos, in rotundum crassos pedem,
107 21| rotundum crassos pedem, in terram ne minus habeant
108 21| kardine maximo omnes lapides in frontibus inscribamus, reliquos
109 21| frontibus inscribamus, reliquos in lateribus clusaribus. ~
110 22| et S.D.I K.K.I. Sic et in ceteris observare debebimus.
111 22| centuriarum appellationes [in] lateribus adscribemus ad
112 22| deorsum versus. S.D.I V.K.I in ea parte lapidis inscribemus
113 22| k. Primum. [Quod quoniam in latitudinem exponi in hac
114 22| quoniam in latitudinem exponi in hac planitia non potest,
115 22| lapidi adplicabimus, qua in re ipsa lapis habere debebit.]
116 23| Quoniam ab uno umbilico in quattuor partes omnis centuriarum
117 23| diagonalibus conprehendemus. sic et in toto opere exteriores anguli
118 23| terminatione circumibimus, et in forma ita ut erit ostendemus,
119 23| inscriptione replebimus, ut et in forma loci latitudinem rarior
120 23| exceptos sive concessos, et in forma sicut loca publica
121 23| LUCIO MANILIO SEI FILIO. In adsignationibus enim divi
122 23| fundi bene meritorum, ut in totum privati iuris essent,
123 23| munificentiam deberent, et essent in solo populi Romani. Concessi
124 23| Inscribemus ergo concessos sic, ut in aere permaneant. ~24.
125 24| publico licebit. id DATUM IN TUTELAM TERRITORIO adscribemus,
126 24| datum fuerit, adscribemus in forma SILVA ET PASCUA, ut
127 24| inscriptionibus constent. Siqua regio in extremitate limites non
128 24| potuerit inscriptiones: sic et in forma significabimus. [Praeterea
129 24| significabimus. [Praeterea in Sicilia, ubi montium altitudo
130 25| Nam in planis quamvis omnium centuriarum
131 25| angulorum aras ponemus. Sic et in locis montuosis. et has
132 25| possit aestimabimus, et in sortem mittemus. Solent
133 25| emeritorum aestimari. Si in illa pertica centurias ducenum
134 25| homines] accipere debebunt, in qua illis tres partes aequis
135 25| nomina sortibus inscripta in urnam mittemus, et prout
136 26| singulas inscribemus et in urnam mittemus: inde quae
137 26| accipere debebunt. Quod in aeris libris sic inscribemus:
138 26| possessoribus datum est in commune nomine compascuorum.
139 26| nomine compascuorum. Haec in forma similiter conprehensa
140 26| acceptas acceperunt, sed ut in commune haberent. Multis
141 26| haberent. Multis locis, quae in adsignatione sunt concessa,
142 27| beneficio coloniae habent, in forma COMPASCUA PUBLICA
143 27| voluerit imperator, sciat quot in eum locum homines deduci
144 27| fuerint, CONCESSA COLONIAE in aere inscribemus. Ita si
145 27| publicae concessa fuerint, in aere SUBSECIVA CONCESSA
146 27| inscriptio singularum litterarum in usu fuerit, et in aere permaneat.
147 27| litterarum in usu fuerit, et in aere permaneat. Libros aeris
148 27| adsignata coloniae fuerint, sive in proximo sive inter alias
149 27| sive inter alias civitates, in libro beneficiorum adscribemus.
150 27| diximus. Si vero municipium in coloniae ius transferetur,
151 27| concessum est et gratiae, in eius modi condicionibus
152 27| iunctas silvas accipiant, alii in montibus ultra quartum forte
153 27| commalliolari debet et sic in aere incidi. Sortes [autem]
154 27| quantum ex accepta habeant in una sorte inscribemus. ut
155 27| et cetera fient. Sortitos in agrum deducemus et fines
156 27| recturis et quadam terminatione in perpetuum servetur. ~
157 28| est per centurias, sicut in Pannonia: mihi [autem] videtur
158 28| multas habent constitutiones. In quibusdam [provinciis] fructus
159 28| agris constituta sunt, ut in Pannonia arvi primi, arvi
160 28| mensuris diligentia. Nam et in Phrygia et tota Asia ex
161 28| frequenter disconvenit quam in Pannonia. Propter quod huius
162 28| inscriptos lineatos defigere in eam partem qua res exiget
163 29| et quod in latitudinem longius fuerit,
164 29| fuerit, scamnum est, quod in longitudinem, striga. Primum
165 29| limites diligenter agemus, et in eis lapides inscriptos defigemus
166 29| Incipiemus inscriptiones velut in quintariis ponere. Primo
167 29| PRIMA SCAMNO II. Et hoc in lateribus lapidum. In fronte
168 29| hoc in lateribus lapidum. In fronte autem regionis indicium
|