1.
Territorii [aeque] iuris controversia agitatur, quotiens propter exigenda
tributa de possessione litigatur, cum dicat una pars in sui eam fine territorii
constitutam, et altera e contrario similiter. Quae res [haec autem controversia]
territorialibus est finienda terminibus, nam invenimus saepe in publicis
instrumentis significanter inscripta territoria ita ut EX COLLICULO QUI
APPELLATUR ILLE, AD FLUMEN ILLUD, ET PER FLUMEN ILLUD AD RIVUM ILLUM aut VIAM
ILLAM, ET PER VIAM ILLAM AD INFIMA MONTIS ILLIUS, QUI LOCUS APPELLATUR ILLE, ET
INDE PER IUGUM MONTIS ILLIUS IN SUMMUM ET PER SUMMUM MONTIS PER DIVERGIA AQUAE
AD LOCUM QUI APPELLATUR ILLE, ET INDE DEORSUM VERSUS AD LOCUM ILLUM, ET INDE AD
COMPITUM ILLIUS, ET INDE PER MONUMENTUM ILLIUS AD locum unde primum coepit
scriptura esse. Quotiens quid inter
vicinos extiterit quaestionis, ab agrimensoribus promptius hoc quaerendum.
2. Primum antiquis mensuris
quemadmodum tenuerint aut teneant, ostendant vicinae possessiones, quae sine
lite possideri videntur, ut quaeratur quo genere definitio vicinorum
perseverat. Eadem quasi magistra sit eorum, quae [est] in quaestione sunt:
considerent, si cavis, si superciliis, clivis, marginibus, ante missis
arboribus, ita ut ipsa, vicinitas terminatur, ut et his quae in quaestionem
veniunt praestet exemplum. Sed si cava defecerit aut supercilium,
cliuus, margo, arbores ante missae, solent termini occurrere. Qui lapides qua
longiores sunt quam qua latiores, sequendi, hoc est aut si cursum dirigunt
linearem aut si gamma faciunt <et transversi opponuntur, ut quam
longitudinem fecerint, hanc ut limitem sequantur. Sed ipsa positio terminorum
pro regionibus inmutatur: aut Tiburtini usque ad finem ex ordine de omni parte
dolati (nam si superior pars tantum dolata est et inferior subtus inpolita
derelicta, cippus nominandus est monumentalis esse, non terminalis) <aut>
silices pro sua natura ponuntur igniferique [aut] lapides, ut de Tiburtinis
dictum est, per longitudinem. Iudicanti
si petrae naturales occurrunt, ipsae naturales petrae pro signis habentur: sed
de ipsis exceptae aut decus habent aut lineas.
3. Sub terminis signa solent
<esse>, quae sunt in imo posita, eaque exquiri iubent, qui artes ediderunt.
Ante missae vero arbores solent etiam plagatam antiquitus inflexuosam similem
corticibus ostendere cicatricem: licet hae terebris foratam etiam, tornatis
intro missis, sicut scriptum a veteribus, habere dicantur. Sunt etiam et
coronae plerumque <e> vepribus quae limitibus serviunt; quarum et initium
considerari oportet et finem et, ut diximus, aliorum locorum similitudo
vicinorum si talibus definitur. Solent etiam arbores olivarum, quotiens in
utroque agro sunt vel utriusque vicinae, ordines non habere ad unam lineam
constitutos: ut cum sibi non consentiunt lineae, utriusque agri dominium sui
iuris esse testentur. Sunt et caesurarum et culturae discrimina, quae cum
discripserint, non unius qualitatis possessionem ostendunt sed dividi omnia
pollicentur. Divergia aquarum etiam pro limitibus occurrunt. Saepe etiam
evenit, ut in aliis possessionibus nec ad proxima coniunctis in medio alterius
agro seu silvae seu pascuae seu vineae oliveti castaneti aliquid occurrat; quod
cum sui iuris aliquis vindicet, directum signis defossis aut terminis sequitur
inspector;
|