|
Quibus cordi est educatio generis equini, maxime convenit providere
auctorem industrium, et pabuli copiam; quae utraque vel mediocria possunt aliis
pecoribus adhiberi, summam sedulitatem et largam satietatem desiderat equitium.
Quod ipsum tripartito
dividitur. Est enim generosa materies, quae circo sacrisque certaminibus equos
praebet. Est mularis, quae pretio foetus sui comparatur generoso. Est et
vulgaris, quae mediocres feminas maresque progenerat. Ut quaeque est
praestantior, ita ubere campo pascitur. Gregibus autem spatiosa et palustria,
nec [non] montana pascua eligenda sunt, rigua, nec umquam siccanea, vacuaque
magis quam stirpibus impedita, frequenter mollibus potius quam proceris herbis
abundantia. Vulgaribus equis passim maribus ac feminis pasci permittitur, nec
admissurae certa tempora servantur. Generosis circa vernum aequinoctium mares
iungentur, ut eodem tempore, quo conceperint, iam laetis et herbidis campis
post anni messem parvo cum labore foetum educent. Nam mense duodecimo partum
edunt. Maxime itaque curandum est praedicto tempore anni, ut tam feminis quam
admissariis desiderantibus coeundi fiat potestas, quoniam id praecipue armentum
si prohibeas, libidinis exstimulatur furiis, unde etiam veneno inditum est
nomen hippomanes, quod equinae cupidini similem mortalibus amorem accendit. Nec
dubium, quin aliquot regionibus tanto flagrent ardore coeundi feminae, et etiam
si marem non habeant, assidua et nimia cupiditate figurantes sibi ipsae
venerem, cohortalium more avium, vento concipiant. Neque enim poeta licentius
dicit:
scilicet ante omnes furor est
insignis equarum;
et mentem Venus ipsa dedit, quo tempore Glauci
Potniades malis membra absumpsere quadrigae.
Illas ducit amor trans Gargara transque sonantem
Ascanium; superant montes et flumina tranant.
Continuoque, avidis ubi subdita flamma medullis
vere magis, quia vere calor redit ossibus, illae
ore omnes versae in Zephyrum stant rupibus altis,
exceptantque leves auras, et saepe sine ullis
coniugiis vento gravidae mirabile dictu
saxa per et scopulos et depressas convalles
diffugiunt, non Eure, tuos neque solis ad ortus,
in Borean Caurumque, aut unde nigerrimus Auster
nascitur, et pluvio contristat frigore caelum.
Cum sit notissimum etiam
in Sacro monte Hispaniae, qui procurrit in occidentem iuxta Oceanum, frequenter
equas sine coitu ventrem pertulisse foetumque educasse, qui tamen inutilis est,
quod triennio, prius quam adolescat, morte absumitur. Quare, ut dixi, dabimus
operam, ne circa aequinoctium vernum equae desideriis naturalibus angantur.
Equos autem pretiosos reliquo tempore anni removere oportet a feminis, ne aut
cum volent ineant aut, si id facere prohibeantur, cupidine sollicitati noxam
contrahant. Itaque vel in longinqua pascua marem placet ablegari, vel ad
praesepia contineri, eoque tempore, quo vocatur a feminis, roborandus est largo
cibo, et appropinquante vere ordeo ervoque saginandus, ut veneri supersit,
quantoque fortior inierit, firmiora semina praebeat futurae stirpi. Quidam
etiam praecipiunt eodem ritu, quo mulos, admissarium saginare, ut hac sagina
hilaris pluribus feminis sufficiat. Verum tamen nec minus quam quindecim, nec rursus
plures quam viginti, unus debet implere, isque admissurae post trimatum usque
in annos viginti plerumque idoneus est. Quod si admissarius iners in venerem
est, odore proritatur, detersis spongia feminae locis et admota naribus equi.
Rursus si equa marem non patitur, detrita scilla naturalia eius linuntur, quae
res accendit libidinem. Nonnumquam ignobilis quoque ac vulgaris elicit
cupidinem coeundi. Nam ubi admotus fere tentavit obsequium feminae, abducitur,
et iam patientiori generosior equus imponitur. Inde maior praegnantibus
adhibenda cura est, largoque pascuo firmandae. Quod si frigore hiemis herbae
defecerint, tecto contineantur, ac neque opere neque cursu exerceantur, neque
frigori committantur, nec in angusto clauso, ne aliae aliarum conceptus elidant;
nam haec omnia incommoda foetum abigunt. Quod si tamen aut partu aut abortu
equa laboravit, remedio erit felicula trita, et aqua tepida permista, dataque
per cornu. Sin autem prospere cessit, minime manu contingendus pullus erit. Nam
laeditur etiam levissimo contactu. Tantum cura adhibebitur, ut et amplo et
calido loco cum matre versetur, ne aut frigus adhuc infirmo noceat, aut mater
in angustiis eum obterat. Paulatim deinde perducendus erit, providendumque, ne
stercore ungulas adurat. Mox cum firmior fuerit, in eadem pascua, in quibus
mater est, dimittendus, ne desiderio partus sui laboret equa. Nam id praecipue
genus pecudis amore natorum, nisi fiat potestas, noxam trahit. Vulgari feminae
solemne est omnibus annis parere. Generosam convenit alternis continere, quo
firmior pullus lacte materno laboribus certaminum praeparetur.
|