|
Dicendum
etiam est, quibus operibus quemque habitum corporis aut animi contribuendum
putemus. Magistros operibus
oportet praeponere sedulos ac frugalissimos. Ea res utraque plus
quam corporis statura roburque confert huic negotio; quoniam id ministerium
custodiae diligentis et artis officium est. Bubulco quamvis necessaria, non
tamen satis est indoles mentis, nisi eum vastitas vocis et habitus metuendum
pecudibus efficit. Sed temperet vires clementia; quoniam terribilior debet esse
quam saevior, ut et obsequantur eius imperiis, et diutius perennent boves non
confecti vexatione simul operum verberumque. Sed quae sint magistrorum munia, quaeque bubulcorum, suo
loco repetam. Nunc admonuisse satis est, nihil in his, in illis plurimum
referre vires et proceritatem. Nam longissimum quemque aratorem, sicut dixi,
faciemus, et propter id, quod paulo ante rettuli et quod in re rustica nullo
minus opere fatigatur prolixior, quia in arando stivae paene rectus innititur.
Mediastinus qualiscumque status potest esse, dummodo perpetiendo labori sit
idoneus. Vineae non sic altos quemadmodum latos et lacertosos viros exigunt. Nam his
habitus fossuris et putationibus ceterisque earum culturis magis aptus. Minus
in hoc officio, quam in ceteris, agricolatio frugalitatem requirit, quia et in
turba et sub monitore vinitor opus facere debet. Ac plerumque velocior animus
est improborum [hominum], quem desiderat huius operis conditio. Non solum enim
fortem, sed et acuminis strenui ministrum postulat. Ideoque vineta plurimum per
alligatos excoluntur. Nihil tamen eiusdem agilitatis homo frugi non melius quam
nequam faciet. Hoc
interposui, ne quis existimet, in ea me opinione versari, qua malim per noxios
quam per innocentes rura colere. Sed et illud censeo, ne confundantur opera
familiae, sic ut omnes omnia exsequantur. Nam id minime conducit agricolae, seu
quia cum enisus est, non suo sed communi officio proficit, ideoque labori
multum se subtrahit; nec tamen viritim malefactum deprehenditur, quod fit a
multis. Propter quod separandi sunt aratores a vinitoribus <et vinitores ab
aratoribus>, iique a mediastinis. Classes etiam non maiores quam denum
hominum faciundae, quas decurias appellaverunt antiqui et maxime probaverunt,
quod is numeri modus in opere commodissime custodiretur, nec praeeuntis
monitoris diligentiam multitudo confunderet. Itaque si latior est ager, in
regiones diducendae sunt eae classes, dividundumque ita opus, ut neque singuli
binive sint, quoniam dispersi non facile custodiuntur; nec tamen supra decem,
ne rursus ubi nimia turba sit, id opus ad se pertinere singuli non existiment. Haec
ordinatio non solum concitat aemulationem, sed et deprehendit ignavos. Nam cum
certamine opus excitetur, tu in cessantes animadversio iusta et sine querela
videtur adhiberi. Sed nimirum dum quae maxime providenda sunt agricolae futuro
praecipimus, de salubritate, de via, de vicino, de aqua, situ villae, fundi
modo, colonorum et servorum generibus, officiorum operumque distributione,
tempestive per haec ad ipsum iam terrae cultum pervenimus, de quo pluribus
libro insequente mox disserimus.
|