|
Pingues campi, qui diutius continent aquam, proscindendi sunt anni
tempore iam incalescente, cum omnis herbas ediderint, neque adhuc earum semina
maturuerint; sed tam frequentibus densisque sulcis arandi sunt, ut vix
dignoscatur in utram partem vomer actus sit; quoniam sic omnes radices herbarum
perruptae necantur. Sed et compluribus iterationibus sic resolvatur vervactum
in pulverem, ut vel nullam vel exiguam desideret occationem, cum seminaverimus.
Nam veterea Romani dixerunt male subactum agrum, qui satis frugibus occandus
sit. Eum porro an recte aretur, frequenter explorare debet agricola. Nec tantum
visu, qui fallitur nonnumquam, superfusa terra latentibus scamnis, verum etiam
tactu, qui minus decipitur, cum solidi rigoris admota pertica transversis
sulcis inseritur. Ea si aequaliter ac sine offensione penetravit, manifestum
est totum solum deinceps esse motum; sin autem subeunti durior aliqua pars
obstitit, crudum vervactum esse demonstrat. Hoc cum saepius bubulci fieri vident, non committunt scamna
facere. Igitur uliginosi campi proscindi debent post Idus mensis Aprilis. Quo
tempore cum arati fuerint viginti diebus interpositis circa solstitium, quod
est nonum vel octavum Kalend. Iulias, iteratos esse oportebit, ac deinde circa
Septembris Kalendas tertiatos: quoniam in id tempus ab aestivo solstitio
convenit inter peritos rei rusticae non esse arandum, nisi si magnis, ut fit
nonnumquam, ac subitaneis imbribus quasi hibernis pluviis terra permaduerit.
Quod cum accidit, nihil prohibet, quo minus mense Iulio vervacta subigantur. Sed quandoque
arabitur, observabimus, ne lutosus ager tractetur, neve exiguis nimbis
semimadidus, quam terram rustici variam cariosamque appellant. Ea est cum post
longas siccitates levis pluvia superiorem partem glaebarum madefecit,
inferiorem non attigit. Nam quae limosa versantur arva, toto anno desinunt
posse tractari, nec sunt habilia sementi aut occationi aut sarritioni. At rursus, quae varia subacta sunt,
continuo triennio sterilitate afficiuntur. Medium igitur temperamentum maxime
sequamur in arandis agris, ut neque succo careant, nec abundent uligine. Quippe
nimius humor, ut dixi, limosos lutososque reddit. At qui siccitatibus aruerunt,
expediri probe non possunt. Nam vel respuitur duritia soli dens aratri, vel si
qua parte penetravit, non minute diffundit humum, sed vastos caespites
convellit; quibus obiacentibus impeditum arvum minus recte potest iterari; quia
ponderibus glaebarum sicut aliquibus obstantibus fundamentis, vomis a sulco
repellitur: quo evenit, ut in iteratione quoque scamna fiant, et boves iniquitate
operis pessime multentur. Accedit huc, quod omnis humus, quamvis laetissima,
tamen inferiorem partem ieiuniorem habet, eamque attrahunt excitatae maiores
glaebae. Quo evenit, ut infecundior materia mixta pinguiori segetem minus
uberem reddat, tum etiam ratio rustici aggravatur exiguo profectu operis. Iusta
enim fieri nequeunt, cum induruit ager. Itaque siccitatibus censeo quod iam
proscissum est iterare, pluviamque opperiri, quae, madefacta terra, facilem
nobis culturam praebeat. Sed iugerum talis agri quattuor operis expeditur. Nam
commode proscinditur duabus, una iteratur, tertiatur dodrante, in liram satum
redigitur, quadrante operae. Liras autem rustici vocant easdem porcas, cum sic
aratum est, ut inter duos latius distantes sulcos medius cumulus siccam sedem
frumentis praebeat. Colles
pinguis soli peracta satione trimestri mense Martio, si vero tepor caeli
siccitasque regionis suadebit, Februario statim proscindendi sunt. Deinde ab
Aprili medio usque in solstitium iterandi tertiandique Septembri circa
aequinoctium. Ac totidem operis, quot uliginosi campi, excolitur iugerum. Sed
tali agro in arando maxime est observandum, semper ut transversus mons
sulcetur. Nam hac ratione difficultas acclivitatis infringitur, laborque
pecudum et hominum commodissime sic minuitur. Paulum tamen quotiescumque
iterabitur, modo in elatiora, modo in depressiora clivi obliquum agi sulcum
oportebit, ut in utramque partem rescindamus, nec eodem vestigio terram
moliamur. Exilis ager planus, qui aquis abundat, primum aretur ultima parte
mensis Augusti, subinde Septembri sit iteratus, paratusque sementi circa
aequinoctium. Expeditior autem labor eiusmodi solo est, eo quod pauciores
impenduntur operae: nam tres uni iugero sufficiunt. Item graciles clivi non
sunt aestate arandi, sed circa Septembres Kalendas; quoniam si ante hoc tempus
proscinditur, effoeta et sine succo humus aestivo sole peruritur, nullasque
virium reliquias habet. Itaque optime inter Kalendas et Idus Septembris aratur,
ac subinde iteratur, ut primis pluviis aequinoctialibus conseri possit; neque
in lira, sed sub sulco talis ager seminandus est.
|