|
Nunc prius quam se satione vitium disseram, non alienum
puto, velut quoddam fundamentum iacere disputationi futurae, ut ante perpensum
et exploratum habeamus, an locupletet patrem familias vinearum cultus. Est enim
paene adhuc supervacuum de his conserendis praecipere, dum quod prius est,
nondum concedatur, an omnino sint habendae; idque adeo plurimi dubitent, ut
multi refugiant et reformident talem positionem ruris, atque optabiliorem
pratorum possessionem pascuorumque vel silvae caeduae iudicent. Nam de arbusto
etiam inter auctores non exigua pugna fuit, abnuente Saserna genus id ruris,
Tremellio maxime probante. Sed
et hanc sententiam suo loco aestimabimus. Interim studiosi agricolationis hoc
primum docendi sunt, uberrimum esse reditum vinearum. Atque ut omittam veterem
illam felicitatem arvorum, quibus et ante iam M. Cato, et mox Terentius Varro
prodidit, singula iugera vinearum sexcenas urnas vini praebuisse; id enim
maxime asseverat in primo libro rerum rusticarum Varro; nec una regione
provenire solitum, verum et in Faventino agro et in Gallico, qui nunc Piceno
contribuitur; his certe temporibus Nomentana regio celeberrima fama est
illustris, et praecipue quam possidet Seneca, vir excellentis ingenii atque
doctrinae, cuius in praediis vinearum iugera singula culleos octonos reddidisse
plerumque compertum est. Nam illa videntur prodigialiter in nostris Ceretanis
accidisse, ut aliqua vitis apud te excederet uvarum numerum duorum milium, et
apud me octogenae stirpes insitae intra biennium septenos culleos peraequarent,
ut primae vineae centenas amphoras iugeratim praeberent, cum prata et pascua et
silvae, si centenos sestertios in singula iugera efficiant, optime domino
consulere videantur. Nam frumenta maiore quidem parte Italiae quando cum quarto
responderint, vix meminisse possumus. Cur ergo res infamis est? Non quidem
suo sed hominum inquit vitio Graecinus. Primum, quod in explorandis seminibus
nemo adhibet diligentiam, et ideo pessimi generis plerique vineta conserunt;
deinde sata non ita nutriunt, ut ante convalescant ac prosiliant, quam
retorrescant; sed et si forte adoleverint, negligenter colunt. Iam illud a
principio nihil referre censent, quem locum conserant; immo etiam seligunt
deterrimam partem agrorum, tamquam sola sit huic stirpi maxime terra idonea,
quae nihil aliud ferre possit. Sed ne ponendi quidem rationem aut perspiciunt,
aut perspectam exsequuntur; tum etiam dotem, id est instrumentum, raro vineis praeparant;
cum ea res, si omissa sit, plurimas operas nec minus arcam patris familias
semper exhauriat. Fructum vero plerique quam uberrimum praesentem consectantur,
nec provident futuro tempori, sed quasi plane in diem vivant, sic imperant
vitibus, et eas ita multis palmitibus onerant, ut posteritati non consulant.
Haec omnia vel certe plurima ex his cum commiserint, quidvis malunt quam suam
culpam confiteri; querunturque non respondere sibi vineta, quae vel peer
avaritiam vel inscitiam vel per negligentiam perdiderunt. At si qui cum
scientia sociaverint diligentiam, non, ut ego existimo, quadragenas vel certe
tricenas, sed ut Graecinus, minimum computans licet, inquit, amphoras vicenas
percipient ex singulis iugeribus: omnis istos, qui foenum suum et olera amplexantur,
incremento patrimonii facile superabunt. Nec
in hoc errat; quippe ut diligens ratiocinator calculo posito videt, id genus
agricolationis maxime rei familiari conducere. Nam un amplissimas impensas
vineae poscant, non tamen excedunt septem iugera unius operam vinitoris, quem
vulgus quidem parvi aeris, vel de lapide noxium posse comparari putat; sed ego
plurimorum opinioni dissentiens pretiosum vinitorem in primis esse censeo;
isque licet sit emptus sex, vel potius sestertiis octo milibus, cum ipsum solum
septem iugerum totidem milibus nummorum partum, vinesque cum sua dote, id est
cum pedamentis et viminibus binis milibus in singula iugera positas duco; fit
tum in assem consummatum pretium sestertiorum XXIX milium. Huc accedunt
semisses usurarum sestertia tria milia, et quadringenti octoginta nummi biennii
temporis, quo velut infantia vinearum cessat a fructu. Fit in assem summa
sortis et usurarum XXXII milium quadringentorum LXXX nummorum. Quod quasi nomen
si ut fenerator cum debitore ita rusticus cum vineis suis fecerit, eius summae
ut in perpetuum praedictam usuram semissium dominus constituat, percipere debet
in annos singulos mille nongentos quinquaginta sestertios nummos; qua
computatione vincit tamen reditus VII iugerum, secundum opinionem Graecini,
usuram triginta duorum milium quadringentorum octoginta nummorum. Quippe ut
deterrimi generis sint vineae, tamen si cultae, singulos utique culleos vini
singula earum iugera peraequabunt; utque trecentis nummis quadragenae urnae
veneant, quod minimum pretium est annonae; consummant tamen septem cullei
sestertia duo milia et centum nummos: ea porro summa excedit usuram semissium. Atque hic
calculus quem posuimus, Graecini rationem continet. Sed nos exstirpanda vineta
censemus, quorum singula iugera minus quam ternos culleos praebent. At adhuc tamen sic computavimus, quasi
nullae sint viviradices, quae de pastinato eximantur; cum sola ea res omnem
impensam terreni pretio suo liberet; si modo non provincialis sed Italicus ager
est. Neque id cuiquam dubium esse debet, cum et nostra, et Iulii Attici
rationem dispunxerit. Nos [iam] enim vicena milia malleolorum per vineae
iugerum inter ordines pangimus. Ille minus quattuor milibus deponit; cuius ut
vincat ratio, nullus tamen vel iniquissimus locus non maiorem quaestum reddet,
quam acceperit impensam; siquidem, ut cultoris negligentia sed milia seminum
intereant, reliqua tamen decem milia tribus milibus nummorum libenter et cum
lucro redemptorum erunt. Quae summa tertia parte superat duo milia sestertiorum,
quanti constare iugerum vinearum praediximus. Quamquam nostra cura in tantum
iam processit, ut non inviti sestertiis sexcentis nummis singula milia
viviradicis a me rustici mercentur. Sed vix istud alius praestiterit. Nam nec
quisquam nobis facile crediderit, tantam in agellis nostris esse abundantiam
vini, quantam tu, Silvine, novisti. Mediocre itaque vulgatumque pretium
viviradicis posui, quo celerius nullo dissentiente perduci possent in nostram
sententiam, qui propter ignorantiam genus hoc agricolationis reformidant. Sive
eergo pastinationis reditus, seu futurarum spes vindemiarum cohortari nos debet
ad positionem vinearum. Quas quoniam docuimus rationis esse conserere, nunc
institutionis earum praecepta dabimus.
|