|
1.
Apud mensam Favorini in convivio familiari legi solitum erat aut vetus carmen
melici poetae aut historia partim Graecae linguae, alias Latinae.
2.
Legebatur ergo ibi tunc in carmine Latino "iapyx" ventus quaesitumque
est, quis hic ventus et quibus ex locis spiraret et quae tam infrequentis
vocabuli ratio esset; atque etiam petebamus, ut super ceterorum nominibus
regionibusque docere nos ipse vellet, quia vulgo neque de appellationibus eorum
neque de finibus neque de numero conveniret.
3.
Tum Favorinus ita fibulatus est: "Satis" inquit "notum est
limites regionesque esse caeli quattuor: exortum, occasum, meridiem,
septentriones.
4.
Exortus et occasus mobilia et varia sunt, meridies septentrionesque statu
perpetuo stant et manent.
5.
Oritur enim sol non indidem semper, sed aut "aequinoctialis" oriens
dicitur, cum in circulo currit, qui appellatur isemerinos, aut
"solstitialis", quae sunt therinai tropai, aut "brumalis",
quae sunt cheimerinai tropai.
6. Item
cadit sol non in eundem semper locum. Fit enim similiter occasus eius aut
"aequinoctialis" aut "solstitialis" aut
"brumalis".
7.
Qui ventus igitur ab oriente verno, id est aequinoctiali, venit, nominatur
"eurus" ficto vocabulo, ut isti etymologikai aiunt, ho apo tes eous
rheon.
8.
Is alio quoque a Graecis nomine apheliotes, Romanis nauticis "subsolanus"
cognominatur.
9.
Sed qui ab aestiva et solstitiali orientis meta venit, Latine
"aquilo", boreas Graece dicitur, eumque propterea quidam dicunt ab
Homero aithregeneten appellatum; boream autem putant dictum apo tes boes,
quoniam sit violenti flatus et sonori.
10.
Tertius ventus, qui ab oriente hiberno spirat - "volturnum" Romani
vocant, eum plerique Graeci mixto nomine, quod inter notum et eurum sit,
euronoton appellant.
11.
Hi sunt igitur tres venti orientales: "aquilo",
"volturnus", "eurus", quorum medius eurus est.
12.
His oppositi et contrarii sunt alii tres occidui: "caurus", quem
solent Graeci appellare argesten: is adversus aquilonem flat; item alter
"favonius", qui Graece zephyros vocatur: is adversus eurum flat;
tertius "africus", qui Graece lips: is adversus volturnum facit.
13.
Hae duae regiones caeli orientis occidentisque inter sese adversae sex habere
ventos videntur.
14.
Meridies autem, quoniam certo atque fixo limite est, unum meridialem ventum
habet: is Latine "auster", Graece notos nominatur, quoniam est
nebulosus atque umectus; notis enim Graece umor nominatur.
15.
Septentriones autem habent ob eandem causam unum. Is obiectus derectusque in
austrum, Latine "septentrionarius", Graece aparktias appellatus.
16.
Ex his octo ventis alii quattuor ventos detrahunt atque id facere se dicunt
Homero auctore, qui solos quattuor ventos noverit: eurum, austrum, aquilonem,
17.
favonium, a quattuor caeli partibus, quas quasi primas nominavimus, oriente
scilicet atque occidente latioribus atque simplicibus, non tripertitis.
18.
Partim autem sunt, qui pro octo duodecim faciant tertios quattuor in media loca
inserentes circum meridiem et septentriones eadem ratione, qua secundi quattuor
intersiti sunt inter primores duos apud orientem occidentemque.
19.
"Sunt porro alia quaedam nomina quasi peculiarium ventorum, quae incolae
in suis quisque regionibus fecerunt aut ex locorum vocabulis, in quibus colunt,
aut ex alia qua causa, quae ad faciendum vocabulum acciderat.
20.
Nostri namque Galli ventum ex sua terra flantem, quem saevissimum patiuntur,
"circium" appellant a turbine, opinor, eius ac vertigine;
21.
ex Iapygias ipsius orae proficiscentem quasi sinibus Apuli eodem, quo ipsi
sunt, nomine "iapygem" dicunt.
22.
Eum esse propemodum caurum existimo; nam et est occidentalis et videtur
exadversum eurum flare.
23.
Itaque Vergilius Cleopatram e navali proelio in Aegyptum fugientem vento
"iapyge" ferri ait, ecum quoque Apulum eodem, quo ventum, vocabulo
"iapygem" appellavit.
24.
Est etiam ventus nomine kaikias, quem Aristoteles ita flare dicit, ut nubes non
procul propellat, sed ut ad sese vocet, ex quo versum istum proverbialem factum
ait:
helkon eph'hauton hoste kaikias nephos.
25.
Praeter hos autem, quos dixi, sunt alii plurifariam venti commenticii et suae
quisque regionis indigenae, ut est Horatianus quoque ille "atabulus",
quos ipsos quoque exsecuturus fui; addidissemque eos, qui "etesiae"
et "prodromi" appellitantur, qui certo tempore anni, cum canis
oritur, ex alia atque alia parte caeli spirant, rationesque omnium vocabulorum,
quoniam plus paulo adbibi, effutissem, nisi multa iam prosus omnibus vobis
reticentibus verba fecissem, quasi fieret a me akroasis epideiktike.
26.
In convivio autem frequenti loqui solum unum neque honestum est" inquit
"neque commodum."
27.
Haec nobis Favorinus in eo, quo dixi, tempore apud mensam suam summa cum
elegantia verborum totiusque sermonis comitate atque gratia denarravit.
28.
Sed quod ait ventum, qui ex terra Gallia flaret, "circium" appellari,
M. Cato in libris originum eum ventum "cercium" dicit, non
"circium".
29.
Nam cum de Hispanis scriberet, qui citra Hiberum colunt, verba haec posuit:
"Set in his regionibus ferrariae, argentifodinae pulcherrimae, mons ex
sale mero magnus; quantum demas, tantum adcrescit. Ventus cercius, cum loquare,
buccam implet, armatum hominem, plaustrum oneratum percellit."
30.
Quod supra autem dixi etesias ex alia atque alia parte caeli flare, haut scio
an secutus opinionem multorum temere dixerim.
31.
P. enim Nigidii in secundo librorum, quos de vento composuit, verba haec sunt:
"Et etesiai et austri anniversarii secundo sole flant." Considerandum
igitur est, quid sit "secundo sole".
|