|
1.
"Dimidium librum legi" aut "dimidiam fabulam audivi" vel
quid aliud huiuscemodi male ac vitiose dici existumat Varro.
2.
"Oportet enim" inquit "dicere "dimidiatum librum", non
"dimidium", et "dimidiatam fabulam", non
"dimidiam". Contra autem si ex sextario hemina fusa est, non "dimidiatum
sextarium fusum" dicendum est, et qui ex mille nummum, quod ei debebatur,
quingentos recepit, non "dimidiatum" recepisse dicemus, sed
"dimidium".
3. At si
scyphus" inquit "argenteus mihi cum alio communis in duas partis
disiectus sit, "dimidiatum" eum esse dicere scyphum debeo, non
"dimidium", argentum autem, quod in eo scypho inest,
4.
"dimidium" meum esse, non "dimidiatum"," disseritque
ac dividit subtilissime, quid "dimidium" "dimidiato"
intersit, et Q. Ennium scienter hoc in annalibus dixisse ait:
5. sicut si quis ferat vas vini
dimidiatum, sicuti pars, quae deest ei vaso, non "dimidiata" dicenda
est, sed "dimidia".
6. Omnis autem disputationis
eius, quam subtiliter quidem, sed subobscure explicat, summa haec est:
"dimidiatum" est quasi "dismediatum" et in partis duas
pares divisum,
7. "dimidiatum" ergo
nisi ipsum, quod divisum est, dici haut convenit;
8. "dimidium" vero est,
non quod ipsum dimidiatum est, sed quae ex dimidiato pars altera est.
9. Cum igitur partem dimidiam
libri legisse volumus dicere aut partem dimidiam fabulae audisse, si
"dimidiam fabulam" aut "dimidium librum" dicimus, peccamus;
totum enim ipsum, quod dimidiatum atque divisum est, "dimidium"
dicis.
10. Itaque Lucilius eadem secutus:
"uno oculo" inquit "pedibusque duobus dimidiatus ut
porcus",
et alio loco:
quidni? et scruta quidem ut vendat, scrutarius laudat,
praefractam strigilem, soleam inprobus dimidiatam.
11. Iam in vicesimo manifestius
"dimidiam horam" dicere studiose fugit, sed pro "dimidia"
"dimidium" ponit in hisce versibus:
tempestate sua atque eodem uno tempore et horae
dimidio et tribus confectis dumtaxat eandem
ad quartam.
12. Nam cum obvium proximumque
esset dicere: "dimidia et tribus confectis", vigilate atque attente
verbum non probum vitavit.
13. Per quod satis apparet ne
"horam" quidem "dimidiam" recte dici, sed vel
"dimidiatam horam" vel "dimidiam partem horae".
14. Propterea Plautus quoque in
Bacchidibus "dimidium auri" dicit, non "dimidiatum aurum";
15. item in Aulularia
"dimidium obsoni", non "dimidiatum obsonium", in hoc versu:
ei adeo obsoni hic iussit dimidium dari;
16. in Menaechmis autem
"dimidiatum diem" non "dimidium", in hoc versu: dies quidem
iam ad umbilicum dimidiatus mortuust.
17. M. etiam Cato in libro, quem
de agricultura conscripsit: "Semen cupressi serito crebrum, ita uti linum
seri solet. Eo cribro terram incernito dimidiatum digitum. Iam id bene tabula
aut pedibus aut manibus complanato."
18. "Dimidiatum" inquit
"digitum", non "dimidium". Nam
"digiti" quidem "dimidium", digitum autem ipsum
"dimidiatum" dici oportet.
19.
Item M. Cato de Carthaginiensibus ita scripsit: "Homines defoderunt in
terram dimidiatos ignemque circumposuerunt, ita interfecerunt."
20.
Neque quisquam omnium, qui probe locuti sunt, his verbis sequius quam dixi usus
est.
|