|
1.
Seniorum hominum et Romae nobilium atque in morum disciplinarumque veterum
doctrina memoriaque praestantium disceptatio quaedam fuit praesente et audiente
me de gradu atque ordine officiorum. Cumque quaereretur, quibus nos ea
prioribus potioribusque facere oporteret, si necesse esset in opera danda
faciendoque officio alios aliis anteferre, non consentiebatur.
2.
Conveniebat autem facile constabatque ex moribus populi Romani primum iuxta
parentes locum tenere pupillos debere fidei tutelaeque nostrae creditos;
secundum eos proximum locum clientes habere, qui sese itidem in fidem
patrociniumque nostrum dediderunt; tum in tertio loco esse hospites; postea
esse cognatos adfinesque.
3. Huius
moris observationisque multa sunt testimonia atque documenta in antiquitatibus
perscripta, ex quibus unum hoc interim de clientibus cognatisque, quod prae
manibus est, ponemus.
4. M.
Cato in oratione, quam dixit apud censores in Lentulum, ita scripsit:
"Quod maiores sanctius habuere defendi pupillos quam clientem non fallere.
Adversus cognatos pro cliente testatur, testimonium adversus clientem nemo
dicit. Patrem primum, postea patronum proximum nomen habuere."
5.
Masurius autem Sabinus in libro iuris civilis tertio antiquiorem locum hospiti
tribuit quam clienti. Verba ex eo libro haec sunt: "In officiis apud
maiores ita observatum est: primum tutelae, deinde hospiti, deinde clienti, tum
cognato, postea adfini. Aequa causa feminae viris potiores habitae pupillarisque
tutela muliebri praelata. Etiam adversus quem adfuissent, eius filiis tutores
relicti in eadem causa pupillo aderant."
6. Firmum
atque clarum isti rei testimonium perhibet auctoritas C. Caesaris pontificis maximi,
qui in oratione quam pro Bithynis dixit, hoc principio usus est: "Vel pro
hospitio regis Nicomedis vel pro horum necessitate, quorum res agitur, refugere
hoc munus, M. Iunce, non potui. Nam neque hominum morte memoria deleri debet,
quin a proximis retineatur, neque clientes sine summa infamia deseri possunt,
quibus etiam a propinquis nostris opem ferre instituimus."
|