|
1. "Die quarto" et
"die quinto", quod Graeci eis tetarten kai eis pempten dicunt, ab
eruditis nunc quoque dici audio, et, qui aliter dicit, pro rudi atque indocto
despicitur. Sed Marci Tullii aetas ac supra eam non, opinor, ita dixerunt:
"diequinte" enim et "diequinti" pro adverbio copulate
dictum est et secunda in eo syllaba correpta.
2. Divus etiam Augustus, linguae
Latinae non nescius munditiarumque patris sui in sermonibus sectator, in
epistulis plurifariam significatione ista dierum non aliter usus est.
3. Satis autem erit perpetuae
veterum consuetudinis demonstrandae gratia verba sollemnia praetoris ponere,
quibus more maiorum ferias concipere solet, quae appellantur Compitalia. Ea
verba haec sunt: "Dienoni populo Romano Quiritibus Compitalia erunt quando
concepta fuerint, nefas." "Dienoni" praetor dicit, non "die
nono".
4. Neque
praetor solum, sed pleraque omnis vetustas sic locuta est.
5. Venit
ecce illius versus Pomponiani in mentem, qui est ex atellania, quae Mevia
inscribitur:
dies hic sextus, cum nihil edi: diequarte emoriar fame.
6.
Suppetit etiam Coelianum illud ex libro historiarum secundo: "Si vis mihi
equitatum dare et ipse cum cetero exercitu me sequi, diequinti Romae in
Capitolium curabo tibi cena sit cocta."
7. Et
historiam autem et verbum hoc sumpsit Coelius ex origine IV M. Catonis, in qua
ita scriptum est: "Igitur dictatorem Carthaginiensium magister equitum
monuit: "Mitte mecum Romam equitatum; diequinti in Capitolio tibi cena
cocta erit"."
8.
Extremam istius vocis syllabam tum per "e" tum per "i"
scriptam legi; nam sane quam consuetum id veteribus fuerit litteris is plerumque
uti indifferenter, sicuti "praefiscine" et "praefiscini",
"proclivi" et "proclive" atque alia item multa hoc genus
varie dixerunt: "die pristini" quoque eodem modo dicebatur, quod
significabat "die pristino", id est priore, quod vulgo
"pridie" dicitur, converso compositionis ordine, quasi "pristino
die". Atque item simili
figura "die crastini" dicebatur, id erat "crastino die".
9. Sacerdotes quoque populi
Romani, cum condicunt in diem tertium, "die perendini" dicunt.
10. Sed ut plerique "die
pristini", ita M. Cato in oratione contra Furium "die proximi"
dixit; "die quarto" autem Cn. Matius, homo impense doctus, in
mimiambis pro eo dicit, quod "nudius quartus" nos dicimus, in his
versibus:
nuper die quarto, ut recordor, et certe
aquarium urceum unicum domi fregit.
Hoc igitur intererit, ut "die quarto" quidem de praeterito dicamus,
"diequarte" autem de futuro.
|