|
1.
Asinio Pollioni in quadam epistula, quam ad Plancum scripsit, et quibusdam
aliis C. Sallusti iniquis dignum nota visum est, quod in primo historiarum
maris transitum transmissumque navibus factum "transgressum"
appellavit eosque, qui fretum transmiserant, quos "transfretasse"
dici solitum est, "transgressos" dixit.
2.
Verba ipsa Sallusti posui: "Itaque Sertorius levi praesidio relicto in
Mauretania nanctus obscuram noctem aestu secundo furtim aut celeritate vitare
proelium in transgressu conatus est."
3.
Ac deinde infra ita scripsit: "Transgressos omnis recipit mons praeceptus
a Lusitanis."
4.
Hoc igitur et minus proprie et aperiskeptos et nullo gravi auctore dictum
aiunt. "Nam "transgressus"" inquit "a transgrediendo
dicitur, idque ipsum ab ingressu et a pedum gradu appellatum."
5.
Idcirco verbum "transgredi" convenire non putavit neque volantibus
neque serpentibus neque navigantibus, sed his solis, qui gradiuntur et pedibus
iter emetiuntur. Propterea negant aput scriptorem idoneum aut navium
"transgressum" reperiri posse aut pro transfretatione
"transgressum".
6.
Sed quaero ego, cur non, sicuti "cursus" navium recte dici solet, ita
"transgressus" etiam navibus factus dici possit? praesertim cum
brevitas tam angusti fretus, qui terram Africam Hispaniamque interfluit,
elegantissime "transgressionis" vocabulo, quasi paucorum graduum
spatium, definita sit.
7.
Qui auctoritatem autem requirunt et negant dictum "ingredi"
"transgredi"ve in navigantibus, volo uti respondeant, quantum
existiment interesse "ingredi" atque "ambulare".
8.
Atqui Cato in libro de re rustica: "fundus" inquit "eo in loco
habendus est, ut et oppidum prope amplum sit et mare aut amnis, qua naves
ambulant."
9.
Appetitas porro huiuscemodi translationes habitasque esse pro honestamentis
orationis Lucretius quoque testimonium in hac eadem voce dicit. In quarto enim
libro clamorem per arterias et per fauces "gradientem" dicit, quod
est nimio confidentius, quam illud de navibus Sallustianum. Versus Lucreti hi
sunt:
praeterea radit vox fauces saepe, facitque
asperiora foras gradiens arteria clamor.
10.
Propterea Sallustius in eodem libro non eos solum, qui navibus veherentur, sed
et "scaphas" quoque nantes "progressas" dicit. Verba ipsa
de scaphis posui: "Earum aliae paululum progressae nimio simul et incerto
onere, cum pavor corpora agitaverat, deprimebantur."
|