|
1. Gnaeo
Pompeio consulatus primus cum M. Crasso designatus est.
2. Eum
magistratum Pompeius cum initurus foret, quoniam per militiae tempora senatus
habendi consulendique, rerum expers urbanarum fuit, M. Varronem familiarem suum
rogavit, uti commentarium faceret eisagogikon - sic enim Varro ipse appellat -,
ex quo disceret, quid facere dicereque deberet, cum senatum consuleret.
3. Eum
librum commentarium, quem super ea re Pompeio fecerat, perisse Varro ait in
litteris quas ad Oppianum dedit, quae sunt in libro epistolicarum quaestionum
quarto, in quibus litteris, quoniam quae ante scripserat non comparebant, docet
rursum multa ad eam rem ducentia.
4. Primum
ibi ponit, qui fuerint, per quos more maiorum senatus haberi soleret, eosque
nominat: dictatorem, consules, praetores, tribunos plebi, interregem,
praefectum urbi; neque alii praeter hos ius fuisse dixit facere
senatusconsultum, quotiensque usus venisset, ut omnes isti magistratus eodem
tempore Romae essent, tum quo supra ordine scripti essent, qui eorum prior
aliis esset, ei potissimum senatus consulendi ius fuisse ait,
5. deinde
extraordinario iure tribunos quoque militares, qui pro consulibus fuissent,
item decemviros, quibus imperium consulare tum esset, item triumviros
reipublicae constituendae causa creatos ius consulendi senatum habuisse.
6. Postea
scripsit de intercessionibus dixitque intercedendi, ne senatusconsultum fieret,
ius fuisse iis solis, qui eadem potestate qua ii, qui senatusconsultum facere
vellent, maioreve essent.
7. Tum
adscripsit de locis, in quibus senatusconsultum fieri iure posset, docuitque
confirmavitque, nisi in loco per augures constituto, quod "templum"
appellaretur, senatusconsultum factum esset, iustum id non fuisse. Propterea et in curia Hostilia et in
Pompeia et post in Iulia, cum profana ea loca fuissent, templa esse per augures
constituta, ut in iis senatusconsulta more maiorum iusta fieri possent. Inter quae
id quoque scriptum reliquit non omnes aedes sacras templa esse ac ne aedem
quidem Vestae templum esse.
8.
Post haec deinceps dicit senatusconsultum ante exortum aut post occasum solem
factum ratum non fuisse; opus etiam censorium fecisse existimatos, per quos eo
tempore senatusconsultum factum esset.
9.
Docet deinde inibi multa: quibus diebus haberi senatum ius non sit; immolareque
hostiam prius auspicarique debere, qui senatum habiturus esset, de rebusque
divinis prius quam humanis ad senatum referendum esse; tum porro referri
oportere aut infinite de republica aut de singulis rebus finite; senatusque
consultum fieri duobus modis, aut per discessionem, si consentiretur, aut, si
res dubia esset, per singulorum sententias exquisitas; singulos autem debere
consuli gradatim incipique a consulari gradu. Ex quo gradu semper quidem antea
primum rogari solitum, qui princeps in senatum lectus esset; tum autem, cum
haec scriberet, novum morem institutum refert per ambitionem gratiamque, ut is
primus rogaretur, quem rogare vellet, qui haberet senatum, dum is tamen ex
gradu consulari esset.
10. Praeter haec de pignore quoque
capiendo disserit deque multa dicenda senatori, qui, cum in senatum venire
deberet, non adesset.
11. Haec et alia quaedam id genus
in libro, quo supra dixi, M. Varro epistula ad Oppianum scripta exsecutus est.
12. Sed quod ait senatusconsultum
duobus modis fieri solere aut conquisitis sententiis aut per discessionem,
parum convenire videtur cum eo, quod Ateius Capito in coniectaneis scriptum
reliquit.
13. Nam in
libro con. IIII Tuberonem
dicere ait nullum senatusconsultum fieri posse non discessione facta, quia in
omnibus senatusconsultis, etiam in iis, quae per relationem fierent, discessio
esset necessaria, idque ipse Capito verum esse adfirmat. Sed de hac omni re
alio in loco plenius accuratiusque nos memini scribere.
|