|
1.
Quaeri solitum est in philosophorum disceptationibus, an semper inque omnibus
iussis patri parendum sit.
2.
Super ea re Graeci nostrique, qui de officiis scripserunt, tres sententias
esse, quae spectandae considerandaeque sint, tradiderunt easque subtilissime
diiudicarunt.
3.
Earum una est: omnia, quae pater imperat, parendum;
4.
altera est: in quibusdam parendum, quibusdam non obsequendum;
5.
tertia est: nihil necessum esse patri obsequi et parere.
6.
Haec sententia quoniam primore aspectu nimis infamis est, super ea prius, quae
dicta sunt, dicemus.
7.
"Aut recte" inquiunt "imperat pater aut perperam. Si recte
imperat, non, quia imperat, parendum, sed quoniam id fieri ius est, faciendum
est; si perperam, nequaquam scilicet faciendum, quod fieri non oportet."
8.
Deinde ita concludunt: "numquam est igitur patri parendum, quae
imperat".
9.
Set neque istam sententiam probari accepimus - argutiola quippe haec, sicuti
mox ostendemus,
10.
frivola et inanis est, neque autem illa, quam primo in loco diximus, vera et proba
videri potest omnia esse, quae pater iusserit, parendum.
11. Quid enim si proditionem
patriae, si matris necem, si alia quaedam imperabit turpia aut impia?
12. Media igitur sententia optima
atque tutissima visa est quaedam esse parendum, quaedam non obsequendum.
13. Sed ea tamen, quae obsequi non
oportet, leniter et verecunde ac sine detestatione nimia sineque obprobratione
acerba reprehensionis declinanda sensim et relinquenda esse dicunt quam
respuenda.
14. Conclusio vero illa, qua
colligitur, sicuti supra dictum est, nihil patri parendum, inperfecta est
refutarique ac dilui sic potest:
15. Omnia, quae in rebus humanis
fiunt, ita ut docti censuerunt, aut honesta sunt aut turpia.
16. Quae sua vi recta aut honesta
sunt, ut fidem colere, patriam defendere, ut amicos diligere, ea fieri oportet,
sive imperet pater sive non imperet;
17. sed quae his contraria quaeque
turpia, omnino iniqua sunt, ea ne si imperet quidem.
18. Quae vero in medio sunt et a
Graecis tum mesa, tum adiaphora appellantur, ut in militiam ire, rus colere,
honores capessere, causas defendere, uxorem ducere, ut iussum proficisci, ut
accersitum venire, quoniam et haec et his similia per sese ipsa neque honesta
sunt neque turpia, sed, proinde ut a nobis aguntur, ita ipsis actionibus aut
probanda fiunt aut reprehendenda: propterea in eiusmodi omnium rerum generibus
patri parendum esse censent, veluti si uxorem ducere imperet aut causas pro
reis dicere.
19. Quod enim utrumque in genere
ipso per sese neque honestum neque turpe est, idcirco, si pater iubeat,
obsequendum est.
20. Sed enim si imperet uxorem
ducere infamem, propudiosam, criminosam aut pro reo Catilina aliquo aut Tubulo
aut P. Clodio causam dicere, non scilicet parendum, quoniam accedente aliquo
turpitudinis numero desinunt esse per sese haec media atque indifferentia.
21. Non ergo integra est
propositio dicentium "aut honesta sunt, quae imperat pater, aut
turpia", neque hygies et nominon diezeugmenon videri potest.
22. Deest enim diiunctioni isti
tertium: "aut neque honesta sunt neque turpia". Quod si additur, non
potest ita concludi: "numquam est igitur patri parendum".
|