|
1. Multum
inest acrimoniae et gravitatis in hac exornatione, propterea quod, cum
quaesitum est, quid oporteat, subicitur id non esse factum. Quare facillime
fit, ut exaugeatur indignitas negotii. Ex eodem genere, ut ad nostram quoque
personam referamus subiectionem, sic:
2. "Nam quid me facere convenit, cum a tanta Gallorum
multitudine circumsederer? Dimicarem? At cum parva manu tum prodeiremus:
<locum quoque inimicissimum habebamus. Sederem in castris? At neque subsidium, quod
expectarem, habebamus, neque erat, qui vitam produceremus.> Castra relinquerem? At obsidebamur. Vitam
militum neglegerem? At eos videbar ea accepisse condicione, ut eos, quoad
possem, incolumis patriae et parentibus conservarem. Hostium condicionem
repudiarem? At salus antiquior est militum quam inpedimentorum."
3.
Eiusmodi consequntur identidem subiectiones, ut ex
omnibus ostendi videatur nihil potius, quam quod factumst, faciundum fuisse.
4.
Gradatio est, in qua non ante ad consequens verbum
descenditur, quam ad superius ascensum est, hoc modo:
"Nam quae reliqua spes manet libertatis, si illis et quod libet,
licet; et quod licet, possunt; et quod possunt, audent; et quod audent,
faciunt; et quod faciunt, vobis molestum non est?"
5.
Item: "Non sensi hoc, et non suasi; neque
suasi, et non ipse facere coepi; neque facere coepi, et non perfeci; neque
perfeci, et non probavi."
Item:
"Africano virtutem industria, virtus gloriam, gloria aemulos
conparavit."
Item:
"Imperium Graeciae fuit penes Athenienses, Atheniensium potiti sunt
Spartiatae, Spartiatas superavere Thebani, Thebanos Macedones vicerunt, qui ad
imperium Graeciae brevi tempore adiuncxerunt Asiam bello subactam."
1. Habet
in se quendam leporem superioris cuiusque crebra repetitio verbi, quae propria
est huius exornationis.
2.
Definitio est, quae rei alicuius proprias
amplectitur potestates breviter et absolute, hoc modo:
"Maiestas rei publicae est, in qua continetur dignitas et amplitudo
civitatis."
3.
Item: "Iniuriae sunt, quae aut pulsatione
corpus <aut> convicio auris aut aliqua turpitudine vitam cuiuspiam
violant."
4.
Item: "Non est ista diligentia, set avaritia,
ideo quod diligentia est accurata conservatio suorum, avaritia iniuriosa
adpetitio alienorum."
5.
Item: "Non est ista fortitudo, sed temeritas,
propterea quod fortitudo est contemptio laboris et periculi cum ratione
utilitatis et conpensatione commodorum, temeritas est cum inconsiderata dolorum
perpessione gladiatoria periculorum susceptio."
6.
Haec ideo commoda putatur exornatio, quod omnem rei
cuiuspiam vim et potestatem ita dilucide proponit et <explicat> breviter,
ut neque pluribus verbis oportuisse dici videatur neque brevius potuisse dici
putetur.
7.
Transitio vocatur, quae cum ostendit breviter, quid
dictum sit, proponit item brevi, quid consequatur, hoc pacto:
"Modo in
patriam cuiusmodi fuerit, habetis: nunc <in> parentes qualis extiterit,
considerate."
Item: "Mea in
istum beneficia cognoscitis; nunc, quomodo iste mihi gratiam retulerit,
accipite."
8. Proficit
haec aliquantum exornatio ad duas res: nam et quid dixerit commonet et ad
reliqum conparat auditorem.
1. Correctio
est, quae tollit id, quod dictum est, et pro eo id, quod magis idoneum videtur,
reponit, hoc pacto:
"Quodsi iste
suos hospites rogasset, immo innuisset modo, facile hoc perfici posset."
<Item:>
"Nam postquam isti vicerunt atque adeo victi sunt -, eam quomodo victoriam
appellem, quae victoribus plus calamitatis quam boni dederit?"
Item: "O
virtutis comes invidia, quae bonos sequeris plerumque atque adeo insectaris
!"
2. Commovetur hoc genere animus auditoris. Res enim communi verbo
elata * tantummodo dicta videtur; ea post ipsius oratoris correctionem magis
idonea fit pronuntiatione. "Non igitur satius esset", dicet aliquis,
"ab initio, praesertim cum scribas, ad optimum et lectissimum verbum devenire?"
Est, cum non est satius, si commutatio verbi id erit demonstratura, eiusmodi
rem esse, ut, cum eam communi verbo appellaris, levius dixisse videaris, cum ad
electius verbum accedas, insigniorem rem facias. Quodsi continuo venisses ad id
verbum, nec rei nec verbi gratia animadversa esset.
|