Capp. IV-VI

IV.

1. Hic accusator in spe commodi cupiditatem ostendet adversarii, in vitatione incommodi formidinem augebit.

2. Defensor autem negabit fuisse causam, si poterit, aut eam vehementer extenuabit; deinde inicum esse dicet omnes, ad quos aliquid emolumenti ex aliqua re pervenerit, in suspicionem maleficii devocari.

V.

1. Deinde vita hominis ex ante factis spectabitur.

2. Primum considerabit accusator, num quando simile quid fecerit. Si id non reperiet, quaeret, num quando venerit in similem suspicionem; et in eo debebit esse occupatus, ut ad eam causam peccati, quam paulo ante exposuerit, vita hominis possit adcommodari, hoc modo: Si dicet pecuniae causa fecisse, ostendat eum semper avarum fuisse, si honoris, ambitiosum; ita poterit animi vitium cum causa <peccati conglutinare. Si non poterit par vitium cum causa> reperire, reperiat dispar. Si non poterit avarum demonstrare, demonstret conruptorem, perfidiosum, si quo modo poterit denique aliquo aut quam plurimis vitiis contaminare [personam]; deinde qui illud fecerit tam nequiter, eundem hunc tam perperam fecisse non esse mirandum. Si vehementer castus et integer existimabitur adversarius, dicet facta, non famam spectarei oportere; illum ante occultasse sua flagitia; se planum facturum ab eo maleficium non abesse.

3. Defensor primum demonstrabit vitam integram, si poterit: id si non poterit, confugiet ad inprudentiam, stultitiam, adulescentiam, vim, persuasionem; quibus de rebus *** vituperatio eorum, quae extra id crimen erunt, non debeat atsignari. Sin vehementer hominis turpitudine inpedietur et infamia, prius dabit operam, ut falsos rumores dissipatos esse dicat de innocente; et utetur loco communi, rumoribus credi non oportere. Sin nihil eorum fieri potest, utatur extrema defensione: dicat non se de moribus eius apud censores, sed de criminibus adversariorum apud iudices dicere.

VI.

1. Conlatio est, cum accusator id, quod adversarium fecisse criminatur, alii nemini nisi reo bono fuisse demonstrat; aut alium neminem potuisse perficere nisi adversarium; aut eum ipsum aliis rationibus aut non potuisse aut non aeque commode potuisse aut eum fugisse alias rationes commodiores propter cupiditatem.

2. Hoc loco defensor demonstret oportet aut aliis quoque bono fuisse, aut alios quoque id, quod ipse insimuletur, facere potuisse.

3. Signum est, per quod ostenditur idonea perficiendi facultas esse quaesita. Id dividitur in partes sex: locum, tempus, spatium, occasionem, <spem> perficiendi, spem celandi.