bold = Main text
     Cap., Par.grey = Comment text
   1 praef    |        Episcopo Martinus Episcopus.~1.
   2     3,  9|          Mali vivimus inter malos. ~10.
   3 |                  I. De habitu irae.~2.
   4 |             II. De effectibus irae.~3.
   5     2,  3|        agmine curritur catervatim. ~4.
   6     2,  4|             sine lapsu transferre. ~5.
   7     2,  5|            inferiore iam sordidum. ~6.
   8     2,  6|          cum acciderit, irascetur. ~7.
   9 |          III. Quomodo leniatur ira.~8.
  10     3,  8|     volueris reverti, non poteris. ~9.
  11     1,  2|            vitia absconduntur et in abdito refugiunt; ira se prodit
  12     2,  3|         more sollicitat animos, sed abducit. Cetera vitia inliciunt,
  13     3, 10|            decidat robur." Ita enim abscondet et medicus ferramentum,
  14     3,  9|    levioribus verbis publicum malum abscondo? Omnes mali sumus. Quidquid
  15     1,  2|             foeda est? Cetera vitia absconduntur et in abdito refugiunt;
  16     2,  5|             fateri quidem expediat. Abstinendum itaque ab ira est, sive
  17     2,  5|         coniectationibus statim est accedendum, quia interdum falsa veri
  18     3, 10|           remedia medicorum, non in accessibus infirmitatum, sed in remissionibus
  19     3,  9|          rerum humanarum, ut omnium accidentium aequi iudices simus. Iniquus
  20     2,  5|            prudens et plerasque non accipit, quia aut eas nescit aut,
  21     1,  2|       dentes, crebro et vehementius acto suspirio quatitur pectus,
  22     2,  4|              non est multarum rerum actu lassandus, nec magnarum
  23     2,  3|             iratus animus opes suas adactus spargit? Quotiens magna
  24     2,  5|             se fecisse crediderint. Adeo ergo iniuriam saepe vindicare
  25     3,  9|              quia non magis gravius adficitur quam qui ad supplicium poenitentiae
  26     3,  9|          Nostram esse causam illius adfingamus, nam facit nos iracundos
  27     2,  5|          falsa suspicando aut levia adgravando, non ira ad illum, sed ipse
  28     3,  8|        quantum nobis commendationis adlatura sit fama clementiae, quam
  29 praef,  1|            dudum mutuae conlationis adloquio frueremur, illud inter cetera
  30     3,  9|             qui non illas dum vitat admittat. Aequiore ergo animo fert
  31     2,  7|            Numquam itaque iracundia admittenda est, aliquando simulanda.
  32     2,  3|         taedium agitur sui, sed ubi adversarius subtrahitur, morsus suos
  33          | adversus
  34     2,  7|        aspicit sapiens quam medicus aegros suos. Numquam itaque iracundia
  35 praef,  1|      dixerunt brevem esse insaniam. Aeque enim sui est impotens, obliviscitur
  36     3,  9|    humanarum, ut omnium accidentium aequi iudices simus. Iniquus est
  37     3,  9|           illas dum vitat admittat. Aequiore ergo animo fert se contemni,
  38     2,  3|             spargit? Quotiens magna aestimata pretio insignia proicit?
  39     3,  9|             iracundos iniqua nostra aestimatio, quia ea quae volumus facere
  40     2,  5|       Simplicitate et benigna rerum aestimatione opus est uti. Nihil credere
  41     2,  3|           pertinacia quam correctio aestimatur. Quamvis enim vanae illam
  42     1,  2|        faciei aut pallor aut rubor, aestuat ab imis praecordiis sanguis,
  43     2,  6|             coactus. Puerum excuset aetas, quia nescit an peccet;
  44 praef,  1|            obliviscitur honestatem, affectuum immemor, rationi consiliisque
  45     2,  7|      exacerbatur in rebus. Si parum agilis fuerit puer, si tepidior
  46 praef,  1|   consiliisque praeclusa, dum vanis agitata causis, ad considerationem
  47     2,  3|          nam nec repulsa in taedium agitur sui, sed ubi adversarius
  48     2,  3|           At vero in iram uno saepe agmine curritur catervatim. ~4.
  49     2,  5|           vindicant. Potius est non agnovisse quam ignovisse iniuriam.
  50          | aliam
  51          | alias
  52     2,  4|     secundum cito desinere; tertium alienae quoque irae mederi. Primum
  53     3, 10|            in loco videamus quomodo alienam iram leniamus. Nec enim
  54     2,  5|    impelluntur, et ex vultu risuque alieno peiora interpretati innocentibus
  55          | aliis
  56          | alio
  57          | aliorum
  58          | aliqua
  59     3,  8|           caligo quae premit mentem aliquantulum tenuetur. Pugnet autem unusquisque
  60          | aliquod
  61     2,  7|         itaque res magis iracundiam alit, quam intemperans et impatiens
  62          | aliter
  63     3, 10|            sanare. Primam ergo iram alterius non audebimus nostra ratione
  64     3,  8|            Cadit statim simultas ab alterutra parte deserta; nisi paria
  65     2,  3|           si pravum sit, non sinit. Amat et tuetur errorem suum,
  66     3,  9|             omnes incerti, queruli, ambitiosi. Quid levioribus verbis
  67     3, 10|         mulcere. Surda est enim, et amens. Dabimus illi spatium; nam
  68     3,  8|          Nihil gloriosius quam iram amicitia commutare. Irascitur aliquis?
  69     2,  6|             loquitur et maligne, ut amicitias dirimat coherentes, aut
  70     3, 10|         commovenda. Sapiens furenti amico omnia ultionis instrumenta
  71     3,  8|             clementiae, quam multos amicos venia fecerit utiles. Nihil
  72     2,  6|     nocentem punit, cede iustitiae. Amicus est? Fecit quod noluit.
  73     2,  3|          ipsum quia terribilis est, amplius est invisa. Si vero sine
  74     2,  5|   contendere furiosum est; cum pari anceps; cum inferiore iam sordidum. ~
  75     2,  7|           est. Nam cum ira delictum animae sit, non oportet peccantem
  76     2,  6|      iniuriam facere fas sit. Mutum animal est? Ipsum, si irasceris,
  77     2,  3|            vitiorum more sollicitat animos, sed abducit. Cetera vitia
  78     1,  2|            quatitur pectus, gemitus anxius, et paulo explanato sono
  79     2,  5|            est tempus. Dilatus dies aperiet veritatem. Non facile aures
  80     2,  5|           facile est credendum. Nec apertis quidem manifestisque coniectationibus
  81     2,  5|        oculos, et quotiens suspicio apparet in animo, credulitas obiurgetur.
  82     2,  6|         faciunt, non ipsam iviuriam appetere, sed aut dulcedine urbanitatis
  83     2,  4|             magnarum et supra vires appetitarum. Facile est enim levia aptare
  84     2,  4|  appetitarum. Facile est enim levia aptare cervicibus et in utramlibet
  85     2,  7|            fuerit puer, si tepidior aqua poturo porrigitur, si turbatus
  86     2,  5|         venit ad iram, quae numquam arcessenda est, sed etiam cum inrepserit
  87     2,  3|       tuetur errorem suum, nec vult argui, etiam si oculis manifesta
  88     2,  5|          tollenda suspicio. Numquam argumentatio deest, et coniecturae irritamenta
  89     2,  3|     graviter irasci iustae irae sit argumentum. Quod si quantum minatur,
  90     3, 10|           interim differet, et omni arte furori requiem dabit. Quod
  91     1,  2|           pulsataque pedibus humus, artus trepidi, et instabili fluctuatione
  92     2,  7|            omnia ista tam propitius aspicit sapiens quam medicus aegros
  93     3, 10|       auditor doloris et comes plus auctoritatis in consiliis habeat. Moras
  94     1,  2|                             Habitus audax, et minax vultus, tristis
  95     3, 10|       Primam ergo iram alterius non audebimus nostra ratione mulcere.
  96     2,  6|       poterunt. At in his quae ipse audiendo aut videndo cognoscis, naturam
  97     2,  5|          facit. Quamobrem saepe nec audiendum quidem est, atque ex animo
  98     2,  7|      aliquando simulanda. Si segnes audientium animi concitandi sint, aliquando
  99     2,  3|             proprio libito iudicat, audire non vult, nec patrocinio
 100     3, 10|    iracundiam simulabit, ut tamquam auditor doloris et comes plus auctoritatis
 101     2,  3|       retinetur, fit pertinacior et augescit, quasi hoc ipsum graviter
 102     2,  7|             quem talium rerum levis aura conturbat. Ubi enim et animum
 103     2,  5|       aperiet veritatem. Non facile aures criminantibus pateant. Sed
 104     2,  3|          non ira dominetur. Denique avaritiam, pessimum malum minimeque
 105 praef    |                 Praefatio.~Domno ac beatissimo, mihi desiderantissimo in
 106     3,  8|        Irascitur aliquis? Tu contra beneficiis provoca. Cadit statim simultas
 107     2,  5|           fallacia. Simplicitate et benigna rerum aestimatione opus
 108     2,  7|             insania dementius, quam bilem in homines collectam, in
 109     2,  6|    irasceris, imitaris. Postremo si bonus vir est qui iniuriam fecit,
 110 praef,  1|           sapientibus iram dixerunt brevem esse insaniam. Aeque enim
 111 praef,  1|          qualitatis eius effectibus brevi tibi aliqua libello digererem.
 112     3,  8|          contra beneficiis provoca. Cadit statim simultas ab alterutra
 113     2,  3|            minimeque flexibile, ira calcat. Quotiens siquidem iratus
 114     3,  9|     insanire videtur, si quis mulam calcibus petat, aut canem a quo morsus
 115     3,  8|             fervor relanguescat, et caligo quae premit mentem aliquantulum
 116     3,  9|           mulam calcibus petat, aut canem a quo morsus est lancinet? "
 117     2,  5|            ferae latratus minutorum canum securus exaudit. Satius
 118     3,  8|          Tota vincitur, si partibus capiatur; donec quod ex eius imperio
 119     2,  6|          Alius criminatione gratiam captat, et ut videatur loqui, fingit
 120     3,  9|          loco est quisquis consilio caret. Quid enim refert an alia
 121 praef,  1|         cetera tuae a me diligentia caritatis elicuit, ut de passibilitate
 122     3,  9|            quod fecerit, et ipse se castigabit. "Quid ergo," inquis, "impune
 123     3, 10|          non nisi decepta sanantur. Castigare autem irascentem, et ultro
 124     2,  7|    coercionem autem errantium irato castigatore non opus est. Nam cum ira
 125     2,  3|           uno saepe agmine curritur catervatim. ~4.
 126     2,  5|                  Contra primas ergo causas irae pugnandum est. Causa
 127     2,  3|      pericula dum inferre vult, non cavet; venitque in aliam potestatem,
 128     3,  8|        vincere iram non potest, vel celare meminerit. Si exitus illi
 129     3,  8|           pugnant. Quod si utrimque certaverit, ira concurritur. Ille est
 130     2,  6|             dirimat coherentes, aut certe ut suum apud te insimulet
 131     2,  4|        Facile est enim levia aptare cervicibus et in utramlibet partem
 132 praef    |            mihi desiderantissimo in Christo, Fratri Vittimero Episcopo
 133     1,  2|         digitorum, dentes strident, citatus gradus, pulsataque pedibus
 134     2,  3|           Da matri, noverca est. Da civi, hostis est. Da regi, tyrannus
 135     2,  3|       pecuniae spem suam tota simul civitas misit; nec honoris ambitio
 136     2,  7|          manibus servi neglegentius clavis elapsa, ‚ cum hoc non in
 137     3,  8|    commendationis adlatura sit fama clementiae, quam multos amicos venia
 138     2,  6|             alios adversus nos, sed coactos: alios et ignorantes: eos
 139     2,  3|              ne videatur sine causa coepisse. Et quod est iniquius, dum
 140     2,  3|              Honestior illi in male coeptis pertinacia quam correctio
 141     2,  7|             sentiat nisi gravem. Ad coercionem autem errantium irato castigatore
 142     3,  8|       Faciet etiam nos mitiores, si cogitemus quid nobis ille cui irascimur
 143     2,  6|           ipse audiendo aut videndo cognoscis, naturam voluntatemque discuties
 144     2,  6|       maligne, ut amicitias dirimat coherentes, aut certe ut suum apud
 145     2,  4|       correptis; ita aliud est iram cohibere ne insurgat, aliud compescere
 146     1,  2|      praeceps, rabida vocis eruptio colla distendit, inquietae manus,
 147     2,  7|    dementius, quam bilem in homines collectam, in rebus effundere? Aeger
 148     1,  2|             praecordiis sanguis, et colore verso torva ex pulcherrimis
 149     3, 10|          tamquam auditor doloris et comes plus auctoritatis in consiliis
 150     3,  8|             occurrat, quantum nobis commendationis adlatura sit fama clementiae,
 151     3,  8|           aliquid et ipsi aliquando commisimus? Num sic erravimus? Expeditne
 152     3, 10|          rigentem magis vim incitat commovenda. Sapiens furenti amico omnia
 153     3,  9|        simus. Iniquus est autem qui commune vitium singulis obicit.
 154     3,  8|       gloriosius quam iram amicitia commutare. Irascitur aliquis? Tu contra
 155     2,  4|         cohibere ne insurgat, aliud compescere iam erectam. Sicut enim
 156     1,  2|        micant oculi, tremunt labra, comprimuntur dentes, crebro et vehementius
 157     1,  2|         inquietae manus, saepiusque compulsi coactus digitorum, dentes
 158     2,  7|             segnes audientium animi concitandi sint, aliquando incutiendus
 159     2,  3|            Quamvis enim vanae illam concitaverint res, perseverare vult, ne
 160     1,  2|        instabili fluctuatione totum concitum corpus, magnas ex se proferens
 161     3,  8|            utrimque certaverit, ira concurritur. Ille est fortior, qui prior
 162     3,  8|             in imo pectoris recessu condatur, feraturque, non ferat.
 163     3,  9|          Respiciendum est deinde ad condicionem rerum humanarum, ut omnium
 164     2,  5|        apertis quidem manifestisque coniectationibus statim est accedendum, quia
 165     2,  5|      Numquam argumentatio deest, et coniecturae irritamenta fallacia. Simplicitate
 166 praef,  1|           simul positi dudum mutuae conlationis adloquio frueremur, illud
 167     2,  6|           obessent, sed quia aliter consequi quae volebant non poterunt.
 168     2,  4|            in corporum cura alia de conservanda sanitate, alia de restituenda
 169     3,  9|        spatium peccanti, quo possit considerare quod fecerit, et ipse se
 170 praef,  1|            vanis agitata causis, ad considerationem iustitiae inhabilis, et
 171     3, 10|          comes plus auctoritatis in consiliis habeat. Moras nectet, et
 172 praef,  1|          affectuum immemor, rationi consiliisque praeclusa, dum vanis agitata
 173     3,  9|             Eodem loco est quisquis consilio caret. Quid enim refert
 174     3,  9|          muta defendit. Eo nos loco constituamus, quo ille est cui irascimur.
 175     2,  4|    propinqua sideribus nec in nubem constringitur nec in turbinem vertitur,
 176     2,  5|    obiurgetur. Haec enim obiurgatio consuetudinem non facile credendi efficiet.
 177     3,  8|   moderatiores respectus nostri, si consulamus nos. Num tale aliquid et
 178     3,  9|         Aequiore ergo animo fert se contemni, cuicumque venit in mentem
 179     2,  3|           Si vero sine viribus est, contemptui est magis exposita, derisumque
 180     2,  5|             inferior. Cum superiore contendere furiosum est; cum pari anceps;
 181     2,  4|         infra se premens quibus ira contrahitur, modestus ac venerabilis
 182     2,  7|       elapsa, ‚ cum hoc non in tuam contumeliam fecit, nec sic ut te offenderet
 183     2,  7|             talium rerum levis aura conturbat. Ubi enim et animum simul
 184     2,  4|          ira peccemus. Nam sicut in corporum cura alia de conservanda
 185     2,  3|             coeptis pertinacia quam correctio aestimatur. Quamvis enim
 186     2,  4|              alia de medendis morbo correptis; ita aliud est iram cohibere
 187     2,  7|           oportet peccantem peccato corrigere. Quod si tantum irascatur
 188     2,  3|       Cetera vitia singulos quosque corripiunt, ira autem interdum multos
 189     2,  7|          simul et corpus voluptates corruperint, nihil est tolerabile, non
 190     1,  2|         labra, comprimuntur dentes, crebro et vehementius acto suspirio
 191     2,  5|            consuetudinem non facile credendi efficiet. Si non vis in
 192     2,  5|        iniuriae, cui non facile est credendum. Nec apertis quidem manifestisque
 193     2,  6|          narrantur, cito non debent credi, quia alii mentiuntur, ut
 194     2,  5|             te passum et se fecisse crediderint. Adeo ergo iniuriam saepe
 195     2,  5|          quae inviti audimus facile credimus et irascimur. Multi enim
 196     3, 10|           ne magnitudo animi tui et creditum apud plerosque decidat robur."
 197     2,  5|         veritatem. Non facile aures criminantibus pateant. Sed hoc humanae
 198     2,  6|            ipsi decepti sunt. Alius criminatione gratiam captat, et ut videatur
 199     3,  9|             animo fert se contemni, cuicumque venit in mentem nullam esse
 200     2,  3|            honoris ambitio gregatim cunctos, sed viritim singulos, occupat.
 201     2,  3|          universus simul fornicandi cupiditate succensus est; nec in lucrum
 202     3,  8|             magna hoc molestia fit. Cupit enim exilire ira et incendere
 203     2,  4|     peccemus. Nam sicut in corporum cura alia de conservanda sanitate,
 204     2,  7|   neglectius posita, si musca parum curiose fugata, si manibus servi
 205     2,  5|            iram incidere, ne fueris curiosus. Qui inquirit quid de se
 206     2,  3|            in iram uno saepe agmine curritur catervatim. ~4.
 207     3, 10|           Surda est enim, et amens. Dabimus illi spatium; nam remedia
 208     3,  8|            referiendo et occasionem dabis saepius feriendi et excusationem;
 209     3,  8|       Expeditne nobis in aliis illa damnare quae effugere ipsi nequivimus?
 210     2,  6|             licentiam sibi in alios dari velit, in se nolit. Qui
 211     2,  6|            quae narrantur, cito non debent credi, quia alii mentiuntur,
 212     2,  6|            Inimicus est? Fecit quod debuit. Pater est? Cogita quia
 213     3, 10|         ferat. Nam quaedam non nisi decepta sanantur. Castigare autem
 214     2,  6|            existimant, quia et ipsi decepti sunt. Alius criminatione
 215     2,  6|              voluerit an inciderit; deceptus sit an coactus. Puerum excuset
 216     1,  2|         minus quam irasci prudentem decet. ~
 217     3, 10|             creditum apud plerosque decidat robur." Ita enim abscondet
 218     2,  6|            quia alii mentiuntur, ut decipiant; alii mentiri non existimant,
 219     2,  5|      suspicio. Numquam argumentatio deest, et coniecturae irritamenta
 220     2,  5|            in ea perpetratione alia defendenda sunt, alia donanda, alia
 221     3,  9|              quod omni peccato muta defendit. Eo nos loco constituamus,
 222     1,  2|           detestabile sit vitium an deforme. Qualem putas intus esse
 223          | deinde
 224     2,  7|           non opus est. Nam cum ira delictum animae sit, non oportet
 225     3,  9|     sapientissimi quique viri multa delinquunt. Quod si etiam prudentissimi
 226     2,  7|        sentiunt. Ecquid hac insania dementius, quam bilem in homines collectam,
 227     2,  5|          multi leves iniurias in se demisere, dum vindicant. Potius est
 228     3,  9|           qua non incurrat iniuria. Demus spatium peccanti, quo possit
 229          | Denique
 230     1,  2|             minas, ‚ horribilis ira depravat se atque intumescit, ita
 231     3,  9|             sumus. Quidquid in alio deprehenditur, id unusquisque in sinu
 232     2,  5|            sunt, alia donanda, alia deridenda, atque ita his modis praevenienda
 233     2,  3|      contemptui est magis exposita, derisumque non effugit. Sed periculosius
 234     2,  3|       ratione, ira autem a sanitate desciscit, nam nec repulsa in taedium
 235     3,  8|         simultas ab alterutra parte deserta; nisi paria non pugnant.
 236 praef    |           Domno ac beatissimo, mihi desiderantissimo in Christo, Fratri Vittimero
 237     2,  4|           non irasci; secundum cito desinere; tertium alienae quoque
 238     3,  8|           iudicet. Si expectaveris, desinet; nec universam illam tentaveris
 239     2,  5|          refutanda. Magni animi est despicere iniurias. Nam multi leves
 240     2,  3|     periculosius est timeri, tutius despici. Omnes alias passiones ira
 241     1,  2|          ita ut nescias utrum magis detestabile sit vitium an deforme. Qualem
 242     2,  6|         apud te insimulet inimicum. Dicitur aliquis de te male locutus?
 243     3,  8|                                Haec dicta sunt, ne veniat quis in
 244     2,  5|          sermones, etiam si secreto dicti sunt, eruit, ipse se inquietat.
 245     2,  5|             Qui inquirit quid de se dictum sit, et malignos sermones,
 246     2,  5|          semper est tempus. Dilatus dies aperiet veritatem. Non facile
 247     2,  5|          falsa veri speciem ferunt. Differendum semper est tempus. Dilatus
 248     3, 10|         quaerat, praesentem interim differet, et omni arte furori requiem
 249     2,  4|             spem eius fallit, alius differt, alius intercipit, atque
 250 praef,  1|           brevi tibi aliqua libello digererem. Parui protinus libens,
 251     1,  2|         saepiusque compulsi coactus digitorum, dentes strident, citatus
 252     3,  8|             illi remedium est morae dilatio. Hoc primum petatur, non
 253     2,  5|      Differendum semper est tempus. Dilatus dies aperiet veritatem.
 254 praef,  1|        illud inter cetera tuae a me diligentia caritatis elicuit, ut de
 255     2,  6|            et maligne, ut amicitias dirimat coherentes, aut certe ut
 256     2,  4|          autem qui in negotia multa discurrit et varia tentat, in multis
 257     2,  6|    cognoscis, naturam voluntatemque discuties facientis, peccantisque
 258 praef,  1|            non eveniat, de lenienda disserui. Quidam ex sapientibus iram
 259     3,  9|           enim refert an alia mutis dissimilia habeat, si hoc simile habet,
 260     2,  5|        exaudit. Satius siquidem est dissimulare iniuriam quam ulcisci. Potentiorum
 261     1,  2|          rabida vocis eruptio colla distendit, inquietae manus, saepiusque
 262 praef,  1|          Quidam ex sapientibus iram dixerunt brevem esse insaniam. Aeque
 263     3, 10|      Indignor nimis, et non invenio dolendi modum, sed expectandum est
 264     3, 10|       medicus ferramentum, ut aeger dolorem, dum non sperat, ferat.
 265     3, 10|       simulabit, ut tamquam auditor doloris et comes plus auctoritatis
 266     2,  6|         peccet; extraneum libertas; domesticum familiaritas. Si primum
 267     2,  3|       ambitio animi in quam non ira dominetur. Denique avaritiam, pessimum
 268 praef    |                          Praefatio.~Domno ac beatissimo, mihi desiderantissimo
 269     2,  5|          alia defendenda sunt, alia donanda, alia deridenda, atque ita
 270          | donec
 271 praef,  1|                    Dum simul positi dudum mutuae conlationis adloquio
 272     2,  6|          iviuriam appetere, sed aut dulcedine urbanitatis prolapsos, aut
 273     2,  7|           tolerabile, non quia illa dura, sed quia qui patitur mollis
 274     2,  7|     intemperans et impatiens luxus. Dure ergo tractandus est animus,
 275          | eam
 276     2,  7|            meruerunt, nec sentiunt. Ecquid hac insania dementius, quam
 277     2,  5|   consuetudinem non facile credendi efficiet. Si non vis in iram incidere,
 278     3,  8|             aliis illa damnare quae effugere ipsi nequivimus? Faciet
 279     2,  3|            exposita, derisumque non effugit. Sed periculosius est timeri,
 280     2,  7|         homines collectam, in rebus effundere? Aeger et infelicis valetudinis
 281     2,  7|           servi neglegentius clavis elapsa, ‚ cum hoc non in tuam contumeliam
 282 praef,  1|             me diligentia caritatis elicuit, ut de passibilitate irae
 283     3,  8|             paululum illi extra nos eminere licuerit, supra nos est,
 284     2,  5|            quam ignovisse iniuriam. Enimvero ille magnus est et nobilis,
 285          | Eo
 286          | eos
 287 praef    |           Christo, Fratri Vittimero Episcopo Martinus Episcopus.~1.
 288 praef    |         Vittimero Episcopo Martinus Episcopus.~1.
 289          | erat
 290     2,  4|      insurgat, aliud compescere iam erectam. Sicut enim pars superior
 291     2,  3|      relinquit locum. Iudicium suum eripi sibi, etiam si pravum sit,
 292     2,  7|         gravem. Ad coercionem autem errantium irato castigatore non opus
 293     3,  8|       aliquando commisimus? Num sic erravimus? Expeditne nobis in aliis
 294     3,  9|   prudentissimi viri peccant, cuius error causam non habet ignoscendi?
 295     2,  3|           non sinit. Amat et tuetur errorem suum, nec vult argui, etiam
 296     2,  5|        etiam si secreto dicti sunt, eruit, ipse se inquietat. Dum
 297     1,  2|          est praeceps, rabida vocis eruptio colla distendit, inquietae
 298          | es
 299          | etsi
 300          | eum
 301 praef,  1|      fugienda ira, saltem si id non eveniat, de lenienda disserui. Quidam
 302     2,  7|          minimis sordidisque animus exacerbatur in rebus. Si parum agilis
 303     1,  2|           est, tanto et manifestius exardescit. Nihil ergo minus quam irasci
 304     2,  5|             minutorum canum securus exaudit. Satius siquidem est dissimulare
 305     3,  8|           dabis saepius feriendi et excusationem; postremo cum volueris reverti,
 306     2,  6|     deceptus sit an coactus. Puerum excuset aetas, quia nescit an peccet;
 307     2,  7|         quantum scelerum indignitas exigit, non irascendum illi, sed
 308     3,  8|            molestia fit. Cupit enim exilire ira et incendere oculos
 309     2,  6|         decipiant; alii mentiri non existimant, quia et ipsi decepti sunt.
 310     2,  6|            aliquod quod se offendat existimat, minime cum acciderit, irascetur. ~
 311     2,  4|              atque ita omnium rerum existit impatiens, et ex levissimis
 312     1,  2|           ira se prodit et in facie exit, quantoque maior est, tanto
 313     3,  8|            vel celare meminerit. Si exitus illi non datur, signa eius
 314     3, 10|          invenio dolendi modum, sed expectandum est tempus: dabit poenas.
 315     3,  8|        ignoscat, sed ut iudicet. Si expectaveris, desinet; nec universam
 316     2,  5|       expedit, ut nec fateri quidem expediat. Abstinendum itaque ab ira
 317     2,  5|        iniuriam saepe vindicare non expedit, ut nec fateri quidem expediat.
 318     3,  8|      commisimus? Num sic erravimus? Expeditne nobis in aliis illa damnare
 319     1,  2|            gemitus anxius, et paulo explanato sono sermo est praeceps,
 320     2,  3|           est, contemptui est magis exposita, derisumque non effugit.
 321     3,  8|        lentior, et ita paulatim cum exterioribus interiora formantur. Sicque
 322     2,  6|              quia nescit an peccet; extraneum libertas; domesticum familiaritas.
 323     1,  2|      refugiunt; ira se prodit et in facie exit, quantoque maior est,
 324     1,  2|          frons, et torvus intuitus, faciei aut pallor aut rubor, aestuat
 325     3,  8|             ira et incendere oculos faciemque mutare, et si paululum illi
 326     2,  5|         hilari vultu ferendae sunt. Facient iterum, si te passum et
 327     2,  6|             voluntatemque discuties facientis, peccantisque animum perpensabis:
 328     3,  8|           effugere ipsi nequivimus? Faciet etiam nos mitiores, si cogitemus
 329     2,  5|             coniecturae irritamenta fallacia. Simplicitate et benigna
 330     2,  4|           querelis. Alius spem eius fallit, alius differt, alius intercipit,
 331     3,  8|         commendationis adlatura sit fama clementiae, quam multos
 332     2,  6|      extraneum libertas; domesticum familiaritas. Si primum offendit, cogita
 333          | fas
 334     2,  5|       vindicare non expedit, ut nec fateri quidem expediat. Abstinendum
 335     2,  6|          urbanitatis prolapsos, aut fecerunt aliquid, non ut nobis obessent,
 336     2,  5|          iterum, si te passum et se fecisse crediderint. Adeo ergo iniuriam
 337     2,  6|        quamdiu placuerit. Si saepe, fer quod saepe tulisti. Iussus
 338     2,  5|            nobilis, qui more magnae ferae latratus minutorum canum
 339     3,  8|          pectoris recessu condatur, feraturque, non ferat. In contrarium
 340     2,  5|              sed etiam hilari vultu ferendae sunt. Facient iterum, si
 341     3,  8|            occasionem dabis saepius feriendi et excusationem; postremo
 342     3, 10|           enim abscondet et medicus ferramentum, ut aeger dolorem, dum non
 343     3,  9|       admittat. Aequiore ergo animo fert se contemni, cuicumque venit
 344     2,  5|         interdum falsa veri speciem ferunt. Differendum semper est
 345     3,  8|             est ergo ut primus eius fervor relanguescat, et caligo
 346     2,  3|             patri, inimicus est. Da filio, parricida est. Da matri,
 347     2,  6|       captat, et ut videatur loqui, fingit iniuriam. Est etiam aliquis
 348     1,  2|           ex pulcherrimis foedavit, flagrant et micant oculi, tremunt
 349     3,  8|          contrarium ergo omnia eius flectantur indicia, vultus remittatur,
 350     2,  3|            pessimum malum minimeque flexibile, ira calcat. Quotiens siquidem
 351     1,  2|         artus trepidi, et instabili fluctuatione totum concitum corpus, magnas
 352     2,  3|      inliciunt, ira vero, ut solent flumina procellaeque, praecipitat,
 353     1,  2|       animum, cuius extra imago tam foeda est? Cetera vitia absconduntur
 354     1,  2|         verso torva ex pulcherrimis foedavit, flagrant et micant oculi,
 355     2,  7|         valde in haec illiberale et foedum, cum minimis sordidisque
 356     3,  8|          cum exterioribus interiora formantur. Sicque fit ut etsi aliquis
 357     2,  3|             populus universus simul fornicandi cupiditate succensus est;
 358     3,  8|           ira concurritur. Ille est fortior, qui prior retulit pedem.
 359 praef,  1|        superque id quod oppresserit frangitur. ~
 360 praef    |        desiderantissimo in Christo, Fratri Vittimero Episcopo Martinus
 361     2,  7|             insaniendum est. Furta, fraudes, infitiationes, et si quae
 362     1,  2|            et minax vultus, tristis frons, et torvus intuitus, faciei
 363 praef,  1|         mutuae conlationis adloquio frueremur, illud inter cetera tuae
 364     2,  3|            sive valet superba, sive frustratur insana. Alia vitia a ratione,
 365     2,  5|            vis in iram incidere, ne fueris curiosus. Qui inquirit quid
 366     2,  7|           in rebus. Si parum agilis fuerit puer, si tepidior aqua poturo
 367     2,  7|              si musca parum curiose fugata, si manibus servi neglegentius
 368 praef,  1|        paucisque haec tuo studio de fugienda ira, saltem si id non eveniat,
 369     2,  4|              inferiora vero saepius fulminantur; eodem modo sublimis animus
 370     3, 10|         incitat commovenda. Sapiens furenti amico omnia ultionis instrumenta
 371     2,  5|            Cum superiore contendere furiosum est; cum pari anceps; cum
 372     3, 10|      interim differet, et omni arte furori requiem dabit. Quod si tu
 373     2,  7|          illi, sed insaniendum est. Furta, fraudes, infitiationes,
 374     2,  6|           se nolit. Qui ergo semper futurum aliquod quod se offendat
 375     1,  2|           suspirio quatitur pectus, gemitus anxius, et paulo explanato
 376     3,  8|         venia fecerit utiles. Nihil gloriosius quam iram amicitia commutare.
 377     1,  2|            dentes strident, citatus gradus, pulsataque pedibus humus,
 378     3,  8|             remittatur, vox lenior, gradusque sit lentior, et ita paulatim
 379     2,  6|            sunt. Alius criminatione gratiam captat, et ut videatur loqui,
 380     2,  7|           ut ictum non sentiat nisi gravem. Ad coercionem autem errantium
 381     3,  8|            tentaveris tollere, quia graves habet impetus primos. Tota
 382     2,  3|           augescit, quasi hoc ipsum graviter irasci iustae irae sit argumentum.
 383     3,  9|            non erit; quia non magis gravius adficitur quam qui ad supplicium
 384     2,  3|          misit; nec honoris ambitio gregatim cunctos, sed viritim singulos,
 385 |                               I. De habitu irae.~2.
 386     1,  2|                                     Habitus audax, et minax vultus,
 387          | hac
 388     2,  5|         tantum patientia, sed etiam hilari vultu ferendae sunt. Facient
 389     2,  7|            dementius, quam bilem in homines collectam, in rebus effundere?
 390 praef,  1|          est impotens, obliviscitur honestatem, affectuum immemor, rationi
 391     2,  3|        manifesta veritas ingeratur. Honestior illi in male coeptis pertinacia
 392     2,  3|            simul civitas misit; nec honoris ambitio gregatim cunctos,
 393     1,  2|            ex se proferens minas, ‚ horribilis ira depravat se atque intumescit,
 394     2,  3|        matri, noverca est. Da civi, hostis est. Da regi, tyrannus est.
 395     2,  5|      criminantibus pateant. Sed hoc humanae naturae vitium suspectum
 396     3,  9|         deinde ad condicionem rerum humanarum, ut omnium accidentium aequi
 397     1,  2|          gradus, pulsataque pedibus humus, artus trepidi, et instabili
 398          | I
 399     2,  7|           tractandus est animus, ut ictum non sentiat nisi gravem.
 400     2,  6|          nos, sed coactos: alios et ignorantes: eos autem qui volentes
 401     3,  8|          Hoc primum petatur, non ut ignoscat, sed ut iudicet. Si expectaveris,
 402     3,  9|        cuius error causam non habet ignoscendi? Nemo est tam timidus offensarum
 403     2,  5|       Potius est non agnovisse quam ignovisse iniuriam. Enimvero ille
 404 |                                     II. De effectibus irae.~3.
 405 |                                     III. Quomodo leniatur ira.~8.
 406     3,  9|          timidus offensarum qui non illas dum vitat admittat. Aequiore
 407     2,  7|            Quin illud valde in haec illiberale et foedum, cum minimis sordidisque
 408          | illius
 409          | illum
 410     1,  2|            esse animum, cuius extra imago tam foeda est? Cetera vitia
 411     1,  2|        pallor aut rubor, aestuat ab imis praecordiis sanguis, et
 412     2,  6|             credere; si malus, noli imitari. Prudentiori cede, stulto
 413     2,  6|           est? Ipsum, si irasceris, imitaris. Postremo si bonus vir est
 414 praef,  1|  obliviscitur honestatem, affectuum immemor, rationi consiliisque praeclusa,
 415     3,  8|      licuerit, supra nos est, ut in imo pectoris recessu condatur,
 416     2,  5|            Multi enim suspicionibus impelluntur, et ex vultu risuque alieno
 417     3,  8|        capiatur; donec quod ex eius imperio erat agendum, ipsi potius
 418     3,  8|          tollere, quia graves habet impetus primos. Tota vincitur, si
 419 praef,  1|        insaniam. Aeque enim sui est impotens, obliviscitur honestatem,
 420     3,  9|              Omnes inconsulti atque improvidi sumus, omnes incerti, queruli,
 421     3,  9|   castigabit. "Quid ergo," inquis, "impune ille erit?" Puta velle te,
 422     3,  8|           Cupit enim exilire ira et incendere oculos faciemque mutare,
 423     3,  9|        atque improvidi sumus, omnes incerti, queruli, ambitiosi. Quid
 424     2,  4|          mederi. Primum est ergo ne incidamus in iram. Quod si acciderit,
 425     2,  5|        efficiet. Si non vis in iram incidere, ne fueris curiosus. Qui
 426     2,  6|            perpensabis: voluerit an inciderit; deceptus sit an coactus.
 427     2,  4|             varia tentat, in multis incidit querelis. Alius spem eius
 428     2,  3|          paulatim procedit, sed dum incipit tota est, nec aliorum vitiorum
 429     3, 10|        irascentem, et ultro irasci, incitare est. Itaque vario modo ira
 430     3, 10|        inungere, rigentem magis vim incitat commovenda. Sapiens furenti
 431     3,  9|       vitium singulis obicit. Omnes inconsulti atque improvidi sumus, omnes
 432     3,  9|         tantam potentiam in qua non incurrat iniuria. Demus spatium peccanti,
 433     2,  5|        oportet, nisi quod manifeste incurrit in oculos, et quotiens suspicio
 434     2,  7|          concitandi sint, aliquando incutiendus est his metus, apud quos
 435     3, 10|          cui vix resistis aut metum incuties. Alteri dices, "Indignor
 436     3,  8|          ergo omnia eius flectantur indicia, vultus remittatur, vox
 437     2,  7|            sapiens quantum scelerum indignitas exigit, non irascendum illi,
 438     3, 10|            incuties. Alteri dices, "Indignor nimis, et non invenio dolendi
 439     2,  7|           rebus effundere? Aeger et infelicis valetudinis animus est,
 440     2,  5|            lacessit, sive par, sive inferior. Cum superiore contendere
 441     2,  4|           nec in turbinem vertitur, inferiora vero saepius fulminantur;
 442     2,  5|           est; cum pari anceps; cum inferiore iam sordidum. ~6.
 443     2,  3|          prona est, et pericula dum inferre vult, non cavet; venitque
 444     3, 10|        medicorum, non in accessibus infirmitatum, sed in remissionibus prosunt.
 445     2,  7|    insaniendum est. Furta, fraudes, infitiationes, et si quae sunt alia, omnia
 446          | infra
 447     2,  3|            oculis manifesta veritas ingeratur. Honestior illi in male
 448 praef,  1|           considerationem iustitiae inhabilis, et ruinae fit simul, superque
 449     3, 10|         iracundia tua voluptati sit inimicis." Alteri: "Vide ne magnitudo
 450     2,  6|           ut suum apud te insimulet inimicum. Dicitur aliquis de te male
 451     3,  9|             nam facit nos iracundos iniqua nostra aestimatio, quia
 452     2,  3|         causa coepisse. Et quod est iniquius, dum retinetur, fit pertinacior
 453     3,  9|    accidentium aequi iudices simus. Iniquus est autem qui commune vitium
 454     3,  9|                       Qui irascitur iniurianti se, vitium vitio opponit.
 455     2,  3|           sed abducit. Cetera vitia inliciunt, ira vero, ut solent flumina
 456     1,  2|            eruptio colla distendit, inquietae manus, saepiusque compulsi
 457     2,  5|          dicti sunt, eruit, ipse se inquietat. Dum enim prepetrantur,
 458     2,  5|             ne fueris curiosus. Qui inquirit quid de se dictum sit, et
 459     2,  5|       arcessenda est, sed etiam cum inrepserit refutanda. Magni animi est
 460     2,  3|            superba, sive frustratur insana. Alia vitia a ratione, ira
 461     2,  7|            nec sentiunt. Ecquid hac insania dementius, quam bilem in
 462 praef,  1|           iram dixerunt brevem esse insaniam. Aeque enim sui est impotens,
 463     2,  7|            non irascendum illi, sed insaniendum est. Furta, fraudes, infitiationes,
 464     3,  9|           vitio opponit. Numque non insanire videtur, si quis mulam calcibus
 465     2,  3|     Quotiens magna aestimata pretio insignia proicit? Irae violentia
 466     2,  6|           aut certe ut suum apud te insimulet inimicum. Dicitur aliquis
 467     1,  2|            humus, artus trepidi, et instabili fluctuatione totum concitum
 468     3, 10|        furenti amico omnia ultionis instrumenta occultius removebit, ipseque
 469     2,  4|          aliud est iram cohibere ne insurgat, aliud compescere iam erectam.
 470     3,  8|           ut etsi aliquis iram tuam intellegat, tamen sentiat nemo. Faciunt
 471     2,  7|         magis iracundiam alit, quam intemperans et impatiens luxus. Dure
 472     2,  4|        fallit, alius differt, alius intercipit, atque ita omnium rerum
 473     3, 10|          poenam quaerat, praesentem interim differet, et omni arte furori
 474     3,  8|           paulatim cum exterioribus interiora formantur. Sicque fit ut
 475     2,  5|         vultu risuque alieno peiora interpretati innocentibus irascuntur.
 476     2,  6|       stulto remitte. Regis quisque intra se animum habet, ut licentiam
 477     1,  2|            tristis frons, et torvus intuitus, faciei aut pallor aut rubor,
 478     1,  2|    horribilis ira depravat se atque intumescit, ita ut nescias utrum magis
 479     1,  2|            an deforme. Qualem putas intus esse animum, cuius extra
 480     3, 10|         tumentes oculos quis tentet inungere, rigentem magis vim incitat
 481     2,  3|             interdum multos publice invadit. Nam numquam populus universus
 482     3,  9|             unusquisque in sinu suo inveniet. Mali vivimus inter malos. ~
 483     3, 10|              Indignor nimis, et non invenio dolendi modum, sed expectandum
 484     2,  3|         terribilis est, amplius est invisa. Si vero sine viribus est,
 485     2,  5|             sit nobis, quod ea quae inviti audimus facile credimus
 486     2,  5|            si scierit, in ludum eas iocumque convertit. Nam si quereletur,
 487          | ipsam
 488     3, 10|    instrumenta occultius removebit, ipseque iracundiam simulabit, ut
 489     3,  9|           adfingamus, nam facit nos iracundos iniqua nostra aestimatio,
 490     2,  7|           corrigere. Quod si tantum irascatur sapiens quantum scelerum
 491     2,  7|     scelerum indignitas exigit, non irascendum illi, sed insaniendum est.
 492     3, 10|           sanantur. Castigare autem irascentem, et ultro irasci, incitare
 493     2,  6|         Mutum animal est? Ipsum, si irasceris, imitaris. Postremo si bonus
 494     2,  6|    existimat, minime cum acciderit, irascetur. ~7.
 495     2,  5|           interpretati innocentibus irascuntur. Plurimum mali credulitas
 496     2,  7|          coercionem autem errantium irato castigatore non opus est.
 497     2,  4|         impatiens, et ex levissimis iratur causis, nunc personae, nunc
 498     2,  3|           calcat. Quotiens siquidem iratus animus opes suas adactus
 499     2,  5|  argumentatio deest, et coniecturae irritamenta fallacia. Simplicitate et
 500          | istud