grassetto = Testo principale
     Parte,  Capitolo                                   grigio = Testo di commento

2504   1,   23|                consuevi apud familiares prolixius quadam geometrica ratione
2505 pro      |                                         PROLOGUS. AD JOHANNEM FRANCISCUM
2506   2,   32|              expectamus eam quae maxime prominens et datis corporibus persimilis
2507   2,   31|                  quandoquidem rem ipsam prominentem et rotundam in istac planitie
2508   2,   35|           grandes, alias minimas, illuc prominentes, istuc intus nimium retrusas
2509   3,   58|             prominentias non cognoscat. Prominentiae vero facilius reperiuntur
2510   3,   58|                rem pingere, cuius omnes prominentias non cognoscat. Prominentiae
2511   2,   42|            perscrutanda sunt, semperque promptiora imitanda, eaque potissimum
2512   3,   59|               fit ut Asclepiodoro longe promptiores artifices reddamur, quem
2513   3,   63|               hoc munus alacri animo ac prompto suscipiant, in quo et ipsi
2514   2,   44|          hactenus retuli, usque adeo in promptu sunt ut superflua videri
2515   3,   59|              redditur ad rem peragendam promptum, accinctum expeditumque
2516   2,   48|              huic nymphae virides, illi propinquae candidos, proximae huic
2517   1,    7|                 metu conterritas solere propinquarum rerum colores suscipere
2518   1,    6|               superficiebus ut quo illi propinquior sit visentis oculus eo minorem,
2519   1,    6|                crassitudinem quae inter propinquius et remotius, seu caeteras
2520   2,   31|           frontem, in proximo nasum, in propinquo genas, in inferiori mentum,
2521   3,   58|               pictam rem tibi imitandam proponas, nam ex pictis rebus solum
2522   3,   59|                 sculpturae, semper tibi proponendum est elegans et singulare
2523   1,   14|     Intelligendum est quid sit hoc loco proportionale pictori. Dicimus proportionales
2524   1,   14|               illi suo maiori triangulo proportionalem. Etenim quae inter se proportionalia
2525   1,   14|    proportionalem. Etenim quae inter se proportionalia sunt, in his omnes partes
2526   1,   15|               tum et altera istarum non proportionalium visa quantitas aut pluros
2527   1,   12|             superficierum discrimina et proportiones notarit, quod paucissimi
2528   1,   14|              nostra orario, latius hanc propositionem explicabimus. Intelligendum
2529   3,   56|            quidem, nam pictoribus nullo proposito exemplari quod imitentur,
2530   1,   12|               superficies, ut docuimus, propria pyramide suis coloribus
2531   3,   60|              non aequa facultas affuit. Proprias enim dotes natura singulis
2532   2,   32|          superficiebus intuemur ut suis propriis luminibus et umbris insignes
2533   2,   48|              ingenio, pro instituto rem prosequamur. Velim genera colorum et
2534   2,   29|                omni opera et diligentia prosequantur ipsam perfectam pingendi
2535   3,   61|            agendi, quam neque taedium a prosequendo deterreat, neque cupiditas
2536   2,   46|                 parsimonia additamentis prosequere quoad quid satis sit assequutum
2537   1,   20|              iacentis lineae divisiones prosequor. Sed in successivis quantitatibus
2538   1,    7|              occupentur, eo quantitatem prospectam grandiorem existimari; quo
2539   2,   30|                 dignoscimus ut plurimae prospecti corporis superficies inter
2540   2,   32|              persectam imaginentur, ubi prospectum terminum in pictura statuant.
2541   1,   22|            imprimis volui intelligi, id prospexi ut clara esset nostra oratio
2542   1,   18|           pulcherrime omnium antiquorum prospexisse Timanthes mihi videri solet,
2543   1,   13|                est. Superficierum aliae prostratae iacent ut pavimenta aedificiorum
2544   1,   18|            homini notissimus, fortassis Protagoras, hominem inquiens modum
2545   2,   43|              spectavi, si quam in altum protendamus manum, eum motum caeteras
2546   2,   43|          alteram lancem aliquod membrum protendit quod ponderi correspondeat.
2547   1,    6|           punctis quantitatis ad oculum protenduntur. Ac illud quidem certissimum
2548   1,    2|               punctum directe in longum protensum. Flexa ea est quae a puncto
2549   2,   31|                 exerceri solitum ac cum Protogene certasse referunt. Nam est
2550   3,   61|           efficiunt quam absolutum sit. Protogenem soliti erant vituperare
2551   2,   27|            incensam a Demetrio rege, ne Protogenis tabula periret, referunt.
2552   1,    7|              omnes lineae rectae sursum protractae ad unicam cuspidem conterminent.
2553   1,   19|                 Posito puncto centrico, protraho lineas rectas a puncto ipso
2554          | prout
2555   2,   37|         caeteris non correspondens. Tum providendum est ut omnia membra suum
2556   2,   40|               equi, pecudes, aedificia, provinciaeque; omnemque copiam laudabo
2557   2,   28|                  cumque inter primas ex provinciis praedas signa et tabulas
2558   2,   31|            eadem e conspectu persistat. Proxima utilitas est quod fimbriarum
2559   2,   48|               illi propinquae candidos, proximae huic purpureos, alteri croceos
2560   2,   47|         lepidiora opera et ad veritatem proximiora essent. Neque facile dici
2561   1,   19|            iacens quadranguli linea est proximiori transversae et aequedistanti
2562   2,   33|              pateant; ac primo semper a proximioribus superficiebus incipio, maxime
2563   2,   31|                in parallelo frontem, in proximo nasum, in propinquo genas,
2564   3,   56|                 id in pictura referret. Prudenter is quidem, nam pictoribus
2565   3,   56|                Lucinae apud Crotoniates publice dicaret, non suo confisus
2566   2,   27|            negabit omnibus in rebus cum publicis tum privatis, profanis religiosisque
2567   3,   61|                 dividere iuvabit, ut in publico opere cuncta, veluti ex
2568   3,   53|           Poenitentia, proxime sequente pudica et verecunda Veritate. Quae
2569   2,   40|              partim nudi assistant. Sed pudori semper et verecundiae inserviamus.
2570   2,   40|              senes, viri, adolescentes, pueri, matronae, virgines, infantes,
2571   3,   55|                 videmus ut eadem membra pueris nobis rotunda et, ut ita
2572   2,   38|             viderentur, in altero tamen pugilem naturam, in altero agilitatem
2573   3,   60|            demonstranda quam in hominum pulchritudine elaborabat. Euphranori dignitatem
2574   3,   53|             Insidiae et Fraus. Post has pulla et sordidissima veste operta
2575   2,   45|            inundabunt. Sed in hac venti pulsione illud caveatur ne ulli pannorum
2576   2,   46|                 pro luminum umbrarumque pulsu fieri edocuimus; albumque
2577   2,   34|               percidere, quoad numerosa punctorum consignatione fimbria circuli
2578   1,    4|             persimilis erit superficies purissimae aquae. Sphaerica superficies
2579   2,   49|                 auro solido vel admodum purissimo fuerint. Nam et gemmarum
2580   1,    1|               Peto igitur nostra non ut puro a mathematico sed veluti
2581   1,    9|                aliae plenam et incensam purpuram, aliae genas virgineas,
2582   2,   48|                 candidos, proximae huic purpureos, alteri croceos amictus
2583   1,   18|             commensuratione grandia aut pusilla videri. Hanc sane vim comparationis
2584   3,   57|                minuta poterit. Qui vero pusillis his monilibus manum et ingenium
2585   2,   36|               caput amplissimum, pectus pusillum, manus perampla, pes tumens,
2586   1,   14|                 utemur. Est quidem homo pusillus homini maximo proportionalis,
2587   2,   46|         admirantur, ac si in tanto quem putabant esse colorum numero, modicum
2588   3,   56|            pingendum accessit, sed quod putabat omnia quae ad venustatem
2589   1,   18|             pleraeque virgines candidae putantur, quae apud Germanos fuscae
2590   1,    9|              philosophantes aspernandos putem qui de coloribus ita disputant
2591   3,   62|                est qui non sibi decorum putet suam in alienis laboribus
2592   1,    8|               quidem satis demonstratum puto: intervallo scilicet centricique
2593   1,   18|                si Polyphemo comparetur, pygmaeus videbitur. Euryalum pulcherrimum
2594   2,   33|                de superficiebus, radiis pyramideque atque intercisione exposita
2595   1,   13|               de superficiebus a quibus pyramides pictura intercidendas manare
2596   1,   12|          pyramidem referent tot minutis pyramidibus gravidam quot eo prospectu
2597   2,   28|                  Quin et aiunt in gemma Pyrrhi novem musas cum suis insignibus
2598   2,   27|           Socrates, Plato Metrodorusque Pyrrhoque philosophi pictura claruere.
2599   2,   34|                divisionum ducens parvis quadrangulis aream repleo. Illicque circulum
2600   1,   20|                 pavimento coadiunctorum quadrangulorum diameter sit. Est quidem
2601   2,   31|                 in parallelas portiones quadras quot libeat distinctum telarioque
2602   1,   13|         contingit, uti sunt superficies quadratarum columnarum quae rectum in
2603   2,   32|             umbrarum et luminum maculis quadratas videmus. Ergo singulae partes
2604   2,   27|           curribus et bigis ferme intra quadringentos dies fuere consumatae. Ea
2605   3,   60|                Pompeii porticum pinxit, quadrupedes omnes, maximeque canes,
2606   3,   58|              atque in ea re sibi laudem quaerant; quod Calamidem sculptorem
2607   3,   56|                omnia quae ad venustatem quaereret, ea non modo proprio ingenio
2608   1,   12|                 duce cuspidem pyramidis quaeritantes unde omnia rectius concerni
2609   3,   56|              labore non quam debent aut quaerunt pulchritudinem assequantur,
2610   2,   29|               virtuti fuisse avaritiam. Quaestui enim intentus animus raro
2611   2,   29|         perdiscendi illico decidisse ad quaestum et nec divitias nec laudem
2612   1,   19|                sunt quae ad visendi vim quaeve ad intercisionem cognoscendam
2613          | quale
2614   1,   22|           omnino obscure, sed intelligo qualia sint ut cum in his nullam
2615   1,    2|       longitudineque atque perinde suis qualitatibus cognoscatur. Qualitatum
2616   1,    2|               qualitatibus cognoscatur. Qualitatum aliae ita superficiei inhaerent
2617   1,   19|                 est de hac intercisione quanam arte pingendo exprimatur.
2618   2,   34|                 ipse sic facio. Areolam quandrangulo rectorum angulorum incircuo,
2619   1,   20|              ducta, quae in duas partes quandrangulum dividat ita ut ex quadrangulo
2620   1,   19|        aequedistanti in pavimento visae quantitati proportionalis. Post haec
2621   1,   18|                 intelligamus in pictura quantulacunque pinxeris corpora, ea pro
2622   2,   46|                quove in cavum recedant, quantumve quaeque pars declinet ac
2623   3,   56|              praestantiores, ut quod in quaque esset formae muliebris laudatissimum,
2624          | Quare
2625   2,   28|       perficiendo insisto ut tertiam et quartam quoque horam elapsam esse
2626   1,    4|             incurva et concava dicitur. Quarto loco his addendae sunt superficies
2627   1,    6|               et remotius, seu caeteras quasvis dimensiones aspectu recognoscimus,
2628   2,   33|              solo esse usque in sublime quater quam est hominis picti longitudo,
2629   1,    4|              superficies ea est quam in quavis parte sui recta superducta
2630   1,   22|             eloquentiae laudem adipisci queam, tum eadem qui primo aspectu
2631   2,   42|         videbant, expressit, ita pro se quemque suum turbati animi inditium
2632   2,   26|             Sunt qui referant Phyloclem quendam Aegyptium et Cleantem nescio
2633   1,   12|          implent coloribus, nihil magis queri quam ut in hac una superficie
2634   2,   46|                umbra omnis et lumina in quibusque superficiebus habeant. Pictos
2635   1,   18|               ut quid plus, quid minus, quidve aequale adsit, intelligamus.
2636   1,    6|       interioris nervi visus, ut aiunt, quiescat, an in superficie oculi
2637   2,   44|           statum magis sapiat dulcem et quietem quam agitationem, tametsi
2638   3,   56|              iuventute delegit virgines quinque forma praestantiores, ut
2639   2,   26|               fontis amplecti? Censebat Quintilianus priscos pictores solitos
2640   1,    6|                Perscrutemur igitur quid quique radii ad visendum conferant;
2641   2,   25|                defunctorum per picturam quodammodo vitam praelongam degunt.
2642          | quoddam
2643   1,    9|           quidem intermedium, tum inter quodque extremum atque ipsum medium
2644   2,   46|                Atheniensi laudi dabatur quodve artifici in primis optandum
2645          | quomodo
2646   1,   22|              bene pronis ingeniis haec, quoquomodo dicantur, facillima sane
2647   2,   27|            esset referre quot principes quotve reges huic nobilissimae
2648   1,    8|                   Restat ut de centrico radio dicamus. Centricum radium
2649   1,   17|                triangulum non efficiant radiorumque numerum non occupent, locum
2650   1,    7|               aiunt visum per pyramidem radiosam fieri. Dicendum idcirco
2651   2,   45|                ut veluti trunco arboris rami in omnes partes emanent,
2652   2,   45|         succedant plicae utputa in suos ramos. In hisque idem quoque omnes
2653   2,   41|                  qua nihil sui similium rapacius inveniri potest, ut lugentibus
2654   3,   56|                spectantium oculos ad se rapit, tantam in se, quod sit
2655   1,   18|                  qui si Ganymedi a diis rapto comparetur, fortassis deformis
2656   1,    5|               aera corporaque huiusmodi rara et lucida penetrantes quoad
2657   3,   55|                 laudes comperiantur sed rarae illae quidem ac dispersae
2658   2,   31|                velum filo tenuissimo et rare textum quovis colore pertinctum
2659   1,    9|                 novisse quonam pacto ex rari et densi aut ex calidi et
2660   2,   31|           oculum constituo, ut per veli raritates pyramis visiva penetret.
2661   3,   53|          rudimenta neque ullas picturae rationes posse satis patere arbitror.
2662   2,   33|              Ergo ex his quas retulimus rationibus pingendi probe possumus
2663   2,   46|                turgeant, quove in cavum recedant, quantumve quaeque pars
2664   2,   43|               sinistram aut illuc longe recedendo aut contra nos redeundo.
2665   2,   27|                 pictorum veterum turbam recensere, quae quidem quanta fuerit
2666   2,   25|             cuius pulchritudo non parum receptae religioni adiecerit. Iam
2667   1,    5|              omni dorso superficiei seu recepti seu fluentes, intra eam
2668   1,   12|             radii positionem ac luminum receptionem certam esse. Verum cum uno
2669   1,    5|                 sensus visus consideat, recipi, quo loco non secus atque
2670   3,   62|                omnes passim spectatores recipiendi et audiendi sunt. Pictoris
2671   1,    2|                  Quae vero intuitum non recipiunt, ea nemo ad pictorem nihil
2672   1,   11|              flectuntur aut in se ipsos reciprocantur. Flectuntur veluti cum a
2673   3,   62|              honestius vitia sui operis recitantes audiret. Nostros ergo pictores
2674   1,   22|              ulla eloquentia brevissime recitata sint, fortassis non sine
2675   3,   53|             plane historia etiam si dum recitatur animos tenet, quantum censes
2676   2,   39|                homines quasi in scrinio reclusos, in quo vix sedentes et
2677   2,   36|          quantum in symmetria membrorum recognoscenda studii et operae posuerint,
2678   2,   36|              ipsa natura proprio labore recognoscendis utilitatem non modicam inveniet
2679   1,    6|             quasvis dimensiones aspectu recognoscimus, his tantum radiis extremis
2680   2,   35|                intus nimium retrusas et reconditas habuerit, quales in vetularum
2681   3,   61|              interdum negotii labor est recreandusque animus, neque id agendum
2682   1,    7|                 cuius basi omnes lineae rectae sursum protractae ad unicam
2683   1,   19|               centrico, protraho lineas rectas a puncto ipso centrico ad
2684   1,    3|               Hinc est quod aiunt omnes recti anguli inter se sunt aequales.
2685   1,    5|              longum laxati radii veluti rectissima virgulta ad oppositam superficiem
2686   1,   20|               angulos utrinque circa se rectos habeat. Igitur haec mihi
2687   1,    3|           obtusum atque acutum. Angulus rectus unus est ex quattuor angulis
2688   3,   55|                 qui gerant simas nares, recurvas, patulas: alii buccas fluentes
2689   2,   25|             deformem intelligeret, suam recusasse a posteris effigiem cognosci,
2690   2,   47|            vitio indulgendum est, minus redarguendi sunt qui nigro admodum profuse,
2691   2,   47|            solitus erat Zeuxis pictores redarguere, quod nescirent quid esset
2692   1,    9|               sit. Nolim a peritioribus redargui, qui dum philosophos sectantur,
2693   3,   59|             longe promptiores artifices reddamur, quem quidem omnium velocissimum
2694   2,   46|            luminum idem color subfuscus reddatur. Denique animadvertendum
2695   3,   61|               ea omni ex parte perfecta reddenda sunt. Cuidam, cum imaginem
2696   3,   63|               perfectam atque absolutam reddent.~
2697   3,   56|                is manum ita exercitatam reddet ut semper quicquid conetur
2698   2,   47|              venustatem manum delinitam reddimus. Ita natura omnes aperta
2699   3,   59|             pingendo fuisse ferunt. Nam redditur ad rem peragendam promptum,
2700   1,    9|              sensim ad proprium colorem redeat. Tum et in rosis hoc videmus
2701   2,   27|              pictura fuisse ab hostibus redemptam possumus affirmare. Multa
2702   2,   43|                recedendo aut contra nos redeundo. Septimus vero movendi modus
2703   1,    9|            colores ipsi quoque pereunt, redeunteque luce una et ipsi cum viribus
2704   1,   19|               igitur, caeteris omissis, referam quid ipse dum pingo efficiam.
2705   2,   26|              artem excrevisse. Sunt qui referant Phyloclem quendam Aegyptium
2706   1,    4|           altera superficierum qualitas referatur, quae est, ut ita loquar,
2707   1,    6|         oculorum ad visendum hoc munera referenda sunt. Satis enim erit his
2708   3,   58|                ad aliquam similitudinem referendam manum assuefacimus, ex rebus
2709   1,   12|            quantitates unicam pyramidem referent tot minutis pyramidibus
2710   2,   48|               comparatione illustriorem referet. Atqui est quidem nonnulla
2711   3,   63|                pictura his commentariis referrem. Ea si eiusmodi sunt ut
2712   1,    8|            centrici radii vi et officio referri. Tantum hoc non praetermittatur,
2713   2,   27|           omnibus existimatum inveniam? Referuntur de tabulis pictis pretia
2714   2,   45|             ventum surgant, neve nimium refracti, neve nimium porrecti sint.
2715   2,   45|                 omnes admodum flexiones refugiant, pulchre idcirco in pictura
2716   1,    5|                 quibus ipsa superficies refulgeat. Hos ergo medios radios
2717   2,   43|               habeat, quo immane pondus regatur, aut certe in adversam partem
2718   2,   27|                 non incensam a Demetrio rege, ne Protogenis tabula periret,
2719   2,   40|         Plutarchus solitos in pingendis regibus, si quid vitii aderat formae,
2720   2,   25|            Alexandri intueretur, in quo regis maiestatem cognovisset,
2721   1,    7|             solitus sum apud familiares regulam exponere: quo plures radiorum
2722   2,   28|               marmoribus hippocentauros regumque barbatas facies effigiet.
2723   2,   35|          corporibus superficies in opus relaturi sumus, semper terminos prius
2724   2,   40|             copiosi, quove nihil vacuum relictum volunt, eo nullam sequuntur
2725   2,   25|          pulchritudo non parum receptae religioni adiecerit. Iam vero ad delitias
2726   2,   27|         publicis tum privatis, profanis religiosisque picturam sibi honestissimas
2727   3,   60|               ultra possimus intentatum relinquamus. Sed et naturae dotes industria,
2728   2,   42|             plus animis quod excogitent relinquant, quam quae oculis intueantur.
2729   2,   42|              eius caput, ut cuique plus relinqueret quod de illius dolore animo
2730   1,    8|                ac princeps dici debeat. Reliqua vero, quae ad ostentandum
2731   2,   43|            tales, ut non semper aliquas reliqui corporis partes sub se positas
2732   2,   45|                 prope nuda appareant. A reliquis vero lateribus panni vento
2733   1,    3|              ita conscribitur ut cuivis reliquorum trium sit aequalis. Hinc
2734   1,    6|         visentis oculus eo minorem, quo remotior eo longe plurimam superficiei
2735   1,    6|               quae inter propinquius et remotius, seu caeteras quasvis dimensiones
2736   2,   42|                minitetur, aut periculum remve aliquam illic admirandam
2737   2,   42|                natura didicimus. Primum reor oportere ut omnia inter
2738   2,   33|                superficiebus nova ratio reperienda est. Qua de re quae supra
2739   2,   42|              consumptis affectibus, non reperiens quo digno modo tristissimi
2740   2,   26|                non penitus abiectissima reperietur quae picturam non spectet,
2741   3,   56|             petita uno posse in corpore reperiri, idcirco ex omni eius urbis
2742   3,   58|              Prominentiae vero facilius reperiuntur sculptura quam pictura.
2743   1,    5|            Itaque tres radiorum species repertae sunt: extremorum, mediorum
2744   2,   26|                inter primos huius artis repertores fuisse. Aegyptii affirmant
2745   2,   33|           exposita sunt, ea omnia menti repetenda sunt. Denique meministi
2746   2,   34|              compositione dicendum sit. Repetendum idcirco est quid sit compositio.~ ~
2747   2,   48|              olim descriptam ab inferis repetitam in lucem restituimus, sive
2748   2,   34|               parvis quadrangulis aream repleo. Illicque circulum quam
2749   2,   31|                Quod quidem inter corpus repraesentandum atque oculum constituo,
2750   1,   12|                lineis et coloribus arte repraesentata.~ ~
2751   2,   30|          colores discernimus, cuius rei repraesentatio in pictura, quod omnes differentias
2752   1,   12|             plures superficierum formae repraesententur, non secus ac si superficies
2753 pro      |             habeas ut otium tibi quod a republica vacans litterarum studiis
2754   2,   47|            citra ultimum candorem longe residendum est. Nam habet pictor aliud
2755   1,   14|               sunt, in his omnes partes respondent. In quibus vero diversae
2756   3,   61|               dicenti: hanc modo pinxi, respondit Apelles: te quidem tacente
2757   1,    9|                 viribus luminum colores restaurantur. Quae res cum ita sit, videndum
2758   2,   48|              inferis repetitam in lucem restituimus, sive nunquam a quoquam
2759   2,   46|        generibus, modo apertiores, modo restrictiores colores pro luminum umbrarumque
2760   2,   43|      conspectantes ostententur, aliquae retrocedant, aliae sursum tollantur,
2761   2,   35|         prominentes, istuc intus nimium retrusas et reconditas habuerit,
2762   2,   33|               educito. Ergo ex his quas retulimus rationibus pingendi probe
2763   1,    8|             brevitas postulat, satis ea retulisse ex quibus dubitet nemo hoc
2764   2,   41|                 lugentibus conlugeamus, ridentibus adrideamus, dolentibus condoleamus.
2765   2,   31|            superficierum in pictura sed rimulae aliquae apparebunt. Tum
2766   2,   37|          athletae, aut si Miloni omnium robustissimo latera levia et gracilia
2767   3,   62|              palam et audire saepius et rogare omnes quid sentiant volo,
2768   1,   12|                admodum noverunt. Nam si rogentur quid in ea quam tingunt
2769   2,   28|           Aemilius caeterique non pauci Romani cives filios inter bonas
2770   2,   47|              ratio. Nam levissimo quasi rore primum usque ad discriminis
2771   2,   37|                  Nam quibus sint vultus rosei, venusti, nivei, his pectus
2772   1,    9|               colorem redeat. Tum et in rosis hoc videmus ut aliae plenam
2773   3,   55|               eadem membra pueris nobis rotunda et, ut ita dicam, tornata
2774   2,   31|                rem ipsam prominentem et rotundam in istac planitie veli conscriptam
2775   1,    4|              Sphaeram diffiniunt corpus rotundum in omnes partes volubile
2776   2,   41|                 et oculi intumescunt ac rubent, membrorumque omnium motus
2777   1,    9|               ut ita loquar, color quem rubeum vocant, tum et aeris qui
2778   2,   48|           gratiam et venustatem augeat. Rubeus color si inter coelestem
2779   2,   48|          Vitruvius architectus quo loco rubrica optima et probatissimi colores
2780   3,   61|                 deferbuit, inchoatum ac rude opus deserunt, novaque cupiditate
2781   2,   25|           aliquod deductum sit, argento rudi atque inelaborato esse pretiosius
2782   1,   22|           pulcherrima sunt, quae quidem rudibus et a natura parum ad has
2783   2,   37|            lenis, aut si Ganymedi frons rugosa, crura athletae, aut si
2784   1,    7|             inficiuntur, ut quovis loco rumperentur, eodem loco ipsum inhaustum
2785   2,   37|             Iphigeniae manus seniles et rusticanae viderentur, aut si Nestori
2786   2,   25|              etiam defunctos longa post saecula viventibus exhibeat, ut
2787   2,   28|                 Videmus enim naturam ut saepe in marmoribus hippocentauros
2788   2,   38|                Nam Venerem aut Minervam saga indutam esse minime convenit.
2789   1,   23|              arcu contenditur, nisi quo sagittam dirigas destinatum habeas.
2790   3,   62|               non aspernetur, cum adhuc satisfacere opinionibus liceat. Apellem
2791   2,   25|               existimabat inveniri quod satisfaceret huic qui fingendis aut pingendis
2792   3,   63|            expectationibus eorum minime satisfeci, non tamen quod tantam aggredi
2793   1,   18|           dormientis amplectentes ut ea satyrorum commensuratione dormiens
2794   1,   18|             tabella pingens fecit iuxta satyros pollicem dormientis amplectentes
2795   2,   43|           diverti quam usque quo mentum scapulam attigerit; in ea parte vero
2796          | scilicet
2797   3,   55|        ingrediuntur, id agere quod apud scribendi instructores observari video.
2798   1,    1|              idcirco, ut aiunt, Minerva scribendo utemur. Ac recte quidem
2799   2,   39|              aedificio homines quasi in scrinio reclusos, in quo vix sedentes
2800   2,   26|               de symmetria et coloribus scripsisse, Antigonum et Xenocratem
2801   3,   57|                 errores conspicui sunt. Scripsit Galienus vidisse se in anulo
2802   2,   27|              Trismegistus vetustissimus scriptor una cum religione sculpturam
2803   2,   28|               filia, quod pinxerit apud scriptores celebratur. Ac fuit quidem
2804   2,   26|                 de qua hac aetate nulla scriptorum veterum monumenta quae ipse
2805   2,   31|           faciem servent, facilius quam sculptas aemulantur. Tum nosti quam,
2806   3,   58|             assuefacimus, ex rebus vero sculptis et similitudinem et vera
2807   2,   26|                regula et arte lapicida, sculptor, omnesque fabrorum officinae
2808   3,   58|                quaerant; quod Calamidem sculptorem fecisse ferunt, qui duo
2809   3,   57|            Galienus vidisse se in anulo sculptum Phaethontem quattuor equis
2810   3,   59|                vel picturae studias vel sculpturae, semper tibi proponendum
2811   2,   27|              scriptor una cum religione sculpturam et picturam exortam: sic
2812   1,   13|            intersecet, sitque haec ipsa secans et novissime triangulum
2813   2,   34|           circulus et parallelae lineae secent, omnesque sectionum punctos
2814   1,   20|           stantia magni quadrati latera secet, perque punctum centricum
2815   2,   42|          advocet, aut quasi id negotium secretum esse velit, vultu ne eo
2816   2,   37|                 motu venustas et gratia sectanda est. Ac maxime hi membrorum
2817   1,    9|           redargui, qui dum philosophos sectantur, duos tantum esse in rerum
2818   2,   33|                utriusque diametri mutua sectione accipio. Nam diametri a
2819   2,   34|                 lineae secent, omnesque sectionum punctos loco adnoto, quae
2820   1,    2|                quae bis coronam circuli secuerit perque centrum recta ibit,
2821          | secum
2822   3,   62|               habet. Ergo omnes audiat, secumque ipse rem prius pensitet
2823   1,   19|             partes dividerent. Tum huic secundae aequedistanti lineae aliam
2824   1,   12|            intercisio pyramidis visivae secundum datum intervallum posito
2825   2,   36|     inflectantur, semper certam aliquam sedem occupant. Tum oportet nervos
2826   2,   39|            scrinio reclusos, in quo vix sedentes et in orbem coacti recipiantur.
2827   3,   55|             persistet. Spectabit namque sedentis gremium et tibias ut dulce
2828   2,   47|                conscripserit luminumque sedes discriminarit, facilis tum
2829   3,   61|                commentariis ducta, suis sedibus collocentur. In opere vero
2830   1,    1|                 enim solo ingenio, omni seiuncta materia, species et formas
2831   1,    2|          superficie minime semoveri aut seiungi queant. Aliae vero qualitates
2832   2,   48|           inveniantur, sed quonam pacto selecti et valde pertriti colores
2833   1,   14|        longitudine bis quam basis atque semis et alterum ter, omnes hi
2834   1,    2|              alterata superficie minime semoveri aut seiungi queant. Aliae
2835   2,   40|             suis locis permixti aderunt senes, viri, adolescentes, pueri,
2836   2,   44|                 admodum ornati. Sint in senibus omnes motus tardi, sintque
2837   2,   37|            Helenae aut Iphigeniae manus seniles et rusticanae viderentur,
2838   2,   40|                 verborum paucitas, modo sensa et iussa intelligantur,
2839   2,   41|         aegritudine obsessi sint, totis sensibus ac viribus torpeant, interque
2840   1,    5|                 per eos rerum simulacra sensui imprimantur. Nam ipsi idem
2841   2,   37|               officia, hoc est motum et sensum, amplius ferre nequeunt.
2842   1,    5|                per oculum interius, ubi sensus visus consideat, recipi,
2843   3,   62|               suam in alienis laboribus sententiam proferre. Tum minime verendum
2844   3,   62|            saepius et rogare omnes quid sentiant volo, quandoquidem id cum
2845   2,   46|                 satis sit assequutum te sentias. Erit quidem ad eam rem
2846   1,    9|                 pictor de coloribus ita sentio permixtionibus colorum alios
2847   3,   55|                 elementorum characteres separatim edocent, postea vero syllabas
2848   1,    7|              quae ab radiis extrinsecis septa intra pyramidem continetur.
2849   2,   43|                aut contra nos redeundo. Septimus vero movendi modus est is
2850   3,   55|          rationem et nostri in pingendo sequantur. Primo ambitum superficierum
2851   1,   19|               lineas adderent ut semper sequens inter lineas esset spatium
2852   3,   53|              adest Poenitentia, proxime sequente pudica et verecunda Veritate.
2853   3,   56|              rei oculis aut mente coram sequentes. Hi enim non recte pingere
2854   2,   37|             caetera faciei convenientia sequerentur, esset is quidem pictor
2855   1,   19|           optimam quandam pingendi viam sequi affirment, eosdem tamen
2856   2,   40|              relictum volunt, eo nullam sequuntur compositionem sed confuse
2857   2,   44|             tametsi Homero, quem Zeuxis sequutus est, etiam in feminis forma
2858   3,   60|              navibus pingendis claruit. Serapion nequibat hominem pingere,
2859   2,   45|              modoque sub aliis crinibus serpant, modo sese in has atque
2860   2,   33|            mensuram tota illa quantitas servabit. Quod si voles istanc quantitatem
2861   2,   45|      inanimatarum dicta valde a pictore servanda sunt. Tum etiam ea omnia
2862   1,   14|                 eandem admodum rationem servant, quod si alterum trianguli
2863   2,   40|                sed quam maxime possent, servata similitudine, emendabant.
2864   2,   47|              loco medii coloris species servatur. Haec autem coloris in non
2865   2,   31|         perpetuo eandem pingenti faciem servet. Hinc est quod pictas res,
2866   2,   28|             Graecos caveretur edicto ne servis picturam discere liceret;
2867   1,   20|    quantitatibus transversis hunc modum servo. Habeo areolam in qua describo
2868   2,   27|        Valentinianusque atque Alexander Severus imperatores pingendi studiosissimi
2869   2,   26|              fuisse. Aegyptii affirmant sex millibus annorum apud se
2870   1,    9|               et densi aut ex calidi et sicci frigidi humidique permixtione
2871   2,   26|              post Marcelli victorias ex Sicilia. Sed non multum interest
2872   1,   18|               qua affirmant, si coelum, sidera, maria, montes, animantiaque
2873   2,   28|            primas ex provinciis praedas signa et tabulas in theatris exponebant;
2874   2,   34|           ambitum pingendo ad hos ipsos signatos terminos duco. Fortassis
2875   2,   44|            leviores, iocundi cum quadam significatione valentis animi et virium.
2876   2,   44|       perturbationum maximae in membris significationes adsint necesse est. Atqui
2877   3,   55|              gibbosus; erunt qui gerant simas nares, recurvas, patulas:
2878   3,   55|               summam laudem defuit quod similitudinis exprimendae fuerit curiosior
2879   2,   41|            namque natura, qua nihil sui similium rapacius inveniri potest,
2880   2,   44|                         44.~ ~ Sunt his simillima perplurima quae diligens
2881   2,   26|               videant, tum deo se paene simillimos esse intelligant. Quid,
2882   2,   46|              usos fuisse, tum Aglaophon simplici colore delectatum admirantur,
2883   2,   44|               motus et habitudo venusta simplicitate compta atque amena, quae
2884   3,   60|            Euphranori dignitatem heroum simulari cordi admodum erat, in eaque
2885   2,   37|                 non veram sed fictam et simulatam insaniam agnoscas. Laudatur
2886   3,   59|              proponendum est elegans et singulare aliquod exemplar, quod et
2887   2,   40|            bracchia, pedesque iniuncti, singulisque singuli flexus et actus
2888   3,   53|            callere astu videbatur, manu sinistra facem accensam tenens, altera
2889   2,   43|          deorsum aut in dexteram aut in sinistram aut illuc longe recedendo
2890   2,   43|            abeant horsum, dextrorsum et sinistrorsum. Tum ex ipsis corporibus
2891   1,    6|       latitudinem quae inter dextrum et sinistrum, seu crassitudinem quae
2892   1,    2|              non recto gressu sed facto sinu fluxerit. Lineae plures
2893   2,   36|                et coloribus et caeteris siquae sunt huiusmodi rebus ad
2894   1,   19|              rei rationem explicabimus, siquando de his demonstrationibus
2895   1,    8|                sub diverso antea lumine sitae clarebant, atque esse easdem
2896   2,   27|                 Romanus Veronae pinxit. Sitedius pretorius et proconsularis
2897   1,    5|              vim oculorum spectant. Nam situ mutato aut maiores aut omnino
2898   2,   31|            utilitas est quod fimbriarum situs et superficierum termini
2899          | sive
2900   2,   25|                pretiosam, quam picturae societas non longe cariorem multoque
2901   2,   42|                 et stupore percussos ob socium, quem supra undas meantem
2902   2,   27|                Herculem in foro pinxit. Socrates, Plato Metrodorusque Pyrrhoque
2903   2,   31|                quo est apud Xenophontem Socratis sermo, pulchre peritum fuisse
2904   1,   17|         aequedistantes quantitates, hae solae in pictura nullam alterationem
2905   2,   26|              pictores solitos umbras ad solem circumscribere, demum additamentis
2906   2,   42|              oportet, quos quidem multa solertia a natura petendos censeo.
2907   1,   18|       prospexisse Timanthes mihi videri solet, qui pictor, ut aiunt, Cyclopem
2908   2,   37|           simulacro, in quo vultus sint solidi et succipleni, ut aiunt,
2909   2,   49|                 ipso argento atque auro solido vel admodum purissimo fuerint.
2910 pro      |                futurum spero ut pro tua solita humanitate, qua non minus
2911   3,   61|               absolutum sit. Protogenem soliti erant vituperare antiqui
2912   2,   40|                 adhibet dignitatem. Odi solitudinem in historia, tamen copiam
2913   2,   40|                in historia cupiet, huic solitudo admodum tenenda erit. Ut
2914   3,   54|              inter se manibus ridentes, soluta et perlucida veste ornatas,
2915   2,   41|               et hilares cum sumus, tum solutos et quibusdam flexionibus
2916   2,   39|           efferato tumultu aliquem vino sopitum accubare. Tum etiam vitium
2917   3,   53|                Fraus. Post has pulla et sordidissima veste operta et sese dilanians
2918   3,   54|              Quid tres illae iuvenculae sorores, quibus Hesiodus imposuit
2919   3,   54|     demonstratam esse voluere, quod una sororum det, alia accipiat, tertia
2920   1,   19|            intra quadrangulum ducerent, spatiumque, quod inter utrasque lineas
2921   2,   37|               aera in altum petunt. Tum speciem quoque diximus in componendis
2922   3,   53|        adventans, cui forma mulierculae speciosae sed quae ipso vultu nimis
2923   3,   55|              oculis et mente persistet. Spectabit namque sedentis gremium
2924   2,   37|          diximus in componendis membris spectandam esse. Nam perabsurdum esset
2925   1,   19|                 certus cuspidis ad bene spectandum locus. Ex quo non modici
2926   2,   42|                Denique et quae illi cum spectantibus et quae inter se picti exequentur,
2927   1,   20|             velim distantiam esse inter spectantis oculum et picturam statuo,
2928   2,   36|                 ad pictorem earum rerum spectare quae non videantur. Recte
2929   2,   40|              oculos docti atque indocti spectatoris diutius quadam cum voluptate
2930   2,   43|             unius spatium intersit. Tum spectavi, si quam in altum protendamus
2931   2,   35|                diuque ac diligentissime spectemus quemadmodum natura, mira
2932   3,   59|               aliquod exemplar, quod et spectes et imiteris, in eoque imitando
2933   2,   26|            reperietur quae picturam non spectet, ut in rebus quicquid adsit
2934   2,   46|                  A natura ergo suscepta speculi iudicio emendentur.~ ~
2935   2,   46|              cognoscendam iudex optimus speculum. Ac nescio quo pacto res
2936   1,    4|               dorsum sphaerae imitatur. Sphaeram diffiniunt corpus rotundum
2937   2,   47|               loco sui colorem servent, sphaericae vero et concavae colores
2938   1,    4|                 altera aut concavam aut sphaericam superficiem imitetur, quales
2939   2,   32|                insignes sint, ita et in sphaericis atque concavis superficiebus
2940   2,   49|                 vehebatur, dehinc omnia splendebant auro, eam tamen aureorum
2941   2,   47|                 argenteasque et vitreas splendidissimas superficies demonstret in
2942   2,   37|             dicitur cum motu quodam sua sponte agatur, mortemque aiunt
2943   2,   44|           agitent, eo histrionum motus, spreta omni picturae dignitate,
2944   3,   52|            modestum et probum deferant, spreto alio peritiore sane, sed
2945   1,   20|              distantem lineam, quae duo stantia magni quadrati latera secet,
2946   2,   27|               filio, trecentaesexaginta statuae partim equestres partim
2947   1,   14|                 si satis intelliguntur, statuamus mathematicorum sententia
2948   2,   44|                compta atque amena, quae statum magis sapiat dulcem et quietem
2949   1,   20|           spectantis oculum et picturam statuo, atque illic statuto intercisionis
2950   1,   12|               intervallum posito centro statutisque luminibus in datam superficiem
2951   1,   20|            picturam statuo, atque illic statuto intercisionis loco, perpendiculari,
2952   1,   11|             solis et lunae et luciferae stellae, alia lampadum et ignis.
2953   2,   40|               se multo dissimiles sint. Stent igitur alii toto vultu conspicui,
2954   1,   20|          homines in ulteriori parallelo steterint, iidem longe minores sint
2955   3,   59|               ut nunquam penniculum aut stilum ad opus admoveat pictor,
2956   1,   12|           rectius possunt quam quid ita studeant respondere. Quare obsecro
2957   2,   30|                habemus. Nam cum pictura studeat res visas repraesentare,
2958   2,   40|           emendentur. Denique, ut dixi, studendum censeo ut in nullo ferme
2959   2,   32|                 ut dixi, utantur ii qui student in pictura proficere. Quod
2960   3,   59|                    Denique vel picturae studias vel sculpturae, semper tibi
2961   2,   36|                 membrorum recognoscenda studii et operae posuerint, tantum
2962 pro      |             republica vacans litterarum studiis tua pro consuetudine tribuas
2963   3,   54|     emendatiores futuros, modo discendi studiosiores fuerimus quam lucri.~ ~
2964   3,   63|                 gratos esse ac me artis studiosum fuisse posteris praedicent.
2965   2,   42|                 Giottus undecim metu et stupore percussos ob socium, quem
2966   1,    5|               visam superficiem intenti suapte vi ac mira quadam subtilitate
2967   3,   58|          subopprimere, quo illic lumina subfusca et quasi intercisione depicta
2968   2,   46|        deficiente vi luminum idem color subfuscus reddatur. Denique animadvertendum
2969   1,    8|               diverso quam prius lumine subiaceat, videbis fuscas illic esse
2970   1,    4|              ita dixerim, cute sphaerae subiacet, ut sunt in textis ovorum
2971   2,   43|                 ad perpendiculum capiti subiectus, ac ferme semper eo stantis
2972   2,   49|                 aurea cui fibula vestem subnectebat, aureisque frenis vehebatur,
2973   1,    8|           tantum adsit lumen, una parte subobscuram alia clariorem esse superficiem,
2974   1,    7|           distantia sit, eo superficiem subobscuriorem et magis fuscam videri.~ ~
2975   3,   58|              palpebrarum aciem intuitus subopprimere, quo illic lumina subfusca
2976   1,   18|             niveis linteis comparentur, subpallentia videantur. Hac ratione in
2977   2,   43|           lateris partes ad pedem usque subsequi, ut etiam ipsius pedis calcaneus
2978   2,   36|                in vestiendo prius nudum subsignare oportet quem postea vestibus
2979   2,   43|                 in omni statu sui totum substituat corpus capiti, membro omnium
2980   2,   37|              asportatur, quod qui oneri subsunt angi et omnibus membris
2981   2,   36|           pingendis primum ossa ingenio subterlocare, nam haec, quod minime inflectantur,
2982   3,   63|                fuerrimus qui hanc artem subtilissimam litteris mandaverimus. Quod
2983   2,   31|              tradunt, illum enim lineas subtilissime examinasse aiunt. In hac
2984   1,   22|             ingenti labore apprehendat. Subtilissimis autem et ad picturam bene
2985   1,    5|                suapte vi ac mira quadam subtilitate pernicissime congruunt,
2986   1,   11|                perambulantium in pratis subvirides apparent.~ ~
2987   2,   45|            partes emanent, sic ex plica succedant plicae utputa in suos ramos.
2988   1,   15|           fimbriae alteratio in pictura succedit. Itaque illud manifestum
2989   1,   19|               in pictura errores facile succedunt. Adde his quod istorum ratio
2990   1,   19|                 quantitates transversae successivae sub aspectu alterentur.
2991   1,   20|            divisiones prosequor. Sed in successivis quantitatibus transversis
2992   1,    6|              enim erit his commentariis succinte quae ad rem pernecessaria
2993   2,   37|               quo vultus sint solidi et succipleni, ut aiunt, turpe esset lacertos
2994   2,   37|           certamine expressit, ut illum sudare tum quidem diceres, alterumque
2995   2,   47|                 nigrantis maris colorem sumemus. Denique vim tantam haec
2996   2,   37|            corpore membra effingere tam summi artificis est quam viva
2997   3,   60|                      60.~ ~ Sed cum sit summum pictoris opus historia,
2998   3,   63|                admodum initiis exordium sumpserit. Simul enim ortum atque
2999   2,   26|                  ab ipso tantum pictore sumpsit. Pictoris enim regula et
3000   2,   35|               delectari oportet. Dumque sumptas a pulcherrimis corporibus
3001   1,    6|                extremis radiis metitur. Suntque tot in superficie quantitates
3002   3,   56|              consuetudo nonnullorum qui suopte ingenio ad picturae laudem
3003   2,   46|               fimbrias colorem alteres, suoque contrario loco pariter nigrum