|
Itaque haec inter proficiscendum
confabulabantur quoad pervenerunt ad extremum orbis limbum quem orizonta
nuncupant, geminae in quo e regione maximo interiecto secessu portae ab inferis
patent, altera quae in oceanum, altera quae in continentem orbis dirigitur,
estque una harum ebore apta atque intercrustata, altera vero cornu humilem ad
cryptam adacta. Placuit Charonti, quod satis aquarum per aetatem vidisset, per
tellurem iter facere sed, quod rapido ascensu insuetoque peregrinandi labore
fessus desudaret, primo in pratulo recubuere. Est Charon sensibus acutissimus, visu, auditu et
huiusmodi supra quam possis credere. Cum igitur ad eius nares florum, qui
passim in prato aderant, applicuisset odor, illico se ad flores ipsos
colligendos et contemplandos dedit tanta voluptate et admiratione ut ab his
aegre ferret abstrahi. Admonebat enim Gelastus plus itinerum superesse quam ut
puerilibus florum delitiis legendis insisteret: maiora enim esse quae aggrediebantur,
flores quidem suppeditari mortalibus adeo ut etiam ab invitis conculcentur.
Ille etsi nihil invitus magis posset audire, ductori tamen parendum ducebat.
Dehinc inter proficiscendum Charon tantam in natura rerum amoenitatem et
varietatem spectans, colles, convalles, fontes, fluenta, lacus et huiusmodi, de
Gelasto caepit quaerere unde tanta vis pretiosissimarum rerum manarit mundo.
Cui Gelastus, quo se disertum philosophum ostentaret, huiusmodi ordiri rationem
aggressus est. «Principio nosse te oportet, o Charon,
universa in rerum natura nihil aut factum aut fieri posse vacuum causa. Causas
quidem eas interpretamur quae ad motum conferant atque ad quietem. Quietem
motus finem statuimus, motum vero intelligi volumus cum ex hoc fiat quidvis
aliud. Et nosse oporteat versari eum quidem motum aut in prima aeternaque rerum
firmitate formis imbuenda aut in formarum mutabilitate varianda, quod naturae
artificium alii opinati sunt in substantia accidentibus iungenda versari. Sed,
ne longe frustra disputem, haec tu hactenus, o Charon, intellextin?». Negavit
Charon grandioribus verbis pusilliora aut ordinatius confusiora audisse uspiam
dici. Tum Gelastus aliunde repetito dicendi exordio rursus ordiebatur: eum
quidem qui principio quippiam facturus esset, mente et cogitatione sibi
adscripsisse quae facta cuperet hancque animo conceptam et consignatam speciem
nuncupasse formam; proxime sibi comparasse, seu simplex illud fuerit seu mixtum
coactumve partibus, quippiam cui aut formam adigeret et quasi obinvolveret aut
quo formam ipsam compleret solidamque redderet: hoc vero postremum nuncupasse
materiam. Sed ne potuisse
opus nisi arte viaque adhibita perficere qua facile exque animi sententia
materiae formam coniungeret et couniret: idque artificium appellasse motum. Hoc
item Gelastus cum dixisset, interpellavit Charon «Atque» inquit «ego quidem audieram mutua quadam concordique lite rerum omnia
facta esse et in dies accessionibus decessionibusque minutarum partium
immutari. Sed visne quid
sentiam referam de te? Putaram vos philosophos omnia nosse sed, quantum ex te
video, nihil nostis nisi ita loqui ut de rebus notissimis verba facientes non
intelligamini. Vel quid ego tibi credam temere quando tu quidem, qui primus
rerum conditor quid animo habuerit te non ignorare affirmas, profecto, quod
pueris evenit, domum redeundi viam oblitus es? Quod si recte coniector, nos ad
tartareas plagas te duce praelongo habito itinere redivimus. En atram Stygis
caliginem, et istinc audisne fremitum et eiulatus excruciatorum sontium?». Dehinc
lupum ostentans «Anne tu»
inquit «vides illic defuncti
errantem animam?». Hic Gelastus arridens «Ne mirere» inquit «o Charon, namque non plus semel hac iter feci.
Sed, quo rem intelligas, quae tibi eiulatus vox visa est litui est sonus a
mortalium inde castris delatus aura et, ni fallor, secundas excubias canunt.
Caliginem quoque ipse unde tanta sit miror, miror et ipsum te, quod defunctorum
hic animas videre alias praeter me praedicas». At Charon: «Is profecto
ipse est rex; eo dum o rex!…».
Tum Gelastus: «Lupumne tu regem vocas? Id quadrupedum genus apud mortales etsi noxium
est, mortale tamen est animans et longe ab hominum natura defunctorumque animis
alienum». Interea lupus ipse
multo morsu raptis quodam ex cadavere visceribus mandendo restitabat. «Ergo
tibi» inquit Charon «iam fit
ut assentiar: non enim apud inferos manducant. Sed illud animans putavi esse
regem quendam quicum mea in navi Peniplusius praeco elegantem habuit
disceptationem, quam redeundo narrabo, ut voles». Tum Gelastus «Volam,» inquit «sed tu reges esse lupos qui vidisti aut
audisti unquam?». Tum Charon «O te philosophum» inquit «bonum, qui siderum cursus teneas et quae hominum sint ignoras! Ex Charonte adeo portitore disce ipsum te
nosse. Referam quae non a philosopho (nam vestra omnis ratio nisi in argutiis
et verborum captiunculis versatur) sed a pictore quodam memini audivisse. Is quidem lineamentis contemplandis plus
vidit solus quam vos omnes philosophi caelo commensurando et disquirendo. Adsis
animo: audies rem rarissimam. Sic enim aiebat pictor, tanti operis artificem
selegisse et deputasse id quo esset hominem conditurus; id vero fuisse aliqui
limum melle infusum, alii ceram tractando contepefactam, quicquid ipsum fuerit,
aiunt imposuisse sigillis aeneis binis quibus altero pectus, vultus et quae cum
his una visuntur, altero occiput, tergum, nates et postrema istiusmodi
impressarentur. Multas formasse hominum species et ex his selegisse mancas et
vitio insignes, praesertim leves et vacuas, ut essent feminae, feminasque a maribus
distinxisse dempto ab his paulo quantillo quod alteris adigeretur. Fecisse item
alio ex luto variisque sigillis multiplices alias animantium species. Quibus
operibus confectis, cum vidisset homines aliquos sua non usquequaque forma
delectari, edixisse ut qui id praestare arbitrarentur quas placuerit in alias
reliquorum animantium facies se verterent. Dehinc suas quae obiecto in monte
paterent aedes monstravit atque hortatus est ut acclivi directaque via quae
pateret conscenderent: habituros illic omnem bonarum rerum copiam, sed iterum
atque iterum caverent ne alias praeter hanc inirent vias: videri arduam initio
hanc, sed continuo aequabilem successuram. His dictis abivisse; homunculos
caepisse conscendere, sed illico alios per stultitiam boves, asinos, quadrupedes
videri maluisse, alios cupiditatis errore adductos in transversos viculos
delirasse. Illic abruptis constreposisque praecipitiis sentibusque et vepribus
irretitos pro loci difficultate se in varia vertisse monstra et iterato ad
primariam viam rediisse, illic fuisse ab suis ob deformitatem explosos. Ea de
re, comperto consimili quo conpacti essent luto, fictas et aliorum vultibus
compares sibi superinduisse personas, et crevisse hoc personandorum hominum
artificium usu quoad pene a veris secernas fictos vultus ni forte accuratius
ipsa per foramina obductae personae introspexeris: illinc enim contemplantibus
varias solere occurrere monstri facies. Et appellatas personas hasce fictiones
easque ad Acherontis usque undas durare, nihilo plus, nam fluvium ingressis
humido vapore evenire ut dissolvantur: quo fit ut alteram nemo ad ripam non
nudatus amissa persona pervenerit». Tum Gelastus: «O Charon, fingisne haec ludi
gratia an vera praedicas?». «Quin» inquit Charon «ex personarum barbis et
superciliis rudentem hunc intorsi ipsoque ex luto cymbam obstipavi».
|