|
Itaque istiusmodi in theatro
gesta sunt. Ceterum venti, tantorum scelerum se fuisse auctores conspicati,
alter alterum spectans commutuerant, dehinc metu conscientiae intra se animis
vexari, proxime mutuo alter alterum arguere temeritatis atque immodestiae
caeperant; postremo convitiis excandescere et tumultuare perseverabant. Demum
ardescente rixa luctationum perduellionumque campum sibi mare occupaverant, ex
quo repens illa, quam supra commemoravimus, procella oborta est. Hac igitur
procella acti Charon et Gelastus ad eam cautem ubi obstrictus haerebat Momus
devenere, quo loci miserias Momi advertentes sese recrearunt: namque qui
laboribus periculisque acti pessime agi secum arbitrabantur, ut Momi vultus vix
ab aestuante oceano respirantes una ac lacrimas undantes videre, alieni mali
misericordia suos mitigarunt animi dolores. Atqui et quis esset et quid illic tam graves
perferret poenas sciscitati, si quid opis possent admodum praestituros
polliciti sunt. At Momus «O nos» inquit «miseros, et quid est quod naufragus ad
relegatum possit afferre opis, praeterquam ut sua mala collugeat?». His dictis
multo illacrimavit, dehinc ut se fractum confectumque procellarum mole paululum
ab aquis levarent exoravit. Quo levato extemplo Momus atque Gelastus sese mutuo
agnovere: multas enim, cum apud mortales degeret, Momus cum Gelasto de rebus
maximis et gravissimis habuerat disputationes. Idcirco nonnullis commemoratis
utrimque cum factis, tum dictis «Ego vero» inquit Momus «tum cum apud vos
philosophabar, Fraudis deae ductu caelo proscriptus, aberrabam, sed pro
gravissima accepta iniuria in vindicanda mei dignitate malui semper me inter
mortales humillimum videri quam inter philosophos deum. Dedi tamen aliquid gravissimo dolori et
iustissimae indignationi meae; plura tamen dedi deorum nomini, quando ea
perpeti potui ab homunculis, ne ordini superum officerem ipsum me propalando,
quae ne inimici quidem ut diutius ferrem potuere perpeti. Profuit autem ad
misericordiam malorum nostrorum excitandam, incredibilis illa aerumnarum mearum
tolerantia. Caelo idcirco restitutus sum, et quo videas Iovis optimi deorumque
aequitatem, me quidem, quod nulla re praeterquam bene agendo et recte
consulendo offendissem, proscripserant: quod vero et deam et virginem in templo
oppresserim, omnes risere. Redii ad superos vetus Momus ille qui semper fueram,
sed novo animi instituto imbutus: et qui in eam diem consueveram opinionem ad
veritatem, studia ad officium, verba frontemque ad pectoris intimas rectasque
rationes referre, idem post reditum didici superstitioni opinionem, libidini
studia, dolis confingendis frontem, verba pectusque accommodare. Non plus dico,
nisi me perversis istiusmodi artibus quamdiu apud beatorum illud collegium
exercui, tamdiu et principi carus et universis probatus et singulis commendatus
et (audeo dicere) inimicis quoque fui gratissimus. Illud ad rerum nostrarum
exitium fecit, quod tantis honoribus honestatus mea interesse arbitratus sum ut
cederem iam malis artibus et ad pristinam animi libertatem ipsum me
restituerem, spretis servilibus assentationum blanditiarumque delinimentis. Et
sum ipse mihi conscius quid egerim, quid studuerim prodesse diis. Sino ceteras
res: tanta me habuit deorum cura ut Iovi, cum de novandis rebus cogitaret,
multis vigiliis veteres omnes illas de deorum regumque officio rationes
collegerim quas eram solitus commentari tecum, mi Gelaste, tabellisque
conscriptas dederam, sed ille quanti eas fecerit hi casus edocent. Non
id, quantum videre licet, honestum utileque consilium placuit Iovi, at placuit
me in has miserias relegare. Vos hic quid magis vituperabitis, an desidiam in
negligenda republica an iniustitiam in administranda? Sed institutum hoc
principis quam sit e republica ipse videat. Iustum vero esse nemo bonus
asseret, nequedum scimus quam futurum sit ut bene vertat iis qui nostra
laetentur calamitate, neque is quidem, qui recta consulentes malo afficit,
prava molientes bonis prosequitur, quamdiu sic se gerens futurus sit felix
satis habet constitutum. Sed haec
curent alii, quibus relictum est quod sperent: nos nostris miseriis ferendis
vacemus». Cum haec dixisset Momus, tum contra «Tui me» inquit Gelastus «miseret, o noster Mome! Sed quid ego meas
calamitates memorem? Quo te afflictum consoler, ego, a patria exul, aetatis
florem consumpsi continuis peregrinationibus, assiduis laboribus; diuturnam per
egestatem, perpetua cum inimicorum tum et meorum iniuria vexatus, pertuli et
amicorum perfidiam et affinium praedam et aemulorum calumnias et inimicorum
crudelitatem; fortunae adversos impetus fugiens, paratas in ruinas rerum mearum
incidi. Temporum perturbationibus et tempestatibus exagitatus, aerumnis
obrutus, necessitatibus oppressus, omnia tuli moderate ac modice, meliora a
piissimis diis meoque fato sperans quam exceperim. Atqui o me beatum, modo mihi ab cultu et studiis
bonarum artium, quibus semper fui deditus, feliciora rependerentur! Sed in
litteris quid profecerim aliorum sit iudicii. Hoc de me profiteor, omni opera,
cura, studio, diligentia elaborasse ut me quantum in dies proficerem non
poeniteret. Praeter opinionem atque exspectationem successit. Nam unde gratia
debebatur inde invidia redundavit, unde subsidia ad vitam exspectabantur inde
iniuria, unde boni bona pollicebantur inde mali mala rettulerunt. Dices: ea fuere quidem eiusmodi ut
hominibus evenire consueverint, et te meminisse hominem oportet. Tum vero,
Mome, quid dices si audies quae Charonti huic deo acciderint? Dum res hominum
non ignorare digno certe et prudenti instituto elaboravit, saxis fugatus palude
conlituit, postremo terra marique extremis periculis perfunctus aegre huc ad te
casu appulit; qua abeat, quorsum tendat, ubi consistat, nil certi habet, ut
congratulandum in tantis malis putem mihi vel quod deos malorum meorum comites
habeam, vel quod deos meliores ad res natos tristiori pene videam in sorte quam
ipse fuerim constitutus. Vobis item inter vos, o Mome tuque Charon, maeroris
levandi argumenta sint quod alterum quisque alter videat casibus non immunem.
|