Fiunt omnia ex sententia: atroci
ergo ad se delata amittendi regni suspicione commotus Iuppiter, quod iam pridem
aliorum causa esset, erga Momum occulte factus iratior. Nunc suis
rationibus quantum coniectura prospiceret paratum adversarium intuens, sese
acerbum iniuriarum vindicem exhibuit. Irato Iove omnia atque omnia contremuere: obstupuere superi. Cogitur
frequens deorum senatus: iubentur Proflua dea, nympharum alumna, et Verina,
Temporis filia, testificari quae a Momo dicta nuper ad aram subaudissent.
Instituebat deum pater et hominum rex Iuppiter solemni more diem reo dici,
constitutisque iudicibus audiri causam, legitimoque iudicio litem percenseri.
Sed tum totis ab subselliis una omnium eademque repente oborta vox publicum
odium Momum maiestatis teneri acclamavit: io, prehendendum sceleris obnoxium!
Io, et Promethei loco vinciendum! Tanta inimicorum conspiratione tantisque in
se unum insurgentibus irarum procellis Momus animis prostratus et trepidans
fuga sibi consulendum statuit. Eridanum caeli fluvium citato gradu fugiens
petebat, quo inde sumpto navigio secundis aquis ad nostras hominum regiones
applicaret. Sed, dum ab insequentium strepitu sibi cavisse properat, in
voraginem multo hiatu praeruptam, quae quidem caeli puteus dicitur, incautus
corruit: illinc, amisso flamine deorum insigni, in solum etruscum quasi alter Tages
irrupit. Eam gentem religioni maiorem in modum deditam offendit: suas idcirco
primas suscepit partes idque sibi unum indixit fore negotium, vindictae gratia
Etruriam ab deorum cultu ad se observandum imitandumque abducere. Itaque nullum
erat uspiam deorum commissum flagitium in eam diem, cuius Momus diligentissimus
exquisitor non meminisset codicibusque adnotasset. Ergo obscenas quasque
superum fabulas, desumpta poetarum persona, seriove iocove ad multitudinem
decantabat. Iovis audiebantur in scholis, in theatris, in triviis
adulteria, stupra turpiaque amoris furta; tum et Phoebi et Martis et horum et
item horum superum nefanda facinora vulgo asseverabantur. Denique veris falsa
miscebantur et vulgatorum in dies scelerum numerus et fama multo excrescebat,
ut iam deorum dearumque caput nullum non incestum flagitiisque perditum
haberetur. Post id, philosophantis persona sumpta, ut erat barba promissa,
torvo aspectu, hispido supercilio, truci nutu et gestu, ut ita loquar,
fastuoso, per gymnasia non sine multorum corona concionabundus disceptabat
deorum vim aliud nequicquam esse quam irritum et penitus frivolum
superstitiosarum mentium commentum; nullos inveniri deos, praesertim qui
hominum res curasse velint, vel tandem unum esse omnium animantium communem deum,
Naturam, cuius quidem sint opus et opera non homines modo regere, verum et
iumenta et alites et pisces et eiusmodi animantia, quae quidem consimili quadam
et communi facta ratione ad motum, ad sensum, ad seseque tuendum atque curandum
consimili oporteat via et modo regere atque gubernare; neque tam malum
comperiri Naturae opus, cui non sit in tanto productarum rerum cumulo ad
reliquorum usum et utilitatem accommodatissimus locus: fungi idcirco quaecumque
a Natura procreata sint certo praescriptoque officio, seu bona illa quidem, seu
mala pensentur ab hominibus, quandoquidem invita repugnanteque Natura eadem
ipsa per se nihil possint. Multa
pensari peccata opinione, quae peccata non sint; ludum esse Naturae hominum
vitam. Itaque his dicendi rationibus plerosque mortalium moverat Momus ut iam
intermitti sacrificia et solemnes antiquari cerimoniae deorumque cultus passim
apud mortales deseri occiperent. Id ubi a superis cognitum est, fit ad
Iovis regiam concursus. Actum de rebus suis queruntur, opem auxiliumque mutuo
(ut fit in perditis rebus) alter ab altero exposcunt, iamque se prospicere
affirmant, sublata apud homines opinione deorum et metu, nequicquam esse quod
se amplius deos deputent. Interea Momus vindictas acrius prosequi, et omnium
philosophantium scholas disputando incessere non desistebat. Disputanti deo iam
tum seu invidia seu garriendi cupiditate catervae occurrebant philosophorum;
etenim cominus eminusque circum astabant, interpellabant, vexabant. Momus vero
acer, durus, omnium impetum magis pervicacia quam iustis viribus solus
sustinebat. Alii praesidem moderatoremque rerum unum esse aliquem arguebant;
alii paria paribus, et inmortalium numerum mortalium numero respondere
suadebant; alii mentem quandam omni terrae crassitudine, omni corruptibilium
mortaliumque rerum contagione et commercio vacuam liberamque, divinarum et
humanarum esse rerum alumnam principemque demonstrabant; alii vim quandam
infusam rebus, qua universa moveantur, cuiusve quasi radii quidam sint hominum
animi, Deum putandum asserebant; neque magis inter se varietate sententiarum
philosophi ipsi discrepabant, quam uno instituto omnes una adversus Momum sese
infestos variis modis obiiciebant. Ille, ut erat in omni suscepta controversia
pervicax, suam durius tueri sententiam, negare deos, ac demum falli homines,
qui quidem ob istum, quem caelo spectent, conversionum ambitum moti, praesides
deos ullos praeter Naturam putent. Naturam quidem ultro ac sponte suesse erga
genus hominum innato et suo uti officio, eamque haud usquam egere nostris
rebus, sed ne eam quidem nostris moveri precibus; ac demum frustra eos metui
deos qui aut nulli sint, aut si sint nimirum suapte natura benefici sunt.
|