|
1.
Ad bene quoque venandum veritatem quesiti scire oportet quod divinum iudicium
in rebus quandoque hominibus est manifestum, quandoque occultum.
2.
Et manifestum potest esse dupliciter: ratione scilicet et fide. Nam quedam
iudicia Dei sunt ad que humana ratio propriis pedibus pertingere potest, sicut
ad hoc: quod homo pro salute patrie seipsum exponat; nam si pars debet se
exponere pro salute totius, cum homo sit pars quedam civitatis, ut per
Phylosophum patet in suis Politicis, homo pro patria debet exponere
seipsum, tanquam minus bonum pro meliori.
3.
Unde Phylosophus ad Nicomacum: «Amabile quidem enim et uni soli, melius
et divinius vero genti et civitati». Et
hoc iudicium Dei est; aliter humana ratio in sua rectitudine non sequeretur
nature intentionem: quod est inpossibile.
4. Quedam etiam
iudicia Dei sunt, ad que etsi humana ratio ex propriis pertingere nequit,
elevatur tamen ad illa cum adiutorio fidei eorum que in Sacris Licteris nobis
dicta sunt, sicut ad hoc: quod nemo, quantumcunque moralibus et
intellectualibus virtutibus et secundum habitum et secundum operationem
perfectus, absque fide salvari potest, dato quod nunquam aliquid de Cristo
audiverit.
5. Nam hoc ratio
humana per se iustum intueri non potest, fide tamen adiuta potest. Scriptum est
enim ad Hebreos: «Inpossibile est sine fide placere Deo»; et in Levitico:
«Homo quilibet de domo Israel, qui occiderit bovem aut ovem aut capram in
castris vel extra castra et non obtulerit ad hostium tabemaculi oblationem
Domino, sanguinis reus erit».
6. Hostium tabemaculi
Cristum figurat, qui est hostium conclavis ecterni, ut ex evangelio elici
potest: occisio animalium operationes humanas.
7. Occultum vero est
iudicium Dei ad quod humana ratio nec lege nature nec lege Scripture, sed de
gratia spetiali quandoque pertingit; quod fit pluribus modis: quandoque
sinplici revelatione, quandoque revelatione disceptatione quadam mediante.
8. Sinplici
revelatione dupliciter: aut sponte Dei, aut oratione impetrante; sponte Dei
dupliciter: aut expresse, aut per signum; expresse, sicut revelatum fuit iudicium
Samueli contra Saulem; per signum, sicut Pharaoni revelatum fuit per signa quod
Deus iudicaverat de liberatione filiorum Israel. Oratione inpetrante, quod
sciebant qui dicebant secundo Paralipomenon: «Cum ignoramus quid agere
debeamus, hoc solum habemus residui: quod oculos nostros ad Te dirigamus».
9. Disceptatione vero
mediante dupliciter: aut sorte, aut certamine; «certare» etenim ab eo quod est
«certum facere» dictum est. Sorte quidem Dei iudicium quandoque revelatur hominibus,
ut patet in substitutione Mathie in Actibus Apostolorum. Certamine vero
dupliciter Dei iudicium aperitur: vel ex collisione virium, sicut fit per
duellum pugilum, qui duelliones etiam vocantur, vel ex contentione plurium ad
aliquod signum prevalere conantium, sicut fit per pugnam athletarum currentium
ad bravium.
10.
Primus horum modorum apud Gentiles figuratus fuit in illo duello Herculis et
Anthei, cuius Lucanus meminit in quarto Farsalie et Ovidius in nono De
rerum transmutatione; secundus figuratur apud eosdem in Athalanta et
Ypomene in decimo De rerum transmutatione.
11. Similiter et
latere non debet quoniam in hiis duobus decertandi generibus ita se habet res,
ut in altero sine iniuria decertantes inpedire se possint, puta duelliones, in
altero vero non; non enim athlete inpedimento in alterutrum uti debent, quamvis
Poeta noster aliter sensisse videtur in quinto, cum fecit remunerari Eurialum.
12. Propter quod
melius Tullius in tertiis Offitiis hoc prohibuit sententiam Crisippi
sequens; ait enim sic: «Scite Crisippus, ut multa: «qui stadium» inquit
«currit, eniti et contendere debet quam maxime possit ut vincat; supplantare
eum quicum certet nullo modo debet»».
13. Hiis itaque in
capitulo distinctis, duas rationes efficaces ad propositum accipere possumus:
scilicet a disceptatione athletarum unam, et a disceptatione pugilum alteram;
quas quidem prosequar in sequentibus et inmediatis capitulis.
|