|
1. Isti vero ad quos
erit tota disputatio sequens, asserentes auctoritatem Imperii ab auctoritate
Ecclesie dipendere velut artifex inferior dependet ab architecto, pluribus et
diversis argumentis moventur; que quidem de Sacra Scriptura eliciunt et de quibusdam
gestis tam summi Pontificis quam ipsius Imperatoris, nonnullum vero rationis indicium
habere nituntur.
2. Dicunt enim primo,
secundum scripturam Geneseos, quod Deus fecit duo magna luminaria –
luminare maius et luminare minus – ut alterum preesset diei et alterum preesset
nocti: que allegorice dicta esse intelligebant ista duo regimina: scilicet
spirituale et temporale.
3. Deinde arguunt
quod, quemadmodum luna, que est luminare minus, non habet lucem nisi prout
recipit a sole, sic nec regnum temporale auctoritatem habet nisi prout recipit
a spirituali regimine.
4.
Propter hanc et propter alias eorum rationes dissolvendas prenotandum quod,
sicut Phylosopho placet in hiis que De sophisticis elenchis, solutio
argumenti est erroris manifestatio. Et quia error potest esse in materia et in
forma argumenti, dupliciter peccare contingit: aut scilicet assummendo falsum,
aut non sillogizando; que duo Phylosophus obiciebat contra Parmenidem et
Melissum dicens: «Quia falsa recipiunt et non sillogizantes sunt». Et accipio hic largo modo «falsum» etiam pro
«inoppinabili», quod in materia probabili habet naturam falsi.
5. Si vero in forma
sit peccatum, conclusio interimenda est ab illo qui solvere vult, ostendendo
formam sillogisticam non esse servatam. Si vero peccatum sit in materia, aut
est quia «simpliciter» falsum assumptum est, aut quia falsum «secundum quid».
Si «simpliciter», per interemptionem assumpti solvendum est; si «secundum
quid», per distinctionem.
6. Hoc viso, ad
meliorem huius et aliarum inferius factarum solutionum evidentiam advertendum
quod circa sensum misticum dupliciter errare contingit: aut querendo ipsum ubi
non est, aut accipiendo aliter quam accipi debeat.
7. Propter primum
dicit Augustinus in Civitate Dei: «Non omnia que gesta narrantur etiam
significare aliquid putanda sunt, sed propter illa que aliquid significant
etiam ea que nichil significant actexuntur. Solo vomere terra proscinditur; sed
ut hoc fieri possit, etiam cetera aratri membra sunt necessaria».
8. Propter secundum
idem ait in Doctrina Cristiana, loquens de illo aliud in Scripturis
sentire quam ille qui scripsit eas dicit, quod «ita fallitur ac si quisquam deserens
viam eo tamen per girum pergeret quo via illa perducit»; et subdit: «Demonstrandum
est ut consuetudine deviandi etiam in transversum aut perversum ire cogatur».
9. Deinde innuit
causam quare cavendum sit hoc in Scripturis, dicens: «Titubabit fides, si Divinarum
Scripturarum vacillat autoritas».
10. Ego autem dico
quod si talia fiunt de ignorantia, correctione diligenter adhibita ignoscendum
est sicut ignoscendum esset illi qui leonem in nubibus formidaret; si vero
industria. non aliter cum sic errantibus est agendum, quam cum tyrampnis, qui
publica iura non ad comunem utilitatem secuntur, sed ad propriam retorquere
conantur.
11. O summum facinus,
etiamsi contingat in sompniis, ecterni Spiritus intentione abuti! Non enim
peccatur in Moysen, non in David, non in Iob, non in Matheum, non in Paulum,
sed in Spiritum Sanctum qui loquitur in illis. Nam quanquam scribe divini eloquii
multi sint, unicus tamen dictator est Deus, qui beneplacitum suum nobis per
multorum calamos explicare dignatus est.
12. Hiis itaque prenotatis,
ad id quod superius dicebatur dico per interemptionem illius dicti quo dicunt
illa duo luminaria typice importare duo hec regimina: in quo quidem dicto tota
vis argumenti consistit.
13. Quod autem ille
sensus omnino sustineri non possit, duplici via potest ostendi. Primo quia, cum
huiusmodi regimina sint accidentia quedam ipsius hominis, videretur Deus usus
fùisse ordine perverso accidentia prius producendo quam proprium subicctum:
quod absurdum est dicere dc Deo; nam illa duo luminaria producta sunt die
quarto et homo die sexto, ut patet in Lictera.
14. Preterea, cum ista
regimina sint hominum directiva in quosdam fines, ut infra patebit, si homo
stetisset in statu innocentie in quo a Deo factus est, talibus directivis non
indiguisset: sunt ergo huiusmodi regimina remedia contra infirmitatem peccati.
15. Cum ergo non solum
in die quarto peccator homo non erat, sed etiam simpliciter homo non erat,
producere remedia fuisset otiosum: quod est contra divinam bonitatem. Stultus
enim esset medicus qui, ante nativitatem hominis, pro apostemate futuro illi
emplastrum conficeret.
16. Non igitur
dicendum est quod quarto die Deus hec duo regimina fecerit; et per consequens
intentio Moysi esse non potuit illa quam fingunt.
17. Potest etiam hoc,
mendacio tollerando, per distinctionem dissolvi: mitior nanque est in
adversarium solutio distinctiva; non enim omnino mentiens esse videtur, sicut
interemptiva illum videri facit. Dico ergo quod licet luna non habeat lucem
habundanter nisi ut a sole recipit, non propter hoc sequitur quod ipsa luna sit
a sole.
18. Unde sciendum quod
aliud est esse ipsius lune, aliud virtus eius, et aliud operari. Quantum est ad
esse, nullo modo luna dependet a sole, nec etiam quantum ad virtutem, nec
quantum ad operationem simpliciter; quia motus eius est a motore proprio, influentia
sua est a propriis eius radiis: habet enim aliquam lucem ex se, ut in eius
eclipsi manifestum est.
19. Sed quantum ad
melius et virtuosius operandum, recipit aliquid a sole, quia lucem habundantem:
qua recepta, virtuosius operatur.
20. Sic ergo dico quod
regnum temporale non recipit esse a spirituali, nec virtutem que est eius
auctoritas, nec etiam operationem simpliciter; sed bene ab eo recipit ut
virtuosius operetur per lucem gratie quam in celo et in terra benedictio summi
pontificis infundit illi.
21. Et ideo argumentum
peccabat in forma, quia predicatum in conclusione non est extremitas maioris,
ut patet; procedit enim sic: luna recipit lucem a sole qui est regimen
spirituale; regimen temporale est luna; ergo regimen temporale recipit
auctoritatem a regimine spirituali.
22. Nam in extremitate
maioris ponunt «lucem», in predicato vero conclusionis «auctoritatem»: que sunt
res diverse subiecto et ratione, ut visum est
|