XI - Quod moriatur ex sua potestate; et quod mortalis non pertineat ad puram hominis naturam.

ANSELMUS:

Nunc autem restat indagare utrum possit mori secundum humanam naturam; nam secundum divinam semper incorruptibilis erit.

BOSO:

De hoc cur dubitare debemus, cum ipse verus homo futurus sit et omnis homo naturaliter mortalis sit?

ANSELMUS:

Non puto mortalitatem ad puram, sed ad corruptam hominis naturam pertinere. Quippe si numquam peccasset homo et immortalitas ipsius immutabiliter firmata esset, non tamen minus homo esset verus; et quando mortales in incorruptibilitatem resurgent, non minus erunt veri homines. Nam si pertineret ad veritatem humanae naturae mortalitas, nequaquam posset homo esse, qui esset immortalis. Non ergo pertinet ad sinceritatem humanae naturae corruptibilitas sive incorruptibilitas, quoniam neutra facit aut destruit hominem, sed altera valet ad eius miseriam, altera ad beatitudinem. Sed quoniam nullus est homo qui non moriatur, idcirco mortale ponitur in hominis definitione a philosophis, qui non crediderunt totum hominem aliquando potuisse aut posse esse immortalem. Quare non sufficit ad monstrandum illum hominem debere mortalem esse hoc, quia verus homo erit.

BOSO:

Quaere tu ergo aliam rationem, quia ego illam nescio, si tu nescis, qua ille probetur posse mori.

ANSELMUS:

Dubium non est quia sicut deus erit, ita omnipotens erit.

BOSO:

Verum est.

ANSELMUS:

Si ergo volet, poterit animam suam ponere et iterum sumere. (cf. Io. 10,17s.)

BOSO:

Si hoc non potest, non videtur quod sit omnipotens.

ANSELMUS:

Poterit igitur numquam mori si volet, et poterit mori et resurgere. Sive autem animam suam ponat nullo alio faciente, sive alius hoc faciat, ut eam ponat ipso permittente, quantum ad potestatem nihil differt.

BOSO:

Non est dubium.

ANSELMUS:

Si igitur voluerit permittere, poterit occidi; et si noluerit, non poterit.

BOSO:

Ad hoc nos indeclinabiliter perducit ratio.

ANSELMUS:

Ratio quoque nos docuit quia oportet eum maius aliquid habere, quam quidquid sub deo est, quod sponte det et non ex debito deo.

BOSO:

Ita est.

ANSELMUS:

Hoe autem nec sub illo nec extra illum inveniri potest.

BOSO:

Verum est.

ANSELMUS:

In ipso igitur inveniendum est.

BOSO:

Sic sequitur.

ANSELMUS:

Aut igitur se ipsem aut aliquid de se dabit.

BOSO:

Non possum aliter intelligere.

ANSELMUS:

Quaerendum nunc est cuiusmodi esse debebit haec datio. Dare namque se non poterit deo aut aliquid de se, quasi non habenti ut suus sit, quoniam omnis creatura dei est.

BOSO:

Sic est.

ANSELMUS:

Sic ergo intelligenda est haec datio, quia aliquo modo ponet se ad honorem dei aut aliquid de se, quomodo debitor non erit.

BOSO:

Ita sequitur ex supra dictis.

ANSELMUS:

Si dicimus quia dabit se ipsum ad oboediendum deo, ut perseveranter servando iustitiam subdat se voluntati eius, non erit hoc dare quod deus ab illo non exigat ex debito. Omnis enim rationalis creatura debet hanc oboedientiam deo.

BOSO:

Hoc negari nequit.

ANSELMUS:

Alio itaque modo oportet, ut det se ipsum deo aut aliquid de se.

BOSO:

Ad hoc nos impellit ratio.

ANSELMUS:

Videamus si forte hoc sit dare vitam suam, sive ponere animam suam, sive tradere se ipsem morti ad honorem dei. Hoc enim ex debito non exiget deus ab illo; quoniam namque non erit peccatum in illo, non debebit mori, sicut diximus.

BOSO:

Aliter nequeo intelligere.

ANSELMUS:

Consideremus adhuc utrum conveniat.

BOSO:

Dic tu, et ego libenter audiam.

ANSELMUS:

Si homo per suavitatem peccavit: an non convenit ut per asperitatem satisfaciat? Et si tam facile victus est a diabolo ut deum peccando exhonoraret, ut facilius non posset: nonne iustum est ut homo satisfaciens pro peccato tanta difficultate vincat diabolum ad honorem dei, ut maiori non possit? An non est dignum quatenus, qui se sic abstulit deo peccando, ut se plus auferre non posset, sic se det deo satisfaciendo, ut magis se non possit dare?

BOSO:

Non est aliquid rationabilius.

ANSELMUS:

Nihil autem asperius aut difficilius potest homo ad honorem dei sponte et non ex debito pati quam mortem, et nullatenus se ipsum potest homo dare magis deo, quam cum se morti tradit ad honorem illius.

BOSO:

Vera sunt omnia haec.

ANSELMUS:

Talem igitur oportet eum esse qui pro peccato hominis satisfacere volet, ut mori possit si velit.

BOSO:

Video plane illum hominem quem quaerimus, talem esse oportere qui nec ex necessitate moriatur, quia omnipotens erit, nec ex debito, quia numquam peccator erit, et mori possit ex libera voluntate, quia necessarium erit.

ANSELMUS:

Sunt et alia multa cur eum valde conveniat hominum similitudinem et conversationem absque peccato (Hebr. 4,15) habere, quae facilius et clarius per se patent in eius vita et operibus, quam velut ante experimentum sola ratione monstrari possint. Quis enim explicet quam necessarie, quam sapienter factum est, ut ille qui homines erat redempturus et de via mortis et perditionis ad viam vitae et beatitudinis aeternae docendo reducturus, cum hominibus conversaretur (Bar. 3,38) et in ipsa conversatione, cum eos doceret verbo qualiter vivere deberent, se ipsum exemplum praeberet? Exemplum autem se ipsum quomodo daret infirmis et mortalibus, ut propter iniurias aut contumelias aut dolores aut mortem a iustitia non recederent, si ipsum haec omnia sentire non agnoscerent?