VIII - Quomodo licet humilia quae dicimus de Christo, non pertineant ad divinitatem, tamen inconveniens videatur infidelibus ea de illo dici secundum hominem; et unde illis videatur idem homo non sponte mortuus esse.

ANSELMUS:

Sufficere nobis debet ad rationem voluntas dei cum aliquid facit, licet non videamus cur velit. Voluntas namque dei numquam est irrationabilis.

BOSO:

Verum est, si constat deum id velle unde agitur. Nequaquam enim acquiescent multi deum aliquid velle, si ratio repugnare videtur.

ANSELMUS:

Quid tibi videtur repugnare rationi, cum deum ea voluisse fatemur quae de eius incarnatione credimus?

BOSO:

Ut breviter dicam: altissimum ad tam humilia inclinari, omnipotentem aliquid facere cum tanto labore.

ANSELMUS:

Qui hoc dicunt, non intelligunt quod credimus. Divinam enim naturam absque dubio asserimus impassibilem, nec ullatenus posse a sua celsitudine humiliari, nec in eo quod facere vult laborare. Sed dominum Christum Iesum dicimus verum deum et verum hominem, unam personam in duabus naturis et duas naturas in una persona. Quapropter cum dicimus deum aliquid humile aut infirmum pati, non hoc intelligimus secundum sublimitatem impassibilis naturae, sed secundum infirmitatem humanae substantiae quam gerebat; et sic nostrae fidei nulla ratio obviare cognoscitur. Sic enim nullam divinae substantiae significamus humilitatem, sed unam dei et hominis monstramus esse personam. Non ergo in incarnatione dei ulla eius humilitas intelligitur facta, sed natura hominis creditur exaltata.

BOSO:

Ita sit, nihil imputetur divinae naturae, quod secundum infirmitatem hominis de Christo dicitur. Verum quomodo iustum aut rationabile probari poterit, quia deus hominem illum, quem pater filium suum dilectum in quo sibi bene complacuit (Mat. 3,17;17,5), vocavit et quem filius se ipsum fecit, sic tractavit aut tractari permisit? Quae autem iustitia est hominem omnium iustissimum morti tradere pro peccatore? Quis homo, si innocentem damnaret, ut nocentem liberaret, damnandus non iudicaretur? Ad idem enim res deduci videtur inconveniens, quod supra dictum est. Nam si aliter peccatores salvare non potuit quam iustum damnando: ubi est eius omnipotentia? Si vero potuit sed non voluit: quomodo defendemus sapientiam eius atque iustitiam?

ANSELMUS:

Deus pater non, quemadmodum videris intelligere, hominem illum tractavit aut innocentem pro nocente morti tradidit. Non enim eum invitum ad mortem ille coegit aut occidi permisit, sed idem ipse sponte sua mortem sustinuit, ut homines salvaret.

BOSO:

Etiam si non invitum, quoniam voluntati patris consensit, quodam tamen modo illum coegisse videtur praecipiendo. Dicitur enim quia Christus humiliavit se ipsum, factus oboediens patri usque ad mortem, mortem autem crucis; propter quod et deus illum exaltavit (Phil. 2,8s.); et quia didicit oboedientiam ex iis quae passus est (Hebr. 5,8); et quia proprio filio non pepercit pater, sed pro nobis omnibus tradidit illum (Rom. 8,32). Et idem filius dicit: Non veni voluntatem meam facere, sed voluntatem eius qui misit me (Jo. 6,38). Et iturus ad passionem dicit: Sicut mandatum dedit mihi pater, sic facio (ib. 14/31). Item: Calicem quem dedit mihi pater, non bibam illum? (Io. 18,11). Et alibi: Pater, si possibile est, transeat a me calix iste; verumtamen non sicut ego volo, sed sicut tu (Mat. 26,39). Et: Pater, si non potest hic calix transire, nisi bibam illum, fiat voluntas tua (ib. 26,42). In his omnibus plus videtur Christus oboedientia cogente quam spontanea voluntate disponente mortem sustinuisse.