XXIII - Quid abstulit deo cum peccavit, quod reddere nequit.

ANSELMUS:

Adhuc accipe unum sine quo iuste non reconciliatur homo, nec minus impossibile.

BOSO:

Tot iam proposuisti nobis quae facere debemus, ut quidquid superaddas non me magis terrere possit.

ANSELMUS:

Audi tamen.

BOSO:

Audio.

ANSELMUS:

Quid abstulit homo deo, cum vinci se permisit a diabolo?

BOSO:

Dic tu, ut incepisti, quia ego nescio quid super haec mala quae ostendisti potuit addere.

ANSELMUS:

Nonne abstulit deo, quidquid de humana natura facere proposuerat?

BOSO:

Non potest negari.

ANSELMUS:

Intende in districtam iustitiam, et iudica secundum illam, utrum ad aequalitatem peccati homo satisfaciat deo, nisi id ipsam quod permittendo se vinci a diabolo deo abstulit, diabolum vincendo restituat; ut quemadmodum per hoc quod victus est, rapuit diabolus quod dei erat et deus perdidit, ita per hoc quod vincat, perdat diabolus et deus recuperet.

BOSO:

Nec districtius nec iustius potest aliquid cogitari.

ANSELMUS:

Putasne summam iustitiam hanc iustitiam posse violare?

BOSO:

Non audeo cogitare.

ANSELMUS:

Nullatenus ergo debet aut potest accipere homo a deo quod deus illi dare proposuit, si non reddit deo totum quod illi abstulit; ut sicut per illum deus perdidit, ita per illum recuperet. Quod non aliter fieri valet nisi ut, quemadmodum per victum tota humana corrupta et quasi fermentata est peccato, cum quo nullum deus assumit ad perficiendam illam civitatem caelestem, ita per vincentem iustificentur a peccato tot homines quot illum numerum completuri erant, ad quem complendum factus est homo. Sed hoc facere nullatenus potest peccator homo, quia peccator peccatorem iustificare nequit.

BOSO:

Et nihil iustius et nihil impossibilius. Sed ex his omnibus videtur misericordia dei et spes hominis perire, quantum ad beatitudinem spectat, ad quam factus est homo.