|
XXIV - Quod quamdiu non reddit deo
quod debet, non possit esse beatus nec excusetur impotentia.
ANSELMUS:
Expecta adhuc parum.
BOSO:
Quid habes amplius?
ANSELMUS:
Si homo dicitur iniustus, qui
homini non reddit quod debet: multo magis iniustus est, qui deo quod debet non
reddit.
BOSO:
Si potest et non reddit, vere
iniustus est. Si vero non potest: quomodo iniustus est?
ANSELMUS:
Forsitan si nulla est in illo
causa impotentiae, aliquatenus excusari potest. Sed si in ipsa impotentia culpa
est: sicut non levigat peccatum, ita non excusat non reddentem debitum. Nam si
quis iniungat opus aliquod servo suo, et praecipiat illi ne se deiciat in
foveam quam illi monstrat, unde nullatenus exire possit, et servus ille
contemnens mandatum et monitionem domini sui sponte se in monstratam mittat
foveam, ut nullatenus possit opus iniunctum efficere: putasne illi aliquatenus
impotentiam istam ad excusationem valere, cur opus iniunctum non faciat?
BOSO:
Nullo modo, sed potius ad
augmentum culpae, quoniam ipse impotentiam illam sibi fecit. Dupliciter namque peccavit, quia et quod
iussus est facere non fecit, et quod praeceptum est ne faceret fecit.
ANSELMUS:
Ita homo, qui se sponte obligavit
illo debito quod solvere non potest, et sua culpa deiecit se in hanc
impotentiam, ut nec illud possit solvere quod debebat ante peccatum, id est ne
peccaret, nec hoc quod debet, quia peccavit, inexcusabilis est. Ipsa namque impotentia culpa est, quia non
debet eam habere, immo debet eam non habere. Nam sicut culpa est non habere quod habere debet,
ita culpa est habere quod debet non habere. Sicut igitur culpa est homini non
habere potestatem illam, quam accepit ut posset cavere peccatum, sic culpa est
illi habere impotentiam, qua nec iustitiam tenere et peccatum cavere, nec quod
pro peccato debet reddere potest. Sponte namque fecit, unde perdidit illam
potestatem et devenit in hanc impotentiam. Idem enim est non habere potestatem
quam debet habere, et habere impotentiam quam debet non habere. Quapropter
impotentia reddendi deo quod debet, quae facit ut non reddat, non excusat
hominem, si non reddit; quoniam effectum peccati non excusat peccatum quod
facit.
BOSO:
Et grave nimis est, et ita esse
necesse est.
ANSELMUS:
Iniustus ergo est homo, qui non
reddit deo quod debet.
BOSO:
Nimis est verum. Nam iniustus
est, quia non reddit, et iniustus est, quia reddere nequit.
ANSELMUS:
Nullus autem iniustus admittetur
ad beatitudinem, quoniam quemadmodum beatitudo est sufficientia in qua nulla
est indigentia, sic nulli convenit, nisi in quo ita pura est iustitia, ut nulla
in eo sit iniustitia.
BOSO:
Non audeo aliter credere.
ANSELMUS:
Qui ergo non solvit deo quod
debet, non poterit esse beatus.
BOSO:
Nec hoc consequi negare possum.
ANSELMUS:
Quod si vis dicere: misericors
deus dimittit supplicanti quod debet, idcirco quia reddere nequit: non potest
dici dimittere, nisi aut hoc quod homo sponte reddere debet nec potest, id est
quod recompensari possit peccato, quod fieri non deberet pro conservatione
omnis rei quae deus non est; aut hoc quod puniendo ablaturus erat invito, sicut
supra dixi, id est beatitudinem. Sed si dimittit quod sponte reddere debet
homo, ideo quia reddere non potest, quid est aliud quam: dimittit deus quod
habere non potest? Sed derisio est, ut talis misericordia deo attribuatur. At
si dimittit quod invito erat ablaturus, propter impotentiam reddendi quod
sponte reddere debet: relaxat deus poenam et facit beatum hominem propter
peccatum, quia habet quod debet non habere. Nam ipsam impotentiam debet non
habere, et idcirco, quamdiu illam habet sine satisfactione, peccatum est illi.
Verum huiusmodi misericordia dei nimis est contraria iustitiae illius, quae non
nisi poenam permittit reddi propter peccatum. Quapropter quemadmodum deum sibi
esse contrarium, ita hoc modo illum esse misericordem impossibile est.
BOSO:
Aliam misericordiam dei video
esse quaerendam quam istam.
ANSELMUS:
Verum esto: dimittit deus ei, qui
non solvit quod debet, idcirco, quoniam non potest.
BOSO:
Ita vellem.
ANSELMUS:
At quamdiu non reddet, aut volet
reddere aut non volet. Sed si volet quod non poterit, indigens erit. Si vero non volet, iniustus erit.
BOSO:
Hoc nihil clarius.
ANSELMUS:
Sive autem indigens sive iniustus
sit, beatus non erit.
BOSO:
Et hoc apertum.
ANSELMUS:
Quamdiu ergo non reddet, beatus
esse non poterit.
BOSO:
Si rationem sequitur deus
iustitiae, non est qua evadat miser homuncio, et misericordia dei perire
videtur.
ANSELMUS:
Rationem postulasti, rationem
accipe. Misericordem deum
esse non nego qui homines et iumenta salvat, quemadmodum
multiplicavit misericordiam suam (Ps. 35,7s.). Nos autem loquimur de illa
ultima misericordia, qua post hanc vitam beatum facit hominem. Hanc
beatitudinem nulli dari debere nisi illi, cui penitus dimissa sunt peccata, nec
hanc dimissionem fieri nisi debito reddito, quod debetur pro peccato secundum
magnitudinem peccati, supra positis rationibus puto me sufficienter ostendisse.
Quibus si quid tibi videtur posse rationibus obici, dicere debes.
BOSO:
Ego utique nullam tuarum rationum
aliquatenus infirmari posse video.
ANSELMUS:
Neque ego, si bene considerentur,
existimo. Verumtamen, si vel una de omnibus quas posui inexpugnabili veritate
roboratur, sufficere debet. Sive namque uno sive pluribus argumentis veritas
inexpugnabiliter monstretur, aequaliter ab omni dubitatione defenditur.
BOSO:
Ecce ita est.
|