41 - De Sancto Sergio XL

154. Sergius XL. iuvenis aetate, brevis corpore, ridens facie, decorus forma, glaucis oculis, nobilissimis ortus natalibus.Iste laicus fuit et sponsam habuit. Quam, post regimen ecclesiae suscepit, eam Eufimiam sponsam suam diaconissam cunsecravit, et in eodem habitu permansit.

Quia in tempore istius zelum sacerdotibus et iurgium habentibus, non unitis animo, scissa est multitudo; et postquam Romae cunsecratus est, spreverunt eum sacerdotes, et separaverunt se ab eo ministri, et nullus erat, qui cum eo ad sanctam accederet aram. Haec autem civitas vexabatur a Langobardis et Veneticis. Non possumus per tanta discurrere, quia olescit; tamen cunpendii proferamus causam.

Pontifex vero misit ad diaconos et ad reliquos ministros ecclesiae, ut se omnes in gremium cunglobarent ecclesiae. At illi in ipso perdurantes doloris stimulo, renuerunt.

Tunc excogitato consilio, cunsecravit presbiteros et diaconos. Illi vero duri corde haec audientes, venerunt et die dominico cum eo ad solempnia missarum processerunt. Novellae vero oves, qui se putaverunt sublimiter stare, a veteribus sacerdotibus repulsi sunt, et verecundati oppilaverunt ora.

Tunc pontifex blande et leniter priores refovens sacerdotes, blanda circa eos eloquia fundens, quousque ab ira eos in mansuetudinem revocaret. Tunc inter se multa volventes, post foedus pacis statuerunt de novella consecratione, ut diacones relicta dalmatica superhumeralem inponerent more Grecorum et circa altare resisterent. Et ex illo die coeperunt levitae multiplicare, nam canones proibent, apostolica auctoritate muniente.

155. Eo namque tempore Zacharias papa Romanus egressus de Roma, hora attigit Franciae, postulans tutamina atque praesidia ad expellendos Langobardos Romanorum finibus, quia Austulphus rex Italiam duriter opprimebat. Sed eiecto a solium Francorum altero rege, Pipinus sceptrum regni accepit et papae manibus benedictus est atque crismate sacro ab eo perunctus est; Romamque reversus est.

Et antequam reverteretur Romam, in ecclesia beati Apolenaris missam celebravit et endothin ex blatta alitheno cum margaritismirifice ornatam obtulit, et suum nomen ibidem exaratum est.

At ut vidit Austulphus rex, quia undique super se ingravata essent mala, dextera Italis petit, quia tempus eum non adiuvabat, et ivit ad limina beati Petri principis ot obtulit dona et exenia multa; deinde Ravennam reversus, clamidem ex auro pictam, qua erat indutus, super sanctum altarium Ursianae ecclesia posuit. Ecclesiam Petrianam, quae funditus eversa est per terraemotum, sponte haedificare voluit, et piramides per in girum erexit, columpnas statuit, quae manent usque nunc, sed non cunsummavit.

156. De praedictus regis nomine, [cur] Austulphus rex vocatus est, eloquar, an sileam? Tamen narrabo. Quinque in una hora, in uno partu, ex uno ventre parvulos sua peperit mater. Quod cum nunciatum regis fuisset et innotuisset admiranda res, novo inito cunsilio, iussit eos ante se deferri in unum maximum calathum. Et videns, eos voluit proicere in sterquilinium; orrebat esse pater, qui fuerat genitor. Praecepit deferri regalem cuntum, dicens suis: «Quicumque ex eis manu cuntum adstrixerit, hic vivat.» Statim ut in medio contus positus est, inter ceteros fratres iste contum tenuit extento brachio. Tunc vocavit eum pater Austulphus. Revertamur ad superiora eloquia.

157. Vir autem iste Sergius praesul, cum Paulus papa Romanus Franciae iter per Tusciam pergeret, non ei obvius fuit; et indignatus papa de valle quae dicitur Calle Collata, quae rustico more Galiata dicitur cum ira magna exivit.

Lustrato Langobardorum regno, calcata praecelsa cacumina, Iovis montis pertransiit iugum; deinde Franciae arripuit iter, et quicquid ad Pipinum postulavit regem, optinuit.

Deinde reversus, Sergium archiepiscopum vexare coepit. Ille autem fiduciam habens in rege, ut rex adminiculum ei praeberet;et fefellit is illum, et deductus est Romam a suis civibus, atque fraude deceptus. Et cungregatis episcopis, iubente papa, et voluerunt eum honore privare et de gradu pontificalis prohicere.

Apostolicus talem cuntra eum proferebat sententiam: «Neophitus es, non ex ovile fuisti nec secundum canones in Ravennensi ecclesia militasti, sed subito invasisti cathedram quasi latro, et sacerdotes tuos, qui digni donis ecclesiae perfrui, reppulisti, et per secularium favorem, potenter tamen, sedem obtinuisti.»

Ad haec Ravennae pontifex aiebat: «Et non mea praesumptione, sed eligerunt me cleros et plebs universa. Interrogasti per ordinem canonico more, et de me omnia vobis patefacta sunt, quomodo laicus fui et sponsam habui et ad clericatum perveni, et cognitum vobis factum est, et dixisti, nullum obstaculum mihi esse potest. Postquam talia de me sensisti, cur me cunsecrasti?»

Diversas autem sententias inter se episcopi ferebant, et infra unumquodque cubiculum cordis magna quatiebatur tenpestas. Dicebant enim omnes: «Quomodo possimus, cum simus discipuli, magistrum iudicare?

Haec audiens papa, in furore versus, asseruit, se die crastino manibus suis orarium a collo eius evelleret. Tunc Sergius antistes Ravennensis nocte eadem cum lacrimis proicit se ad altarium beati Nicolai et se totum in magnis lamentis dedit. Prostrato corpore tandiu lacrimas fudit, quod locum ubi moerebat valde roravit et rivulos produxit.

Iudicio Dei nocte illa mortuus est Paulus papa, repente raptus est, subito quievit, et tenuerunt eum sui occulte usque mane.

Insurgente vero aurora diei, autequam ex eo radius solis splendesceret et terram Phebea perlustraret radiis, venit ad eum Stephanus, urbis Romae diaconus, germanus praedicti papae, in ipsa custodia, ubi Sergius pontifex erat. Ait ad eum: «Quid mihi daturus es, si reversus fueris cum pace ad domum tuam et omnibus honore et dignitate ampliatum?»

His auditis praesul, quasi de laqueo ereptus, egressus ait: «Non parva tibi statuo dare munera, nisi quod audis facio. Veni tu ipse Ravennam et ingredere infra episcopium in ea ecclesia et scrutare diligenter omnes gazas ipsius domus, aurum, argentum, vascula vel nummos; omnia sunt tibi data, et quantum vis pro benedictione dimittere, dimitte.» Super haec verba iuraverunt sibi mutuo.

In ipsa vero die electus est praedictus germanus defuncti papae in solio apostolatus, et statim solvit omnes captivos et omnibus noxiis veniam cuncessit. Tunc iussit venire Sergium Ravennensem pontificem cum omni honore et gloria; et cum vidisset eum, sublevavit se de sella ubi sedebat, et cum prostratus humo petisset et vultu submisso, elatis manibus sublevatus, et irruit super collum eius, obsculans eum, et iussit deferri sedem illius iuxta sedem suam, et locuti sunt inter se pacifica et dulcia verba, et permisit eum redire ad sedem suam cum gaudio magno et alacritate.

Post tertium annum Ravennam ingressus est, quem suscipientibus eum suis, modica gratulatio fuit et modica quies. Ivit Sergius pontifex ad monasterium beatae virginis Mariae qui vocatur Cosmiti. Post missam celebratam prostravit se ante altarium beati Nicolai, orans diutissime et lacrimas fundens, quae apparet usque in praesentem diem.

158. Eo namque tempore exiens Stephanus papa Romanus Roma, Franciae arripuit iter, properans huc Ravennam, infra episcopiumeius applicitus est. Scientes autem et videntes sacerdotes, quod ipse scrutaretur gazas atque omnes opes ecclesiae deglotire deberet, erant inter eos incommoda verba.

Alii dicebant: «Suffocemus eum;» alii: «Non, serventur ecclesia fortunae.» Erant dispares voces in vulgo. Tunc Leo diaconus et ipsius domui vicedominus sacerdotibus dixit: «Cum coeperit depopulare omnia, vocemus eum occulte quasi aliquid ad ostendendum ei, et praecipitemus eum, ut dimersus in profundum aquae nunquam cunpareat.» Hoc erat inter eos cunsilum, et verba incommoda et commoda agebantur et cunclusa. Alii, cum quasi facta fuisset, remotionem criminis meditabantur.

Audiens haec Uviliaris archidiacono istius sedis Ravennae de monasterio sancti Bartolomei, qui illo tempore ibidem sistebat abba, ubi Deo favente post ipsum quartus ego sum modo, ad episcopium ecclesiae cum summa velocitate occurrit et vidit omnes sacerdotes in talibus machinamentis sermocinationum sistere et diversa inter se cunsilia volvere; agnoscens suum in contraria coeptum, complosis manibus cuntra eos vocem misit: «O quanta insania, fratres! Si ista meditati estis perimere pontifice, non aequa cunsilia in pectoribus vestris gestatis. Adquiescite mihi, ut papa honorifice hinc abscedat, manusque vestrae servate innoxiis, et sacramentum praesulis nostri servemus illaesum. Cum incubare coeperit atra nox et Romanorum cum fuerit corpora ex dapibus et lucidissimo lyeo opleta, prima quies, quasi sepulti iacent: cuncta atrii lichna extinguantur, ne illi flammae candelarum nocte solatia praestent, et quid possimus occulte abdicare, omnia in criptis celentur, ignorante pontifice nostro, et apertis locis divitiarum quas papa Romanus invenerit tollat.»

Placuitque omnibus hoc cunsilium, et decreverunt, quia haec Uviliaris melior est quam ceterorum sententia prolata mente. Etingressi sacerdotes infra singula loca gazarum, abscunderunt quantum valuerunt.

Intempestivum vero noctis venit praedictus papa Stephanus. Allatae sunt ante eum omnes claves a vesterariis ecclesiae, et reserata sunt ei omnia ostia. Abstulit reliquias, quas non potuerunt sic citius occultare, ex auro plenas balantias novem, vascula argentea plurima et coclearia argentea tractoria, quaternaria una et diversas alias aureas et argenteas species, et sic in Franciam perrexit, unam vero [ex] cuclearibus Romam transmisit.

Tunc cognitum Ravennensibus civibus, postquam papa egressus est, depopulationem ecclesiae, voluerunt prosequi plaustrum, quod argentum vegebat, sed timidi vehiculatores in Ariminum delati sunt, et Ravennenses ad suam reversi sunt civitatem.

159. Igitur iudicavit iste a finibus Persiceti totum Pentapolim et usque ad Tusciam et usque ad mensam Walani, veluti exarchus, sic omnia disponebat, ut soliti sunt modo Romani facere.

Reversus vero papa Stephanus ex Francia Romam, inito antea cum archiepiscopo cunsilio, pernimia blandimenta et pacificas epistolas ad aliquantos nobiles Ravennenses iudices misit, ortantes, ut Romam pergerent illi, qui in necem pontificis cunsenserunt. Inter quos etiam avus patris mei fuit, et tandiu Romae sunt coartati, quousque omnes ibi mortui sunt.

Et post haec cuniunxit foedus pontifex cum Veneticis, ut ne deterius quod ei contingerat postmodum veniret, quia fefellit eiLangobardorum rex, et ultra non fuit credulus illi; et destributa pecunia in Veneticis, 7 balancias per nobilissimos viros aurum expendit.

Aedificavit iste cellam beati Apolenaris de parte virorum, ubi et monachos statuit, et reliquid ibidem multas possessiones .. . . .