-15-

Positis rationibus, quae liberum arbitrum destruere videbantur, et earum solutionibus, consequens est ostendere ipsum esse. -- Quod patet: alioquin esset omne praeceptum cassum. Quod enim utiliter praecipitur, potest fieri et potest non fleri. Si enim necesse est fieri, in cassum praecipitur, et similiter si necesse est non fieri, in cassum praecipitur. Ergo si non in cassum praecipitur, neque necesse est fieri, neque necesse est non fieri. Sed si non necesse est fieri, potest non fieri; et si non necesse est non fieri, potest fieri. Ergo si non in cassum praecipitur, potest fieri et non fieri.

Eodem modo, si non in cassum prohibetur, et si non in cassum consulitur ut fiat vel non fiat.

Itetm: si ex necessitate aliquid agitur, ex illo actu non est agens laudabile, nisi forte et ipsa necessitas esset voluntaric assumpta et posset ex voluntatis libertate non fuisse assumpta. At per hoc, quod sic ageretur, non esset necessarium, sed a principio voluntarium, liberum, non necessarium. -- Si igitur laudabile est agens ex actu, non est ille actus necessarius, sed potuit agens non egisse illum. Unde enim aliter laudabilis, nisi quia egit bonum, eum potuit illud non egisse, vel unde vituperabilis,. nisi quia egit malum, cum potuit illud non egisse? Unde Seneca : «Non turpiter his rebus superabuntur quae non sunt in nostra potestate.»

Item: si necessario aliquis agit hoc et nunquam fuit in eius potestate illud non agere, non iuste potest puniri pro illo. Ergo si iuste punitur pro aliquo actu, potuit illum non egisse; similiter si iuste praemiatur.

Item: cur erubescimus de aliquo, nisi possemus idem factum cavisse? Nam et motus pudendos genitalium membrorum potuimus cavisse in primo parente, ut dicit Augustinus.

Item: cur conscium et testem mali facti fugimus, nisi quia iure inde redargui possurnus, cum in nostra sit potestate, idem malum non fecisse? Si enim necessarium esset fieri, iniusta esset redargutio et cassa omnis correptio. Ergo si iusta est redargutio et correptio, liberum fuit hoc non fecisse.

Item: unde remordet et accusat conscientia super aliquo, nisi quia habuit in potestate idem non egisse?

Item: unde in bonis actibus laeta est mens constans et intrepida, nisi quia, cum in potestate sua habuit eadem bona non fecisse, sine coactione tamen eadem fecit.

Arguunt itaque liberum arbitrium esse praeceptum , prohibitio, consilium, laus et vituperium, poena et praemium, redargutio, correptio, rubor de malo et confusio, conscii fuga, appetitus occultationis, timor et odium propalationis, in malo rernordens et coarctans conscientia, in bono niens laeta constans, et intrepida manifestari quodam impulsu naturali desiderans. Omnis itaque scripturae auctoritas, quae praecipit vel prohibet, consulit, laudat, vituperat, minatur poenam, promittit praemium, redarguit, corripit, probat liberum arbitrium esse.

Item ex libro Augustini «Unde malum» sequitur liberum arbitrium esse, quod homo facit rnalum, ad quod non cogitur a Deo, quia Deus summe bonus nec a scientia, nec ab alia mente bona, nec potest cogi a mente mala vel corpore, cum sint in feriora. Unde sequitur, quod malum non facit nisi a voluntate propria.

Licet itaque tota scriptura, ut ex praedictis patet, repleta sit auctoritatibus liberum esse probantibus, ne tamen haec copia magis inopes faciat probare volentes ipsum esse, quasdam hic interserimus, quibus ex parte eius esse probatur.

Scribitur namque in Ecclesiastico  : «Deus ab initio fecit hominem et reliquit eum in manu consilii sui. Adiecit mandata et praecepta; si volueris mandata servare, conservabunt te et in perpetuum fidem placitam facere. Apposuit tibi aquam et ignem: ad quod volueris porrige manum tuam. Ante hominem vita et mors, bonum et malum: quod placuerit ei dabitur illi.»

Item eodem  : «Dedit ei potestatem eorum, quae sunt super terram. Posuit timorem ilius super omnem carnem et dominatus est bestiarum et volucrum. Creavit ex ipso adiutorium simile ipsi consilium et linguam et oculos et aures et cor dedit illis excogitandi et disciplitia intellectus replevit illos.»

Item Deuteron.  : «Testes invoco hodie caelum et terram, quod proposuerim vobis vitam et mortem, bonum et malum, benedictionem et maledictionem. Elige ergo vitam.»

Item Genes.  litterae , quam ponit Hieronymus, «Simeon et Levi fratres consummaverunt iniquitatem suam ex voluntate sua.»

Item Isaia : «si volueritis et audieritis me, bona terrae comedetis. Si autem non volueritis neque audieritis me, gladius devorabit vos.»

Item idem : «Omnes vos occisione decidetis, quia vocavi vos et non exaudistis; locutus sum et neglexistis; fecistis malum ante conspectum meum et quae nolebam elegistis.»

lpse quoque Dominus in Evangelio : «Jerusalem, Jerusalem, quae occidis prophetas et lapidas eos, qui ad te missi sunt, quotiens volui congregare filios tuos quemadmodum gallina congregat pullos sub alas et noluisti.»

Ex his auctoritatibus sic infert Hieronymus in epistola quadam ad Demetriadem virginem : «Ubi velle videmus et nolle et eligere et refutare, ibi non est vis naturae, sed libertas voluntatis. Plena sunt utriusque testamenti volumina, quibus tam bonum omne, quam malum voluntarium semper ascribitur.» -- Et post pauca : neque nos ita defendimus naturae bonum, ut eam dicamus malum non posse facere, quam utique boni ac mali capacem etiam profitemur. Sed ab hac tantummodo iniuria vindicamus, ne eius vitio ad malum videamur impelli, qui nec bonum sine voluntate facimus nec malum, et quibus liberum est, unum semper de duobus facere, cum semper utrumque possumus. Unde enim alii iudicant et sunt alii iudicandi, nisi quia in eadem natura dispar voluntas est, et quia, cum omnes idem possimus, diversa facimus?

Itaque ut clarius lucere possit, aliqua exempla sunt proferenda : Adam de paradiso eicitur; Enoch e mundo rapitur. In utroque dominus libertatem arbitrii ostendit. Ut enim placere potuit ille, qui deliquit, ita potuit peccare iste, qui placuit. Non enim a iusto Deo aut ille puniri meruisset aut hic eligi, nisi uterque utrumque potuisset. Hoc et de Cain et Abel fratribus, hoc etiam de Jacob et Esau geminis intelligendum est ac sciendum solam voluntatis causam esse, quod in eadem natura merita diversa sunt.

Item Augustinus in libro de definitionibus rectae fidei : Libertati arbitrii sui commissus est homo statim in prima mundi conditione. Postquam vero cecidit, vere bonum perdidit pariter et vigorem arbitrii, non tarnen electionem. Manet itaque ad quaerendam salutem arbitrii libertas, id est rationalis voluntas.

Item Johannes Chrysostomus : «A nullo aufertur possibilitas credendi in Dei filium et efficiendi Dei filium; hoc enim arbitrio hominis et cooperatione gratiae constitutum est.

Item Augustinus super Joh. homil. 3 : «De voluntate quisque sua aut antichristus, aut in Christo est.»

Item idem eodem hom. 4 : «Et omnis, qui habet spem in ipso, castificat semetipsum, sicut et ipse castus est. Videte quemadmodum non abstulit liberum arbitrium ut diceret «castificat semetipsum». Quis nos castificat, nisi Deus? Sed Deus te nolentem non castificat. Ergo quod adiungis voluntatem tuam Deo, castificas temetipsum non de te, sed de illo, qui habitat in te.»

Item Augustinus : «Quomodo secundum opera sua unicuique redderetur in die iudicii, nisi liberum arbitrium esset»

Bernardus quoque dicit «sola voluntas, quoniam pro sui ingenita libertate aut dissentire sibi, aut praeter se in aliquo consentire nulla vi nulla cogitur necessitate, non immerito iustam vel iniustam beatitudine sine miseria dignam ac capacem creaturam constituit, prout scilicet iustitiae iniustitiaeve consenserit».

Huiusmodi testimonia seriptorum sanctorum copiosissima suppetunt. Sed ne prolixitas pariat fastidium plurium testificationi supersedemus.