Tum Messalla: «sequar praescriptam a te,
Materne, formam; neque enim diu contra dicendum est Apro, qui primum, ut
opinor, nominis controversiam movit, tamquam parum proprie antiqui vocarentur,
quos satis constat ante centum annos fuisse. Nihi autem de vocabulo pugna non
est; sive illos antiquos sive maiores sive quo alio mavult nomine appellet, dum
modo in confesso sit eminentiorem illorum temporum eloquentiam fuisse; ne illi
quidem parti sermonis eius repugno, si comminus fatetur pluris formas dicendi
etiam isdem saeculis, nedum diversis extitisse. Sed quo modo inter Atticos
oratores primae Demostheni tribuuntur, proximum [autem] locum Aeschines et
Hyperides et Lysias et Lycurgus obtinent, omnium autem concessu haec oratorum
aetas maxime probatur, sic apud nos Cicero quidem ceteros eorundem temporum
disertos antecessit, Calvus autem et Asinius et Caesar et Caelius et Brutus
iure et prioribus et sequentibus anteponuntur. Nec refert quod inter se specie
differunt, cum genere consentiant. Adstrictior Calvus, numerosior Asinius,
splendidior Caesar, amarior Caelius, gravior Brutus, vehementior et plenior et
valentior Cicero: omnes tamen eandem sanitatem eloquentiae [prae se] ferunt, ut
si omnium pariter libros in manum sumpseris, scias, quamvis in diversis
ingeniis, esse quandam iudicii ac voluntatis similitudinem et cognationem. Nam
quod invicem se obtrectaverunt et sunt aliqua epistulis eorum inserta, ex
quibus mutua malignitas detegitur, non est oratorum vitium, sed hominum. Nam et
Calvum et Asinium et ipsum Ciceronem credo solitos et invidere et livere et
ceteris humanae infirmitatis vitiis adfici: solum inter hos arbitror Brutum non
malignitate nec invidia, sed simpliciter et ingenue iudicium animi sui
detexisse. An ille Ciceroni invideret, qui mihi videtur ne Caesari quidem
invidisse? Quod ad Servium Galbam et C. Laelium attinet, et si quos alios
antiquiorum [Aper] agitare non destitit, non exigit defensorem, cum fatear
quaedam eloquentiae eorum ut nascenti adhuc nec satis adultae defuisse.
|