. . . rem cogitant; nihil humile, nihil
abiectum eloqui poterat. Magna eloquentia, sicut flamma, materia alitur et
motibus excitatur et urendo clarescit. Eadem ratio in nostra quoque civitate
antiquorum eloquentiam provexit. Nam etsi horum quoque temporum oratores ea
consecuti sunt, quae composita et quieta et beata re publica tribui fas erat,
tamen illa perturbatione ac licentia plura sibi adsequi videbantur, cum mixtis
omnibus et moderatore uno carentibus tantum quisque orator saperet, quantum
erranti populo persuaderi poterat. Hinc leges assiduae et populare nomen, hinc
contiones magistratuum paene pernoctantium in rostris, hinc accusationes
potentium reorum et adsignatae etiam domibus inimicitiae, hinc procerum
factiones et assidua senatus adversus plebem certamina. Quae singula etsi
distrahebant rem publicam, exercebant tamen illorum temporum eloquentiam et
magnis cumulare praemiis videbantur, quia quanto quisque plus dicendo poterat,
tanto facilius honores adsequebatur, tanto magis in ipsis honoribus collegas
suos anteibat, tanto plus apud principes gratiae, plus auctoritatis apud
patres, plus notitiae ac nominis apud plebem parabat. Hi clientelis etiam
exterarum nationum redundabant, hos ituri in provincias magistratus
reverebantur, hos reversi colebant, hos et praeturae et consulatus vocare ultro
videbantur, hi ne privati quidem sine potestate erant, cum et populum et
senatum consilio et auctoritate regerent. Quin
immo sibi ipsi persuaserant neminem sine eloquentia aut adsequi posse in
civitate aut tueri conspicuum et eminentem locum. Nec mirum, cum etiam inviti
ad populum producerentur, cum parum esset in senatu breviter censere, nisi qui
ingenio et eloquentia sententiam suam tueretur, cum in aliquam invidiam aut
crimen vocati sua voce respondendum haberent, cum testimonia quoque in publicis
[iudiciis] non absentes nec per tabellam dare, sed coram et praesentes dicere
cogerentur. Ita ad summa eloquentiae praemia magna etiam necessitas accedebat,
et quo modo disertum haberi pulchrum et gloriosum, sic contra mutum et elinguem
videri deforme habebatur.
|