Transeo ad
formam et consuetudinem veterum iudiciorum. Quae etsi nunc aptior est [ita
erit], eloquentiam tamen illud forum magis exercebat, in quo nemo intra
paucissimas horas perorare cogebatur et liberae comperendinationes erant et
modum in dicendo sibi quisque sumebat et numerus neque dierum neque patronorum
finiebatur. primus haec tertio consulatu Cn. Pompeius adstrinxit imposuitque
veluti frenos eloquentiae, ita tamen ut omnia in foro, omnia legibus, omnia
apud praetores gererentur: apud quos quanto maiora negotia olim exerceri solita
sint, quod maius argumentum est quam quod causae centumvirales, quae nunc
primum obtinent locum, adeo splendore aliorum iudiciorum obruebantur, ut neque
Ciceronis neque Caesaris neque Bruti neque Caelii neque Calvi, non denique
ullius magni oratoris liber apud centumviros dictus legatur, exceptis orationibus
Asinii, quae pro heredibus Urbiniae inscribuntur, ab ipso tamen Pollione mediis
divi Augusti temporibus habitae, postquam longa temporum quies et continuum
populi otium et assidua senatus tranquillitas et maxime principis disciplina
ipsam quoque eloquentiam sicut omnia alia pacaverat.
|