143 - Versus iambici dimetri brachycatalectici ad Candidum, qualis uxor deligenda

Iam tempus id petit

monetque, Candide,

vagis amoribus

tandem renunties,

tandemque desinas

incerta Cypridis

sequi cubilia,

quaerasque virginem,

quam rite iam tibi

concorde vincias

amore coniugem,

quae iam genus tuum,

quo nil beatius,

fecunda dulcibus

natis adaugeat.

Pater tibi tuus

hoc ante praestitit.

Quod a prioribus

prius receperis

non absque faenore

repende posteris.

Non sit tibi tamen

haec cura maxima

spectare, Candide,

quid dotis afferat,

quam sitve candida.

Infirmus est amor,

quem stultus impetus

decore concitus

parit, vel improbus

ardor pecuniae.

Quicumque amaverit

propter pecuniam

amatur huic nihil

praeter pecuniam.

Capta pecunia

vanescit ilico

item fugax amor,

fereque iam prius

perit quam nascitur.

At nec pecunia,

quam avarus antea

miser cupiverat,

iuvare postea

quicquam potest, ubi

quam non amaverit

invitus attamen

omnino cogitur

tenere coniugem.

Quid forma? numquid haec

vel febre decidit,

Annisve deperit

Ut sole flosculus?

Tum defluentibus

genae coloribus,

amor ligaverant

quem haec sola vincula,

solutus aufugit.

At verus est amor

quem mente perspicax,

ratione consule

prudens iniverit;

et quem bono omine

virtutis inclutae,

(quae certa permanens

non febre decidit,

annisve deperit)

respectus efficit.

Primum ergo quam voles

amice, ducere,

quibus parentibus

sit orta perspice:

ut mater optimis

sit culta moribus,

cuius tenellula

mores puellula

insugat, exprimat.

Tum qua sit indole,

quam dulcis, hoc vide,

ut ore virginis

insit serenitas,

ab ore virginis

absitque torvitas;

at rursus ut tamen

sit in genis pudor,

nec ore virginis

insit procacitas.

Et sit quieta, nec

cingat salacibus

viros lacertulis.

Vultu modesta sit,

nec spectet undique

vagis ocellulis.

Proculque stulta sit

parvis labellulis

semper loquacitas,

proculque rusticum

semper silentium.

Sit illa vel modo

instructa literis,

vel talis ut modo

sit apta literis,

felix quibus bene

priscis ab optimis

possit libellulis

vitam beantia

haurire dogmata.

Armata cum quibus

nec illa prosperis

superba turgeat,

nec illa turbidis

misella lugeat

prostrata casibus.

Iucunda sic erit

semper, nec unquam erit

gravis, molestave

vitae comes tuae.

Quae docta parvulos

docebit et tuos

cum lacte literas

olim nepotulos.

Iam te iuvaverit

viros relinquere,

doctaeque coniugis

sinu quiescere,

dum grata te fovet,

manuque mobili

dum plectra personant

et voce (qua nec est,

Progne, sororculae

tuae suavior)

amoena cantilat,

Apollo quae velit

audire carmina.

Iam te iuvaverit

sermone blandulo

docto tamen, dies

noctesque ducere,

notare verbula

mellita maximis

non absque gratiis

ab ore melleo

semper fluentia,

quibus coherceat

si quando te levet

inane gaudium,

quibus levaverit,

si quando deprimat

te maeror anxius,

certabit in quibus

summa eloquentia

iam cum omnium gravi

rerum scientia.

Talem olim ego putem,

et vatis Orphei

fuisse coniugem

nec unquam ab inferis

curasset improbo

labore feminam

referre rusticam.

Talemque credimus

Nasonis inclutam,

quae vel patrem queat

aequare carmine,

fuisse filiam.

Talemque suspicor

(qua nulla carior

unquam fuit patri,

quo nemo doctior)

fuisse Tulliam.

Talisque, quae tulit

Gracchos duos, fuit,

quae quos tulit, bonis

instruxit artibus.

Nec profuit minus

magistra quam parens.

Quid prisca saecula

tandem revolvimus?

Utcumque rusticum,

unam tamen tenet

nostrumque virginem,

tenet, sed unicam,

at sic ut unicam

plerisque praeferat,

cuique conferat

ex his, fuisse, quae

narrantur omnibus

tot retro saeculis,

quae nunc et ultimam

monet Britanniam

perlata pennulis

famae volucribus,

laus atque gloria

orbis puellula

totius unica,

ac non modo suae

Cassandra patriae.

Dic ergo Candide,

si talis et tibi

puella nuberet,

quales ego tibi

supra recensui,

desit licet queas

formam requirere,

dotisve quod parum

lucrere conqueri?

Hic sermo verus est,

quaecumque sit, satis

est bella quae placet,

nec quisquam habet magis

quam qui sibi satis

quodcumque habet, putat.

Sic nunc me amet mea,

ut nil ego tibi,

amice, mentiar.

Cuicumque gratiam

formae negaverit

natura virgini,

certe licet siet

carbone nigrior,

foret tamen mihi hac

virtutis indole

olore pulchrior.

Cuicumque lubrica

dotem negaverit

fortuna virgini,

certe siet licet

vel Iro egentior,

foret tamen mihi hac

virtutis indole

te Croese ditior.