bold = Main text
Cap. grey = Comment text
1 prol| privilegio libere mutare monetas in suo regno currentes, et
2 prol| oppositum. Propter quod, intendo in praesenti tractatu de hoc
3 prol| cessante scrupulo, omnes in unam possint sententiam
4 prol| toti reipublicae proficiat in futurum.~ ~ ~
5 1 | etiam regio superabundavit in uno et deficit in alio.
6 1 | superabundavit in uno et deficit in alio. Coeperunt ergo homines
7 1 | longo tempore postea fuit in quibusdam civitatibus institutum,
8 1 | narrat Iustinus. Sed tamen in huiusmodi permutatione et
9 1 | ratione collectae sunt etc. Et in alio loco dicit, quod constat
10 1 | quod constat monetarios in usum publicum specialiter
11 2 | habeantur divitiae naturales in quantitate maiori, cum aliis
12 2 | dabant olim, melius nunc omen in auro est,~Victaque concedit
13 2 | permitti quod tantum ex eis in usus alios applicetur, quod
14 2 | argentum, quod more gentium in sepulchris mortuorum erat
15 2 | culpae genus esse inutiliter in abditis relinquere mortuorum,
16 2 | aptissima, non facile habeantur in copia; et ut non possint
17 3 | Et quoniam aliquotiens in una regione non satis est
18 3 | mixtio nunquam facienda est in moneta aurea, si tamen aurum
19 3 | substantia, et eius quantitas in mixtione cognosci. Propter
20 3 | quod nulla mixtio debet in monetis fieri, nisi propter
21 3 | deceptionis minoris, et hoc est in minus precioso metallo.
22 3 | utilitas, faciendi mixtionem in moneta aurea, ubi habetur
23 3 | neque unquam factum est in communitate prospere gubernata.~ ~ ~
24 4 | mediante moneta, nondum erat in ea aliqua impressio vel
25 4 | pondus; cum hoc etiam, ut in pluribus, venditor non poterat
26 4 | determinati ponderis, quodque in eis imprimeretur figura,
27 4 | instituta, sit nuntius et in signum veritatis materiae
28 4 | nomen monetae, ut patet in Genesi (1 Mos. 23, 15 ),
29 5 | figuram vel imaginem imprimere in suo proprio argento vel
30 5 | fabricaret monetam similem in figura et minoris valoris.
31 6 | proprietarius est monetae currentis in suo principatu. Moneta siquidem
32 6 | labor corporis, qui erat in eius potestate libera, supposito
33 6 | posteritati, ut habetur in Genesi (1 Mos. 1,28-30).
34 6 | numisma, ex quo imago Caesaris in eo est impressa. Sed inspicienti
35 7 | esset excessiva, hoc foret in damnum et praeiudicium totius
36 8 | De mutatione monetarum in generali.~ ~Ante omnia sciendum
37 8 | Immo, secundum Aristotelem in II Politicae. Lex antiqua
38 8 | multum notabilis differentia in bonitate earum; quoniam
39 8 | oritur scandalum et murmur in populo, et periculum inobedientiae.
40 8 | tales mutationes essent in peius. Nam tunc forent intolerabiles
41 8 | cursus et precium monetarum in regno debet esse quasi quaedam
42 8 | Mutatio autem monetae (prout in generali possum perpendere)
43 8 | multipliciter. Uno modo in forma seu figura praecise,
44 8 | figura praecise, alio modo in proportione, alio modo in
45 8 | in proportione, alio modo in precio vel appellatione,
46 8 | appellatione, alio modo in quantitate vel pondere,
47 8 | vel pondere, et alio modo in substantia materiae. Quolibet
48 9 | 9 - De mutatione monetae in figura.~ ~Figura impressa
49 9 | prioris, ut si princeps in moneta, quae sit suo tempore,
50 9 | monetarum, et inveniatur in regno moneta sophistica,
51 9 | falsa et similis bonae in colore et figura: tunc qui
52 9 | vetustate nimia impeiorata, vel in pondere diminuta; tunc cursus
53 9 | cursus deberet prohiberi, et in nova meliore esset facienda
54 9 | videlicet, quia vult ut in quolibet numismate inscribatur
55 9 | illud quod tactum est supra in capitulo VII, et hoc est
56 9 | hoc est prava cupiditas, in praeiudicium et damnum totius
57 10 | comparatio vel habitudo: sicut in proposito; monetae aureae
58 10 | debet esse certa habitudo in valore et precio. Nam secundum
59 10 | ponderis debet praevalere in certa proportione; sicut
60 10 | habitudinem auri ad argentum in preciositate, et secundum
61 10 | oporteret quod esset carius in comparatione ad argentum,
62 10 | argentum, et quod mutaretur in precio et valore. Si parum
63 10 | parum aut nihil sit mutatum in re, tunc hoc nullo modo
64 10 | sicut si poneret precium in toto frumento regni sui,
65 10 | fuerit quam fecit Pharao in Aegypto. De qua Cassiodorus
66 10 | specialiter ad principem, in quibus potest statuere precium
67 10 | mutationis proportionis monetarum in praesenti capitulo assignatam,
68 11 | monetae.~ ~Sicut fuit dictum in capitulo IV, quaedam sunt
69 11 | similitudine mensium computatam, in librae plenitudinem ab anni
70 11 | enim vocaretur libra, quod in veritate non esset libra;
71 11 | irrationabiliter et iniuste, ac etiam in praeiudicium multorum; nam
72 11 | facienda, et maxime princeps in nullo casu debet hoc attentare.~ ~ ~
73 12 | aliquam transmutationem realem in materia monetabili, quae
74 12 | imago seu superscriptio in numismate per principem
75 12 | non responderet veritas in pondere, patet statim, quod
76 12 | signo regis, et si quis in istis fraudem committat,
77 12 | quam detestabile, praecipue in principe, sub eodem signo
78 12 | praescriptionibus liceat etiam in ipsa trutinae qualitate
79 12 | Exerceantur negociatores in mercibus; emantur late quae
80 12 | Et hoc non est aliud quod in multis locis sacrae Scripturae
81 12 | Deum» (Prov. 20,10). Et in Deuteronomio dicitur, quod
82 12 | divitiae taliter congregatae in malum domini sui, consumuntur
83 12 | domini sui, consumuntur in brevi, quia, sicut ait Tullius,
84 13 | recessit ab usu, ut dictum fuit in eodem capitulo tertio. Sed
85 13 | causae eveniunt rarissime, et in nullo alio reliquenda est
86 13 | materia monetarum. Si autem in tali materia sit mixtio,
87 13 | ipsa debet fieri solum in minus precioso metallo per
88 13 | monetabili, ut probatum fuit in eodem capitulo tertio, et
89 13 | eodem capitulo tertio, et in nigra moneta, ut cognoscatur
90 13 | expedit, secundum prius dicta in capitulo tertio; et ista
91 13 | proportionem seu variationem realem in natura materiae vel aequivalentis,
92 13 | argenti ad reliquum metallum in nigra moneta; aut si haberetur
93 13 | plus de eo deberet poni in ista mixtione. Sed, sicut
94 13 | proportionis monetarum dictum est in capitulo X. In nullo vero
95 13 | dictum est in capitulo X. In nullo vero alio casu debet
96 13 | propter rationes factas in capitulo praecedenti, quae
97 13 | monetam falsificare. Praeterea in quibusdam nummis inscribitur
98 13 | et antiquitus institutum in testimonium veritatis monetae
99 13 | testimonium veritatis monetae in materia et pondere. Si igitur
100 13 | Non assumes nomen Dei tui in vanum. Etiam ipse abutitur
101 13 | moneo, quia monet ne fraus in metallo vel pondere sit.
102 13 | dictum de mutatione ponderis in priori capitulo, et multa
103 13 | falsitas esset peior quam in mutatione ponderis: quia
104 13 | debet custodire penes se, in loco vel locis publicis,
105 14 | mutationes simplices implicantur in unam, sicut qui mutaret
106 14 | debet esse vera et iusta in substantia et pondere, quod
107 14 | quod nobis signatum est in sacra Scriptura, ubi de
108 14 | communitatis habere. Et in hoc esset utilitas communis,
109 15 | mutatio monetae, praeterquam in rarissimis casibus prius
110 15 | Quidquid autem princeps fecit in damnum communitatis iniustitia
111 15 | ipse tale lucrum convertit in publicam utilitatem, non
112 15 | turpiter extorqueri ut postea in pravos usus fingatur expendi.
113 15 | divitias subditorum et eos in servitutem redigere, quod
114 16 | 16 - Quod lucrum in mutatione monetae est innaturale.~ ~
115 16 | quodam speciali modo iniustum in naturale. Naturale enim
116 16 | lucrum non exponendo eam in mercatione naturalium divitiarum
117 16 | naturalium divitiarum ac in usum proprium ac sibi naturale,
118 16 | naturale, sed eam transmutando in semetipsam, sicut mutando
119 16 | semetipsam, sicut mutando unam in aliam vel tradendo unam
120 16 | contra naturam. Adhuc autem, in istis mutationibus ubi capitur
121 16 | vocare denarium illud quod in veritate non est denarius
122 16 | fraudibus misceatur. Rursum in libro Sapientiae dicitur
123 16 | pondere et numero, sed in mutatione monetae lucrum
124 16 | lucrum non capitur nisi fraus in istis rebus certissimis
125 17 | 17 - Quod lucrum in mutatione monetae peius
126 17 | videtur, quibus aliquis potest in moneta lucrari, absque hoc
127 17 | absque hoc quod exponat eam in usu suo naturali: unus per
128 17 | per rationem iam tactam in praecedenti capitulo; hoc
129 17 | qui fuerat piscator; et in assignando causam huiusmodi,
130 17 | ostendere quod lucrum sumere in mutatione monetae est adhuc
131 17 | inter partes, sed princeps in indebita mutatione monetae
132 17 | tamen est ut deterioretur in posterum et tribuat eis
133 17 | profecto partem pro se; in hoc igitur quod ipse supra
134 18 | scandalo evitando, permittuntur in communitate aliqua inhonesta
135 18 | adinventae, sicut iam tactum est in capitulo praecedenti. Nunquam
136 18 | Nunquam enim sic factum est in civitatibus aut regnis olim
137 18 | mentionem, hoc excepto quod in quadam epistola Cassiodori
138 18 | Italiae, una parva mutatio in pondere facta, durissime
139 18 | quae quandoque reperitur in campis, hoc fuit forte una
140 19 | transacto quam plurima talia in regno Franciae visa sunt
141 19 | erubescere, si reperiatur in eo, quod in alio deberet
142 19 | si reperiatur in eo, quod in alio deberet turpissima
143 19 | moneta regni sui nunquam in eodem statu permanet, sed
144 19 | statu permanet, sed de die in diem variatur; et quandoque
145 19 | diem variatur; et quandoque in uno loco plus valet quam
146 19 | uno loco plus valet quam in alio pro eodem tempore.
147 19 | incerta et inordinata confusio in vituperium principantis.
148 19 | fabricaverunt, facit monetam aeneam in parte. Quod videtur fuisse
149 19 | videtur fuisse figuratum in III. Regum, ubi legitur
150 19 | pro eo quod ipse voluit in principio nimis gravare
151 19 | posteritate regali, sicut in sequentibus diffusius ostendetur.~ ~ ~
152 20 | impeiorationes minorantur in regno; quia non obstante
153 20 | diminutio monetarum materiae in regno. Item, illi de extra
154 20 | afferunt similem monetam in regno, et sic attrahunt
155 20 | forsitan ipsa monetae materia in parte consumitur, fundendo
156 20 | exuberaret materia monetabilis in mineriis vel aliunde; et
157 20 | cessant ad illud afferri, in quo moneta sic mutatur,
158 20 | praediligunt ad ea loca transire, in quibus recipiunt monetam
159 20 | Adhuc autem intrinsecus in tali regno negociatio mercatorum
160 21 | communitatis occupatae sunt in negociis honorabilibus aut
161 21 | utilibus toti reipublicae, ut in divitiis naturalibus, ad
162 21 | quodammodo genus monopolii, in praeiudicium et damnum totius
163 21 | inextricabiles difficultates accidunt in computis, demisiis et receptis.
164 22 | necessaria est collecta, quoniam in tali mutatione aggregari
165 22 | bonae conditiones requisitae in aliqua tallia seu collecta,
166 22 | tallia seu collecta, nam in brevi tempore multum lucrum
167 22 | mutatione monetae; ergo in casu predicto ipsa potest
168 22 | transferenda est vel exponenda in remotis partibus et inter
169 22 | ex hoc notabiliter minor in ista communitate. Et in
170 22 | in ista communitate. Et in isto casu potest fieri collecta
171 22 | per mutationem monetae vel in materia vel in mixtione,
172 22 | monetae vel in materia vel in mixtione, quia si fieret
173 22 | et secundum modum positum in capitulo XII. Si vero summa
174 22 | sit diu notabiliter minus in communitate propter istud,
175 22 | praeter inconvenientia incepta in praesenti capitulo, adhuc
176 22 | nec obstat ratio prima in qua dicebatur quod pecunia
177 23 | 23 - In quo arguitur quod princeps
178 23 | monetas.~ ~Solet dici quod in casu necessitatis omnia
179 23 | multitudinis non potuit convenire in unum modum, nonne ipsa potuit
180 23 | modum, nonne ipsa potuit in hoc condescendere quod totaliter
181 23 | ex tunc de caetero staret in principis voluntate? Certe,
182 23 | ipse caperet emolumentum in mutatione sive ordinatione
183 23 | ordinatione monetae. Item, in capitulo VII dicebatur quod
184 24 | conclusio principalis.~ ~Quamvis in solutione primi argumenti
185 24 | communitate etiam dictum est in capitulo secundo, quod ipsa
186 24 | potest mutare monetas, nisi in certo casu, et tunc in ipsa
187 24 | nisi in certo casu, et tunc in ipsa committeret hoc principi
188 24 | nunquam scienter se redigeret in servitutem, aut se subiiceret
189 24 | communitate non concordi in ordinatione monetae, quae
190 24 | condescendere, quantum ad hoc, in principis arbitrio. Dico
191 24 | bonam et pro tenendo eam in eodem statu. Adhuc etiam
192 24 | tale privilegium perdere in casu in quo tantum abuteretur
193 24 | privilegium perdere in casu in quo tantum abuteretur quod
194 25 | non potest diu durare.~ ~In istis duobus capitulis intendo
195 25 | contra honorem regni, et in praeiudicium totalis regalis
196 25 | Aristoteles, et eo diuturnius, quo in tali proposito intentio
197 25 | expedit; quotiens enim regnum in tyrannidem vergitur, non
198 25 | omnimodam properatur, maxime in regione temperata et remota
199 25 | esse diuturna. Et Seneca in tragoediis inquit:~ ~Violenta
200 25 | regnum, cuius principantes, in comparatione ad subditos,
201 25 | princeps trahit ad se divitias in excessu, sicut fit per mutationes
202 25 | capitulo XX. Rursum, sicut in mixtione vocum non placet
203 25 | vero ipse princeps, qui est in regno veluti tenor et vox
204 25 | tenor et vox principalis in cantu, si magnitudine excedat,
205 25 | viribus et opibus, et sic in medio constitutus. Sed quia
206 25 | communiter et leviter tendit in maius, ideo maxima cautela
207 25 | Aristoteles. Ipsi enim, ut in libro Esther legitur, aures
208 25 | quanti ponderis verbum, et in palatiis regiis litteris
209 25 | quod dominium quod ex regno in tyrannidem vertitur oportet
210 26 | praemitto: Primo, quod illud est in rege vituperabile, et successoribus
211 26 | gloriose servatum; necnon in periculo animae suae gloriosae
212 26 | quantae solent accidere in dissipatione sive in translatione
213 26 | accidere in dissipatione sive in translatione regnorum. Secundo,
214 26 | exponitur, sicut declaratum est in capitulo praecedenti. Et
215 26 | praecedenti. Et quoniam, sicut in Ecclesiastico (Eccl. 10,
216 26 | scribitur: «Regnum a gente in gentem transfertur propter
217 26 | specialia descendam, absit quod in tantum degeneraverint Francigenarum
218 26 | etiam non possit continuari in regno, quod quidem regnum
219 26 | iam, quo ad alia multa, in tyrannidem versum. Unde
220 26 | viris consuli qui non sunt in intentione corrupti, atque
221 26 | fuit primum suppositum, in tyrannidem, et hoc fuit
|