bold = Main text
   Cap.                                grey = Comment text

 1 1 |   Subtilitati sunt homines usum monetae invenire, quae esset instrumentum
 2 2 |         iussit depromi, et usui monetae ad utilitatem publicam fecit
 3 4 |         4 - De forma seu figura monetae.~ ~Cum primum coepissent
 4 4 |    provisum est, quod portiones monetae fierent de certa materia
 5 4 |         suspicione posset valor monetae sine labore cognosci. Quod
 6 4 |      Similiter siclus est nomen monetae, ut patet in Genesi (1 Mos.
 7 4 |         patet ibidem. Alia vero monetae nomina sunt impropria, accidentalia
 8 4 |      tali modo; portiones autem monetae quae dicuntur numisma, deberent
 9 6 |   dominus seu proprietarius est monetae currentis in suo principatu.
10 7 |    sufficienter satis parva, si monetae sufficerent debito modo,
11 8 |     manere magis. Mutatio autem monetae (prout in generali possum
12 9 |                9 - De mutatione monetae in figura.~ ~Figura impressa
13 9 |   Figura impressa seu character monetae potest dupliciter innovari.
14 9 |     modo, non prohibendo cursum monetae prioris, ut si princeps
15 9 |         et figuram impressionis monetae. Alia causa posset esse,
16 9 |         inhibere cursum prioris monetae sine altera istarum causarum;
17 10|   habitudo: sicut in proposito; monetae aureae ad monetam argenteam
18 11|         mutatione appellationis monetae.~ ~Sicut fuit dictum in
19 12|        esset facere aliud genus monetae; sicut qui faceret de uno
20 12|        ponderis seu quantitatis monetae, quae fieret appellatione
21 13|   propositum, quoniam impressio monetae est signum veritatis materiae
22 13|        in testimonium veritatis monetae in materia et pondere. Si
23 14|  composita monetarum.~ ~Mutatio monetae composita est, quando plures
24 14|      mutaret simul proportionem monetae vel mixtionem materiae,
25 14|     occasio faciendi mutationem monetae compositam. Sed si forsan
26 14|         siclos argenti probatae monetae publicae. Si igitur ipsa
27 14|         est, quod nulla mutatio monetae, sive simplex, sive composita,
28 15|  provenit principi ex mutatione monetae sit iniustum.~ ~Videtur
29 15|     iniusta; omnis enim mutatio monetae, praeterquam in rarissimis
30 16|        Quod lucrum in mutatione monetae est innaturale.~ ~Quamvis
31 16|    accipere lucrum ex mutatione monetae est quodam speciali modo
32 16|    naturam, quia naturalis usus monetae est quod ipsa sit instrumentum
33 16|         institutionem naturalem monetae; facit enim, ut ait Aristoteles,
34 16|        numero, sed in mutatione monetae lucrum non capitur nisi
35 17|        Quod lucrum in mutatione monetae peius est quam usura.~ ~
36 17|        alius est usura; tertius monetae mutatio. Primus modus vilis
37 17|      lucrum sumere in mutatione monetae est adhuc peius quam usura.
38 17|  princeps in indebita mutatione monetae accipit simpliciter involuntarie
39 17|         prohibet cursum prioris monetae, melioris, et quam quilibet
40 18|    usura. Sed de tali mutatione monetae pro lucro accipiendo, non
41 19| prohibere cursum verae et bonae monetae regni, et ex cupiditate
42 19|       imagine scindere: et loco monetae aureae, quam ipsi fabricaverunt,
43 20|     inconvenientia ex mutatione monetae venientia, quae totam communitatem
44 20|       Adhuc etiam forsitan ipsa monetae materia in parte consumitur,
45 21|     sicut campsores, mercatores monetae, sive billonatores: quae
46 21|        modum futurae mutationis monetae quam intendit facere, aliqui
47 21|         mutatione appellationis monetae. Item, princeps per tales
48 22|         facere tales mutationes monetae.~ ~Cum moneta sit communitatis,
49 22|       eam levare per mutationem monetae, nec esset contra naturam
50 22|        factae contra mutationes monetae. Nec solum videtur quod
51 22|       veniunt ex tali mutatione monetae; ergo in casu predicto ipsa
52 22|         collecta per mutationem monetae vel in materia vel in mixtione,
53 22|     explicata de tali mutatione monetae quam de una alia collecta;
54 23|         pecuniam per mutationem monetae est valde conveniens et
55 23|      ordinationis et mutationis monetae, et partem monetae principi
56 23|   mutationis monetae, et partem monetae principi dare ab eo, capiendam
57 23|       quod totaliter dispositio monetae ex tunc de caetero staret
58 23|      mutatione sive ordinatione monetae. Item, in capitulo VII dicebatur
59 23|        esse taxata pro factione monetae et quod de et super illa
60 23|     tantum sicut per mutationem monetae; ergo eodem modo per tales
61 24|   subditorum non per mutationem monetae, sed per modum mutui, de
62 24|         sicut est talis mutatio monetae, ut patet ex praedictis.
63 24|       tradere, et sic totum ius monetae devolveretur ad principem;
64 24|         concordi in ordinatione monetae, quae potest condescendere,
65 25|   pecuniam per tales mutationes monetae, est contra honorem regni,
66 25|        sicut fit per mutationes monetae, ut patuit capitulo XX.
67 26|   augere lucrum super mutatione monetae, est factum dolosum, tyrannicum
68 26|         vergitur per mutationes monetae, ut dicitur tertium. Igitur