13 - De mutatione materiae monetarum.

Aut materia numismatis est simplex, aut mixta, ut patuit ex capitulo tertio. Si simplex, ipsa potest propter defectum dimitti: ut si nihil aut modicum auri possit inveniri, oportet ipsum desinere monetari; et si de novo reperiretur sufficiens abundantia eius, incipiendum esset facere monetam ex ipso, sicut aliquotiens fuit factum. Rursus aliqua materia deberet dimitti monetari propter abundantiam excessivam; propter hoc enim aerea moneta olim recessit ab usu, ut dictum fuit in eodem capitulo tertio. Sed huiusmodi causae eveniunt rarissime, et in nullo alio reliquenda est vel assumenda noviter pura sive simplex materia monetarum. Si autem in tali materia sit mixtio, ipsa debet fieri solum in minus precioso metallo per se monetabili, ut probatum fuit in eodem capitulo tertio, et in nigra moneta, ut cognoscatur purum a mixto; haec autem mixtio debet esse secundum certam proportionem, sicut decem de argento contra unum, vel contra tria de alio metallo, vel alio modo, sicut expedit, secundum prius dicta in capitulo tertio; et ista proportio potest mutari propter aliquam proportionem seu variationem realem in natura materiae vel aequivalentis, et dupliciter: aut propter defectum materiae, sicut qui non haberet argentum, nisi multum notabiliter minus quam ante, tunc potest diminui proportio argenti ad reliquum metallum in nigra moneta; aut si haberetur de argento abundanter plus quam ante, tunc plus de eo deberet poni in ista mixtione. Sed, sicut praedictum est, istae causae valde raro contingunt, et si forsan talis casus aliquotiens evenerit, adhuc huiusmodi proportionis sive mixtionis mutatio facienda est per communitatem ad maiorem securitatem habendam, et deceptionis maliciam evitandam; sicut de mutatione proportionis monetarum dictum est in capitulo X. In nullo vero alio casu debet mutari mixtio talis sive proportio mixtionis, potissime nunquam potest hoc licere principi, propter rationes factas in capitulo praecedenti, quae de directo faciunt ad istud propositum, quoniam impressio monetae est signum veritatis materiae et huiusmodi mixtionis; hanc igitur mutare, esset monetam falsificare. Praeterea in quibusdam nummis inscribitur nomen Dei, vel alicuius sancti, et signum crucis; quod fuit inventum et antiquitus institutum in testimonium veritatis monetae in materia et pondere. Si igitur princeps sub ista inscriptione immutet materiam sive pondus, ipse videtur tacite mendacium et periurium committere, et falsum testimonium perhibere, ac etiam praevaricator fieri illius praecepti legalis quo dicitur: Non assumes nomen Dei tui in vanum. Etiam ipse abutitur hoc vocando monetam; nam, secundum Hugutionem, moneta dicitur a moneo, quia monet ne fraus in metallo vel pondere sit. Rursum princeps per hunc modum ad se posset trahere populis substantiam indebite, sicut fuit dictum de mutatione ponderis in priori capitulo, et multa alia inconvenientia sequerentur. Immo pro certo ista falsitas esset peior quam in mutatione ponderis: quia magis est sophistica, et minus perceptibilis, et magis potest nocere et plus laedere communitatem; et propter hoc, ubi fit talis mixtio vel nigra moneta, communitas debet custodire penes se, in loco vel locis publicis, exemplar istius proportionis et qualitatem mixtionis, pro vitandis periculis; ne videlicet princeps (quod absit) vel monetarii mixtionem huiusmodi occulte falsificarent. Sicut etiam apud communitatem servantur quandoque aliarum mensurarum exemplaria.