|
Tres sunt modi, prout mihi
videtur, quibus aliquis potest in moneta lucrari, absque hoc quod exponat eam
in usu suo naturali: unus per artem campsoriam, custodiam vel mercantiam
monetarum; alius est usura; tertius monetae mutatio. Primus modus vilis est,
secundus malus, et tertius peior. De primis duobus fecit Aristoteles mentionem
et non de tertio, quia tempore suo talis malitia nondum fuerat adinventa. Quod
autem primus sit vilis et vituperabilis hoc probat Aristoteles per rationem iam
tactam in praecedenti capitulo; hoc enim est quodam modo facere pecuniam
parere. Artem etiam campsoriam vocat abolostaticam, quod vulgariter solet dici
pictavinagium; propter quod sanctus Matheus apostolus qui fuerat campsor, non
est reversus ad priorem operam post resurrectionem dominicam, sicut fecit
Petrus qui fuerat piscator; et in assignando causam huiusmodi, dicit Beatus
Gregorius quod aliud est victum per piscationem quaerere aliud thelonei lucris
pecunias augere. Sunt enim, inquit, pleraque negotia quae sine peccatis aut vix
aut nullatenus exerceri possunt, etc. Nam sunt quaedam artes banausae quae
maculant corpus, sicut est cloacaria, et aliae maculant animam sicut est ista. De
usura vero certum est quod est mala, detestabilis et iniqua, et ista habentur
ex sacra Scriptura; sed nunc restat ostendere quod lucrum sumere in mutatione
monetae est adhuc peius quam usura. Usurarius veri tradidit pecuniam suam ei
qui recipit eam voluntarie et qui postea potest ex ea se iuvare ac inde suae
necessitati succurrere, et illud quod dat alteri ultra sortem est ex contractu
voluntario inter partes, sed princeps in indebita mutatione monetae accipit
simpliciter involuntarie pecuniam subditorum, quia prohibet cursum prioris
monetae, melioris, et quam quilibet plus vellet habere quam malam; deinde
praeter necessitatem absque utilitate, quae ex eo potest provenire subditis,
ipse reddet eis pecuniam minus bonam. Et si faciat meliorem quam ante, hoc
tamen est ut deterioretur in posterum et tribuat eis minus aequivalenter de
bona quam receperat de alia. Et qualitercumque sit ipse retinet profecto partem
pro se; in hoc igitur quod ipse supra pecuniam recipit incrementum, contra et
praeter naturalem ipsius usum, ista acquisitio par est ipsi usurae, sed peior
quam usura, eo quod est minus voluntaria vel magis contra voluntatem
subditorum, et absque hoc quod possit ipsis proficere, et praeter necessitatem
penitus. Et quoniam lucrum foeneratoris non tantum excedit, nec est ita
praeiudiciabile generaliter multis, sicut istud quod contra et supra totam
communitatem impositum, non minus tyrannice quam dolose, ita ut sit mihi dubium
an potius debeat dici violenta praedatio, vel actio fraudulenta.
|