Didymus Clericus M. J. Rainero Eq. Hier. Sal.

Didymo quondam antiquo aeeidit, ut cum historiae cuidam, tamquam vanae, repugnaret, ipsius proferretur liber qui eam continebat: quod et mihi hodie. at illi, quod plurima scripserat: mihi, quod fere nihil. quando et innumerabilia, et perpaucissima sint aeque eodem fato obliviosa. potissimum homini qui ab inenute virili aetate nil amplius scribendum, nil legendum decrevit. tunc, nescio quo anno saeculi, juxta castra Julia ad Morinos, omnes schedas meas centurioni familiari tuo dono dedi atque arbitratu. Hyperealypsin (nomen auribus meis plane novum) dictavisse non memini. accepi a Jacobo Annonio sacerdote innocentissimo, optimo viro, me in adolescentia vigilem et valentem et siccum (sum enim abstemius) vidisse portenta: mox per triduum scriptitasse. haec quoque non memini, sed tunc forte libellum sibyllinum scripsisse, haud inficiar: non memini: neque legere aveo; neque, ut expostulas, enarrare sciam, neque velim. quinetiam de suscipienda editione, ad Apollinem Didymoeum ire jubeo. Veritas, si modo ulla in aenigmatibus inest, latet quasi semen quod sine offensione praesentium, sine fraude posterum floreat, vi temporis: contra, si res ludrica est, aetas eadem et nugas, et anctores, conjectoresque ridebit. Verum, et mortalem vaticinari, et quae scripserat plane oblivisci: neutrum credibile tibi fuerit: ipse id satis habeo, multa sape fuisse et vera et incredibilia. Quid? Nonne fuit Didymo coeco Juliani lethum divinitus patefactum? — Plura rescripsi praeter consuetudinem meam: sed hisce litteris, tamquam edicto monere libuit, ne quis homini propediem morituro quietem irrumpat. Aveto. scrip. Ufenae ad Ulrici Hutteni sepulcrum.

Sed cum suo cuique vel Genio vel Fato, vel etiam libidine sit utendum, difficile factu erit, quin aliquis exemplum Pseudosenensis libentius imitetur quam nostrum. Quis enim de se confidentius5 non sentit? Quis ergo non sibi dictum putet versum Euripidis.

quem, me invito, in libri titolo circumscriptum effigiem Didyrni vides? Vel quis singula Prophetae minimi oracula ingenio proprio illustrata, ut singula testimonia, posteritati non commendabit? Neque ego abnuerim, alios scire posse, qua ipse nescio: at illis prorsus assentior, qui stultam scientiam quae sapientia caruerit existimant:

rarus enim ferme sensus communis in illa doctrina.

Igitur, nisi religio mihi esset quidquam de autographo mutare in locum inscriptionis a Graeco Tragico sumpta, sententiam Latini Comici sapientissimam surrogarem:

     Scin'scite quod scis, proin' tu sileas scitius,
     te id sciscere inscitissime?

Fortasse hoc quaesito ejusdem litterae concursu Comicus carpit Euripidem, Sophoclem, aliosque gravissimos poetarum, quibus interdum haec verborum schemata in deliciis erant: ut illud Ennianum

O Tite tute Tati tibi tanta tyranne tulisti.

His antiqui rhetores patrocinantur; haec recentiores mirantur; haec quis ausit dicere repudianda? tantummodo a doctissimis viris verecunde petere ausim, ut verba Comici vetusti amplectantur; nec sententiam aspernentur; scilicet: —Quisquis garrule promit omnia quae vel optima didicit, stoltissime res suas gerit. Caveant praesertim Hypercalypseos interpretes, ne adimpleatur in iis verbum Prophetae minimi: Ignorantiam asinorum potiorem esse stultitia doctorum.

Atqui non sum inscius (tametsi venalia atque invidiosa commenta defuerint) rem mihi asperrimam fore cum illis, quibus satius est probro affici, quam omnino non nominati; qui quidem non in alterius, sed in sui offensionem aenigmata excipient: quorum hominum tria genera novi. Unum genus est eorum qui aliquantula bona fama non carent, at augenda impatientia miserrime anguntur: insidias quotidie pavent; hostes undique venire cernunt; quidquid anili suspicione perviderint, pro comperto habent; queruntur sese insontes ac de re litteraria optime meritos, calumniis peti; ad Maecenatem confugiunt; cognitionem ab Augusto institutam de famosis libellis recolendam reposcunt; principis severitatem sollicitant; auxilia ephemeridum sibi adjungunt, et ad aequitatem humani generis provocant: scilicet orbi terrarum maximum fore ex detrimento rei litterariae periculum. Alterum genus est eorum quibus, cum neutram famam assequi possent, quietem alienam movere magna merces videtur: belli caussas anquirunt, arripiunt; nec spes ulla victoriae; ad pacem metuunt: non tam sibi prodesse quam aliis obesse malunt. Tertium genus est eorum quibus famosa sunt nomina, pudor attritus; nobilitari se audacia ac dedecore student; neque sua met ipsi probra reticere vel dicere quidquam pensi habent, dummodo aliquo parto innotescant. Nam ut mortales qui a libidine laudis exagitantur, praeclara saepe, tamenetsi vana luctuosaque humano generi, facinora moliuntur, ubi opes, fortuna atque ingenti vis adsint; sic alii qui his rebus omnibus indigent, eademque ebrietate tument, nil adeo ridiculum, nil abjectum, nil foedum excogitare possunt, quod statim non experiantur. Itaque doctissimus, et interdum (pace tua dixerim) elegantissimus poetarum finxit laudem more Bacchantis quatientem thyrsum:

Percussit thyrso Laudis spes magna meum cor.

Igitur ex cathedra clamitabunt, Hypercalypsin temere atque maligne in trivia jactam fuisse quasi semen rixarum: quas nihilominus alacri mente amploctentur. Tum me cavillari; causari; in jus rapere; consistere litem; lege privata me interrogare; eversorem dicere rei litterariae, hostem patriae; principia perduellionem me judicandum: denique editorem aeque ut Hypercalypseos scriptorem capite damnandos; typographum ac librarios magna pecunia multandos; lectores igni et aqua prohibendos. At si praetor de accusatione cognosceret, lex illa Justiniani Imp. sanctissima: Si quis agens intentione sua plus complexus faerit quam ad eum pertineat, satis praesidii mihi esset. Sed discrimen erit,

judice, quem nosti, populo: qui stultus honores
  saepe dat indignis: —

quem, nisi fuste coerces,
  urgueris turba circum te stante, miserque
  rumperis et latras:

a quo iras et verba viri doctissimi mutuantur. Irarum telis, ex coro scientia innocentiae, satis viriliter obviam eam: verba tamen (postquam perlegi Eunuchomachiae dialogum) magne mihi formidini sunt. Itaque si quid erraverim, inire poenitentiam non recuso; praelia deprecor: obnoxium me praebeo; et pacem, aut saltem inducias, oblatis yectigalibus, opto:

pars mihi pacis erit dextram tetigisse tyrannis.

Quod si illi paci , vel gloriosae, turpissimas rixas praetulerint; ego malim mutus condemnari, quam loquaciter triumphare. Chrysippus ille, quem Cicero vaferrimum, versutissimum, callidissimum Stoicorum appellat, cum nequiret frangere captiosos academiae soritas, aliud argumentum dialecticum excogitavit quod vocabat toèn h|sucaézonta loégon: videlicet, dum alii verbis insistunt, quiescendum.

Neque ego intercedam pro Didymo, quem tantae suavitatis hominem novi, ut ne hostibus quidem suis gaudia iniquae ultionis invideat: praeterea rerum humanarum adeo incuriosum, ut nesciret qua tempestate, vel qua de re, vel quorum populorum armis, bella aetatis nostrae perpetua agerentur; neque Regum nomina nosceret; neque cujus sub ditione provinciae Europae essent: neque horologio aut kalendario uteretur: horas, dies, menses, saeculi annos non numerabat. Videant quoque viri eruditi, ne defunctum hominem adoriantur: nam post litteras illas quas M. J. Rainero Didymus scripsit, mortuus an vivus, quidve eo factum sit, adhuc queero.

Ceterum, ne plura de Didymo ex me sciteris, reperies ad calcem libelli commentariolum olim Italice editum quem initio epistolae memoravi. Addam esse penes me codices autographos duo, quorum alter est inscriptus: {Upohnhmaétwn bibliéa peénte, id est (ut scriptor commentarioli interpretatur) libri memoriales quinquae, de vita sua; quos Didymus stilo Graeco-Alexandrino, nescio qua mente, serio tamen, perscripsit; et aliquando edere, versione sive latina sive italica adjecta, in animo mihi est: alter, qui a scriptore commentarioli appellatur: Itinerario a' confini della repubblica letteraria, titulo caret; hanc modo praefert ex Phaedro inscriptionem:

  Joculare tibi videtur et sane leve:
   dum nihil habemus majus, calamo ludimus.

at edendum non arbitror. Interdum satis urbane jocari Didymum in itinerario video; aliquando haud inscite nugari: saepius tamen discinctum ludere et pueriliter ineptire: qui etiam testetur vidisse se in abditas partes radium academiae cujusdam, legem in pila ahenea rnajoribus incisam litteris; sic:

Q. F. F. S. NEMINIVE . FRAUDI . SCRIPTURAS . QUASQUE . ANQUITUS . SIVE . ANTIQUO . SERMONE . VEL . CHARTIS . TRIBUS . SCRIPTAS . PROFERUNTO . SUMTUOSE . EDUNTO . OPTUMATI . SIVE . DEXTERO . SIVE . SINISTRO . QUOIQUE . DECORAE . GRATAEVE . SINT . DICANTO . PRAEFATIONE . MAXUME . LATINA . MINUME . LACONICA . MAGNIFACIUNTO . IN . QUA . PLERA . TAMENETSI . NEQUE . HILUM ATTINENT . DISSERUNTO . GRAECORUM . ROMANORUMQ . CARMINA SINGULA . BINA . TRINA . PLERA . EX . SANCTUARIO . INDICUM RECITANTO . VARIA . INAUDITA . LECTIONE . RENOVATA . ITEMQ . ALIQUOT . LINGUARUM . OMNIUM . VOCABULA . EX . THESAURIS.

SANCTIO

OLLIS . QUI . HUJUSCE . LEGIS . ERGO . SEMEL . PARUERINT . GRADUS . PRIMUS . ADSCENSUS . AD . CATHEDRAM . ESTO . OLLOS QUI . ITERUM . MAGISTROS . HABENTO . QUOS . TERTIO . IIANY APPELLANTO . SI . QUIS . SECUS . FAXIT . SPORTULAE . MINUUNTOR . CRIMEN . VIOLATAE . REI . LITTERARIAE . ESTO.

Atque ego, quamquam hoc editoris pensum, inistantibus fatis, invitissimo mihi obtigit; nihilominus conatus sum exsequi non nisi rite: scilicet, non ex lege fortasse a Didymo ficta, verum ex perpetuo Eruditorum consensu, qui, ut lex, valet: non enim tam nescire, quam insolenter capessere litteras pro dedecore habent. Itaque, ne communia philologiae jura videar migrare, scripsi ad te, Juli Rich. Worthi, epistolam; latinam, fortasse parum; verbosam, satis: in qua ne ratio ulla editionis Hypercalypseos te aliosve lateret, multa et varia complexus sum. En quoque libellum haud invenustis typis exscriptum, iisdemque illis exornatum figuris in manuscripto delineatis: has praeterea curas adhibui, ut tibi omnium amantissimo elegantiarum, atque bibliothecis amicorum munusculum typographicum concinnarem. Vale. Scrib. Pisis. Kalend. Quinct. MDCCCXV.

DIDYMI HYPERCALYPSEOS